بسياري از بيماران مبتلا به آرتريت روماتوئيد (روماتيسم مفصلي) يا حتي استئوآرتريت هاي شديد (که مردم آن را با واژه آرتروز مي شناسند) مشکلاتي را در حوزه جنسي خود تجربه کنند.

آرتروز، روماتيسم و سلامت جنسي

بسياري از بيماران مبتلا به بيماري هاي مزمن، از جمله بيماران مبتلا به روماتيسم مفصلي و آرتروز، در ملاقات هاي خود با پزشکان از هر دري سخني به ميان مي آورند، جز مشکلات و مسايل مربوط به روابط زناشويي شان؛ اين در حالي است که تقريبا تمام بيماري هاي مزمن، از جمله همين بيماري هاي روماتولوژيک، هر يک به شيوه اي بر توانايي هاي جنسي افراد تاثيرگذارند. بنابراين پرهيز از طرح اين قبيل مسايل در ملاقات هاي طبي، چه به دليل خجالت بيمار باشد، چه به هر دليل ديگر، درواقع نوعي بي توجهي نسبت به مسايل عاطفي و زناشويي زندگي است که مي تواند به سلامت خانوادگي و عاطفي بيماران خدشه وارد کند.

دکتر سيدعلي آذين، متخصص پزشکي اجتماعي، فلوشيپ پزشکي جنسي و عضو هيات علمي جهاد دانشگاهي، به خوبي توضيح مي دهد که چگونه با وجود دردهاي مفصلي مي توان کيفيت روابط جنسي و زناشويي را حفظ کرد.

بيماري هاي مفصلي از جمله آرتروز و روماتيسم مفصلي چه تاثيري بر زندگي جنسي و روابط زناشويي مي گذارند؟

شواهد پژوهشي نشان مي دهد بيماري آرتريت روماتوئيد حداقل در يک نفر از هر 3 مبتلا، تاثيرات عميقي بر فعاليت جنسي (Sexuality) آنها داشته است، از طرفي، حداقل يک نفر از هر 10 بيمار اذعان مي کند روابط جنسي ديگر در زندگي او جايگاهي ندارد، اما در اغلب مواقع، درد و خستگي نيست که باعث چنين احساسي در آنها شده است، بلکه عامل اين وضعيت، نگرش آنها نسبت به شرايط موجود و بي توجهي درمانگران به اين حوزه از سلامت بيماران است. متاسفانه رفتارهاي جنسي به شکلي رايج اقداماتي جسماني تلقي مي شوند و جنبه هاي هيجاني، عاطفي و شناختي آنها مورد غفلت قرار مي گيرد. در حالي که لازم است به جاي تمرکز صرف بر ابعاد جسماني موضوع، زوج ها به کيفيت صميميت و روابط عاطفي خود بپردازند، اما به هر حال بايد پذيرفت آثار مستقيم و غيرمستقيم بيماري بر عملکرد جنسي فرد بسيار جدي است و نمي توان آنها را ناديده گرفت.

لطفا به برخي از مهم ترين اين آثار اشاره کنيد.

شدت بيماري، ميزان پاسخ به درمان و طول مدت بيماري نقش تعيين کننده اي بر عوارض پيش آمده دارد، اما درمجموع شايد بتوان از مهم ترين اين آثار به اين مورد اشاره کرد که اين بيماران معمولا با درد، خشکي مفاصل، محدوديت حرکتي و احساس خستگي مواجه هستند و گاهي مفاصل آنها تحمل فشار و وزن را ندارند. طبيعي است که اين موضوع مي تواند فعاليت هاي جنسي را به سمت تجاربي ناخوشايند سوق دهد.

علاوه بر درد و خستگي، برخي بيماران با اضطراب و افسردگي ناشي از بيماري هم مواج مي شوند.

بله، خود اين مساله هم ابعاد مختلف زندگي جنسي آنها را تحت تاثير قرار مي دهد. همسر فرد مبتلا نيز مي تواند اين افسردگي و اضطراب را (از جمله درخصوص درست بودن يا پيامدهاي احتمالي رابطه جنسي با بيمار) تجربه کند.

احتمالا اين مساله روي اعتماد به نفس اين بيماران هم تاثير منفي مي گذارد.

