بزرگنمايي:

چه خبر - کارنامه هنري سعيد کنگراني

«من يک روز گرم تابستان، دقيقا يک سيزده مرداد، حدود ساعت سه و ربع کم بعد از ظهر عاشق شدم.» اين ديالوگ سعيد کنگراني در سريال جاودان دايي جان ناپلئون را کمتر کسي است که به ياد نداشته باشد. اما حالا مي‌توان اين جملات را جور ديگري هم نوشت: «او يک روز گرم تابستان، دقيقا يک بيست و سوم شهريور، حوالي ساعات صبح آسماني شد.» سعيد کنگراني درگذشت و جامعه سينمايي ايران را بار ديگر در تابستان امسال داغدار کرد.
متولد سال 1333 در تهران بود و بازيگري را از سنين جواني آغاز کرد و انتخاب‌هايي که در اين دوران براي کارنامه هنري خود داشت، همه سنجيده بودند و با موج نوي سينماي ايران همراه بودند. سعيد کنگراني در دوران نوجواني روي صحنه تئاتر بازيگري مي‌کرد و سينما را با ايفاي نقشي کوتاه در فيلم رضا موتوري به کارگرداني مسعود کيميايي آغاز کرد و بعد از آن در فيلم دايره مينا با داريوش مهرجويي کار کرد، فيلمي که تا مدتها رنگ اکران را به خود نديد و چند سالي به علت سوژه جنجالي‌اش توقيف ماند.

سعيد کنگراني در دايره مينا

دو سال بعد به جاي امين تارخ در فيلم سرايدار بازيگري کرد و در همان زمان توسط ناصر تقوايي کشف شد و به عنوان نقش اول سريال دايي جان ناپلئون انتخاب شد، سريالي بر اساس کتابي از ايرج پزشک زاد که تا به امروز هم جزو آثار برتر توليد شده در تلويزيون ايران به حساب مي‌آيد. سعيد کنگراني که در ابتداي دوران بازيگري خود با بزرگاني چون عزت الله انتظامي و بهروز وثوقي و علي نصيريان همبازي شده بود، حالا با ايفاگري نقش اول سريال دايي جان ناپلئون با مجموعه‌اي از ستارگان ديگر همگام مي‌شد و روزهاي اوجش را مي‌گذراند.
با پخش سريال دايي جان ناپلئون از شبکه ملي تلويزيون، محبوبيت او به واسطه چهره زيبايش بين دختران جوان فزون يافت و عکس‌هاي کنگراني در جاي جاي مجلات آن زمان قرار گرفتند. سعيد کنگراني يک شبه ره صد ساله‌اي را پيموده بود و تبديل به يک سوپراستار شده بود. در همين دوران بود که پرويز صياد او را در مقابل گوگوش قرار داد و با ساخت فيلم در امتداد شب، يکي از عاشقانه‌ترين فيلم‌هاي تاريخ سينما را ساخت. دوستي او با پرويز صياد سر صحنه دايي جان ناپلئون و معروفيتش باعث شد که او بازيگر اصلي فيلم بعدي صياد شود.

سعيد کنگراني

فيلم در امتداد شب زمستان 1356 روي پرده آمد و با چهارميليون تومان فروش، رکورد ريالي فروش فيلم‌هاي ايراني در تهران را شکست. يادتان باشد که در آن سال، حداکثر بهاي بليط سينما چهل ريال بود و اگر حتي با توجه به بليت‌هاي بيست‌ و سي ريالي نخواهيم ميانگين بگيريم، در امتداد شب فقط در تهران بيش از يک ميليون نفر تماشاگر داشت. فيلم حتي در کشورهاي همسايه اکران شده بود و فروش خوبي در شوروي آن زمان داشت و فروش هنگفت آن باعث شد تا دايي جان ناپلئون بار ديگر از تلويزيون پخش شود.
بعد از بازي در امتداد شب، سعيد کنگراني در فيلم پرواز در قفس به کارگرداني حبيب کاووش ايفاي نقش مي‌کند و عاشقانه دراماتيک ديگري را رقم مي‌زند. سعيد کنگراني بعد از اين فيلم رسما به چهره‌اي براي سينماي عاشقانه تبديل مي‌شود و او قصد مي‌کند تا اين برچسب را از حيطه کاري هنري خود بيرون بکشد. به همين رو در فيلم پرواز در قفس بازي مي‌کند و در همين سال‌ با وقوع انقلاب، دست از کار هنري مي‌کشد.

سعيد کنگراني

سعيد کنگراني از معدود بازيگراني بود که بعد از انقلاب هم به او اجازه بازي در سينما داده شد و از حکم دادگاه در امان ماند. او در همان سال‌هاي بعد از انقلاب در فيلمهايي اجتماعي به نام فصل خون به کارگرداني حبيب کاووش و گرداب به کارگرداني حسين دواني بازي مي‌کند. اين دو فيلم به ترتيب در سال‌هاي 1360 و 1361 رنگ اکران به خود مي‌بينند و آغازي براي فعاليت کنگراني در سينماي پس از انقلاب هستند.
پيش‌تر در فيلم سرايدار، سعيد کنگراني نقشي را قبول کرده بود که قبل از آن قرار بود امين تارخ آن را بازي کند. بعد از انقلاب و بازي روزگار کاري کرد که اين بار نقش فرزند عارف خانواده سريال مادر (ساخته علي حاتمي) به کنگراني پيشنهاد شود ولي ناگهان او ممنوع الچهره و ممنوع الکار اعلام مي‌شود و اين بار تارخ اين نقش را برعهده مي‌گيرد.