بله، مبتلايان به بيماري هاي مزمن، به ويژه اگر بر اثر بيماري دچار تغييراتي در شرايط ظاهري بدن و اندام ها شده باشند، ممکن است اعتماد به نفس خود را از دست بدهند و احساسات منفي و حتي نادرستي درخصوص خودشان يا نظر شريک زندگي نسبت به شرايط موجود پيدا کنند.

آيا داروهاي کنترل کننده اين بيماري ها هم ممکن است چنين عوارض جانبي ناخوشايندي داشته باشند؟

به هرحال کنترل بيماري يا خاموش نگه داشتن آن اغلب مستلزم مصرف مقادير قابل توجهي از انواع داروهاست. اين موضوع علاوه بر اينکه گاهي خود بر اعتماد به نفس تاثير منفي مي گذارد، خواه ناخواه و گهگاه بيماران را در معرض عوارض داروها نيز قرار مي دهد.

ممکن است مثال بزنيد؟

بله، مثلا مصرف داروهاي استروئيدي مي تواند به افزايش وزن يا ادم صورت و حتي کمبود نسبي تستوسترون (با مصرف درازمدت و با دوز بالا) منجر شود. اين مساله نيز مي تواند بر تمايل جنسي و تصوير بدني فرد از خود تاثير منفي بگذارد. تعداد کمتري از بيماران حتي ممکن است مشکلاتي را مانند ريزش مو هنگام مصرف داروهايي مثل متوتروکسات تجربه کنند. داروهاي ضدافسردگي امروزي هم اگرچه گاهي براي کنترل مشکلات خلقي بيمار بسيار ضروري هستند، اما اغلب بر ميل جنسي و کيفيت رابطه (از جمله رسيدن به ارگاسم يا اوج لذت) اثري مهاري دارند. در صورت نياز به مداخلات جراحي نيز ممکن است بيمار دچار نگراني ها يا عوارض ديگري در اين زمينه شود.

و مجموع اين مواردي که گفتيد، رابطه زناشويي را تحت تاثير قرار مي دهند.

بله، همين طور است. همه اين موارد در مجموع باعث مي شوند بسياري از بيماران مبتلا به آرتريت روماتوئيد (روماتيسم مفصلي) يا حتي استئوآرتريت هاي شديد (که مردم آن را با واژه آرتروز مي شناسند) مشکلاتي را در حوزه جنسي خود تجربه کنند؛ از جمله کاهش حس جذابيت جنسي، کاهش ميل، مشکل در برانگيختگي و رسيدن به ارگاسم (اوج لذت جنسي) و درمجموع کاهش رضايت جنسي، خشکي واژن، محدوديت هاي فيزيکي هنگام روابط جنسي و در برخي مردان اختلال در نعوظ (با مصرف متوتروکسات، سولفاسالازين يا هيدروکلروکين)

آيا روابط زناشويي براي اين افراد مضر است يا اينکه مي تواند در بهبود بيماري موثر باشد؟

اول از همه نبايد فراموش شود که فعاليت جنسي و به تبعيت از آن، رفتارهاي جنسي جزئي تفکيک ناپذير از زندگي فرد است. نکته دوم اينکه برخورداري از تجارب خوب و لذت بخش جنسي، از جمله حقوق افراد محسوب مي شود، بنابراين نبايد به محض برخورد با هر کدام از اين بيماري ها، زندگي جنسي فرد را تمام شده تلقي کنيم يا ديگر نسبت به کيفيت آن بي توجه باشيم به ويژه در شرايط امروز که بيش از پيش با بيماري هاي مزمن سر و کار داريم. از طرفي، ادامه زندگي جنسي (همزمان با ساير جنبه هاي زندگي اجتماعي فرد) علاوه بر تقويت روابط عاطفي و صميمانه با همسر و اصلاح اعتماد به نفس آسيب ديده، مانع از آن مي شود که بيمار صرفا بر ناخوشي، درد و محدوديت هاي خود تمرکز کند. حتي اگر فقط از بعد زيست شناختي به موضوع بنگريم، داشتن فعاليت جنسي و به خصوص ارگاسم باعث آزادي مواد شبه مورفيني در بدن مي شود که خود مي تواند به صورت بالقوه در تسکين درد بيمار اثربخش باشد.

حرف آخر؟

بالاخره بايد بپذيريم بيماري هاي مزمن علاوه بر ابعاد جسماني، مي تواند بر سلامت رواني و اجتماعي افراد نيز تاثيرهاي جدي داشته باشد بنابراين اگر بيماران احساس مي کنند تنها از طريق تامل با همکاران متخصص داخلي يا روماتولوژي نيازهاي سلامت روان خود را دريافت نمي کنند، شايد لازم باشد از همکاران روان شناس يا روان پزشک کمک بگيرند. البته اين امکان، اهميت مسئوليت همکاران درگير در اداره بيماري اوليه را درخصوص پاسخ به اين نيازها نفي نمي کند.

7 فرمان براي کاهش عوارض جنسي آرتروز

1- در درجه اول، اين مساله بسيار مهم است که حتما در اين خصوص با پزشک خود (به ويژه روماتولوژيست ها) صحبت کنيد و به هيچ قيمتي اجازه ندهيد روابط صميمانه و عاطفي شما با همسرتان کمرنگ شود؛ حتي وقتي عوارض بيماري و گرفتاري هاي مرتبط با آن (مثل دنبال دکتر و دارو بودن) شما را خسته و دچار احساس درماندگي مي کند. يکي از راه هاي موثر اين است که در مورد احساسات، تمايلات، نيازها و حتي ترس هاي خود با همسرتان صحبت کنيد. اگر هم اين کار برايتان سخت است مي توانيد در قدم اول براي او يک نامه بنويسيد.

2- توجه داشته باشيد روابط صميمانه و عاشقانه الزاما به معني داشتن نزديکي جنسي نيست! در آغوش گرفتن، معاشقه و يک ماساژ توأم با ابراز احساسات گاهي به همان اندازه يا حتي بيشتر اثربخش است. همسر بيمار بايد درنظر داشته باشد که اگرچه او از يک ماساژ سفت و سخت به علت دردناک بودن استقبال نخواهد کرد اما به احتمال قوي از لمس ملايم اندام ها لذت خواهدبرد. هدف رابطه زناشويي را به جاي نزديکي، تماس بدني و پيوستگي عاطفي قرار دهيد و توجه داشته باشيد که مهم ترين عضو جنسي انسان مغز اوست و نه اندام هاي جنسي! بسيار خوب است که شخص بيمار شروع کننده اين گونه رفتارها باشد چرا که طرف مقابل اغلب از اين موضوع واهمه دارد که شروع کننده رابطه باشد و مورد استقبال قرار نگيرد.

3- درخصوص زمان رابطه زناشويي، خود را مقيد به الگوهاي کليشه اي رايج نکنيد. با وجود مسائلي مثل خشکي صبحگاهي يا تشديد درد و علائم در انتهاي روز، شايد بهتر باشد رابطه زناشويي را به ساعات بعد از ظهر موکول کنيد. طبيعي است که اين کار به تعامل مناسب همسر و مقداري برنامه ريزي نياز دارد. مثل همه موارد ديگر زناشويي لازم است براي همسر خود توضيح دهيد که چرا زمان خاصي را براي تماس جنسي ترجيح مي دهيد. البته به او نشان دهيد که شما هم به طور متقابل براي ترجيحات او ارزش قائل هستيد.

4- يک دوش آب گرم يا استفاده از حوله برقي (با رعايت ملاحظات ايمني) روي اندام ها و مفاصل درگير به آمادگي شما کمک خواهدکرد. مي توانيد اين موضوع را در تعامل با همسر به بخشي از پيش نوازش تبديل کنيد.

5- با مشورت پزشک خود زمان بندي مصرف دارو را طوري تنظيم کنيد که حداکثر اثر آن با زمان فعاليت هاي جنسي همپوشاني مناسب داشته باشد. به علاوه، لازم است داروهاي خود را به شکل مرتب و با دوز موثري که پزشک تجويز کرده مصرف کنيد (و نه کمتر) چرا که در غير اين صورت متحمل درد و ناراحتي اضافي خواهيد شد و تلاش پزشک براي خاموش کردن شعله بيماري عملا بي اثر خواهدماند.