سعيد کنگراني و گوگوش در امتداد شب

کنگراني در طول آن سالها بارها سعي کرد تا ممنوع الکاري‌اش را معلق کند و هربار با مخالف مواجه شد، از همين رو در سال 1367ايران را ترک گفت و به کاليفرنيا رفت. اما در اواسط دهه هشتاد شمسي بار ديگر به وطن بازگشت و در همان سال‌ها، علي معلم، سردبير وقت دنياي تصوير و تهيه کننده سينما، تصميم گرفت او را به دنياي سينما بازگرداند. معلم او را در نقش خان دايي فيلم ازدواج به سبک ايراني انتخاب کرد و درباره نحوه اين انتخاب و کار با سعيد کنگراني اينچنين گفته بود:
«ما براي ازدواج به سبک ايراني تعداد بازيگر اصلي که مي‌خواستيم زياد بود. از طرفي ديگر شنيده بودم سعيد کنگراني مدتي است که به ايران بازگشته و به نظرم آمد براي نقشي که ما در نظر داشتيم، يعني همان نقش دايي خانواده خيلي مناسب است. انتخاب شد و کار فيلم شروع شد. در ابتدا طبيعي بود که او نتواند با بازيگران ديگر هماهنگ شود و برايش بازگشت به عالم سينما دشوار بود اما اين کار انجام شد و نقش به خوبي در آمد. به هر حال زماني که بازيگري بعد از مدت‌ها به سينما بازمي‌گردد به يک پروسه‌اي احتياج دارد. شايد اين اتفاق در روزهاي اول سخت بود، اما بعد خوشبختانه خوب انجام شد.»
علي رغم موفقيت نسبي فيلم ازدواج به سبک ايراني، سعيد کنگراني در آثار سينماي ديگري بازي نکرد و پيشنهادات زيادي هم به او نشد چرا که مدتها از جلوي دوربين دور افتاده بود و شايعه شده بود که قدرت بازيگري او کاسته شده است.

سعيد کنگراني

ده سال بعد از اکران اين فيلم، سعيد کنگراني در آن سالها با نشريات گفتگو کرد و افشاگري‌هاي جنجالي را اظهار کرد و در جمله‌اي کوبنده گفته بود: «سينما نابودم کرد.» گفتگوهاي جنجالي او عليه شخصيت‌هايي چون گوگوش و شهره آغداشلو و اشرف پهلوي و… بود و اظهار داشته بود که بسياري از فاحشه‌هاي شهر نو توسط تهيه کننده‌هاي سينماي قبل از انقلاب براي ايفاي نقش‌هاي دختران رقاصه به استخدام در مي‌آمدند. بخشي از گفته‌هاي او در مصاحبه جنجالي‌اش اينچنين است:
«سلسله مراتبي که امثال اين خانم‌ها را کشف مي‌کرد، در جامعه هنري ما توسط -با عرض معذرت- يک «پا انداز» انجام مي‌شد. اين يک شغل بود و طرف فکر نمي‌کرد که دارد کار بدي مي‌کند. وقتي سينما نياز به سياهي لشکر داشت دو نفر بودند به نام خانم بهرامي و آقاي حسن دکتر. هر تيپ دختري را که مي‌خواستيد اين‌ها برايتان پيدا مي‌کردند.»
با وجود اين جنجال‌ها، سعيد کنگراني نتوانست آنطور که بايد به سينما بازگردد و بسياري از منتقدين داخل و خارج به اظهارات او تاختند و برخي معتقدند اين مصاحبه به خاطر اين صورت گرفته که او مي خواسته در سينماي کشور دوباره نقشي پر رنگ داشته باشد و طريقه مصاحبه نشان مي دهد که بسياري از حرف هاي رد و بدل شده، صحبت هاي حقيقي و باور اصلي خود او نيستند.
سعيد کنگراني در يکي دو هفته گذشته قرار بازي در سريال نمايش خانگي رقص روي شيشه را امضا کرده بود و قرار بود در اين سريال به همراه بازيگران ديگري چون بيتا فرهي، فرزاد فرزين، ستاره اسکندري، مهتاب کرامتي و… بعد از سال‌ها بازي کند. او امروز اما بر اثر سکته قبلي در بيمارستان فيروزگر تهران در گذشت و نتوانست دوباره بازگشتي به جلوي دوربين باشد.

بيشتر بدانيد : سعيد کنگراني بازيگر قديمي درگذشت + دليل فوت

بيشتر بدانيد : حرف‌هاي تازه سعيد کنگراني درباره «دايي جان ناپلئون»

منبع : rooziato.com