6- براساس مفاصل درگير، براي انجام فعاليت هاي جنسي از موقعيت هاي فيزيکي مناسب استفاده کنيد. در اين مورد هيچ فرمول خاصي وجود ندارد. بايد با آزمون و خطا و استفاده از تدابير ساده اي مثل به کارگيري بالش، پشتي، ملحفه لوله شده يا حتي مبلمان منزل (براي تنظيم نقاط فشار به مفاصل و تکيه گاه) به موقعيت هاي مناسبي دست يابيد که موجب درد و ناراحتي نمي شوند. درضمن لازم نيست از وضعيت هايي استفاده کنيد که انرژي زيادي از شما مي گيرند. بايد بدانيد فعاليت جنسي برخلاف آنچه بسياري از افراد اعتقاد دارند، ذاتا فعاليت سنگيني محسوب نمي شود.

7- در صورت برانگيختگي ناکافي يا خشکي واژن مي توان از ژل هاي ساده محلول در آب استفاده کرد که در اکثر داروخانه هاي کشور در دسترس هستند. نبايد فراموش شود که دانش و مهارت جنسي کافي در شرايط وجود بيماري هاي زمينه اي و آثار منفي داروها از اهميت مضاعفي برخوردار مي شود. بنابراين شايد لازم باشد در اين خصوص دنبال اطلاعات درست يا حتي مشاوره باشيد.

ميزان باروري بيماران روماتيسمي تفاوتي با بقيه ندارد

دکتر سيدرضا نجفي زاده، فوف تخصص روماتولوژي، عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران

آرتريت روماتوئيد يک بيماري التهابي مزمن با درگيري مفاصل متحرک بدن است که علاوه بر ايجاد تورم و خشکي مفاصل، در مرحله فعال بيماري با علائم عمومي مثل ضعف، بي حالي، کاهش انرژي و اشتها نيز همراه مي شود. در اين بيماري سيستم ايمني به اشتباه، بافت هاي مفصلي را به عنوان بافت هاي خارجي و غريبه تلقي و به آنها حمله مي کند. روماتيسم مفصلي در خانم ها 3 برابر شايع تر از آقايان است و معمولا در سنين 30 تا 50 سالگي آغاز مي شود. خشکي صبحگاهي در اين بيماري بسيار بارز و طولاني مدت است؛ طوري که بيمار صبح ها بعد از بيدار شدن از خواب به مدت بيش از يک ساعت از درد شديد همراه با خشکي مفاصل شاکي است و با انجام فعاليت از ميزان دردش کاسته مي شود.

علت اين بيماري ناشناخته است، اما عوامل مختلفي دست به دست هم داده اند تا آن را ايجاد کنند؛ از جمله عوامل ژنتيکي، عوامل محيطي، مصرف سيگار، عوامل هورموني و... در اين بيماري به دليل وجود درد و تورم در مفاصل از جمله مفاصل لگن و زانوها، تغيير شکل در مفاصل، اضطراب و افسردگي، کاهش انرژي، کاهش ميل جنسي، خشکي مخاط دستگاه تناسلي و مصرف داروها در فعاليت طبيعي جنسي اختلال ايجاد مي شود.

نتايج مطالعات انجام شده در سراسر دنيا نيز نشان داده اند اختلال جنسي در اين بيماران شايع است و تا دوسوم از آنها را درگير مي کند، اما اين افراد بايد بدانند روابط زناشويي براي آنها مضر نيست. در مورد بچه دار شدن نيز توصيه مي شود با اطلاع پزشک معالج خود در اين زمينه اقدام کنند. در واقع آنها مي توانند پس از کنترل بيماري با دارو و تغيير در بعضي از داروهاي مصرفي، باردار شوند. ميزان باروري و سقط نيز در اين بيماران با افراد عادي تفاوتي ندارد. نکته مهم درباره روماتيسم مفصلي اين است که التهاب و تورم مفاصل بايد هرچه سريع تر با روش هاي درماني، خاموش يا از آن کاسته شود زيرا باقي ماندن التهاب، احتمال ايجاد تخريب در مفصل را افزايش مي دهد. بنابراين شانس بهبود دائم بيماراني که زودهنگام درمان را شروع مي کنند، از افرادي که ديرتر به درمان بيماري خود مي پردازند، بيشتر است. ورزش کردن کنار مصرف دارو نيز مي تواند باعث کاهش درد و التهاب مفاصل شود. بنابراين در اين زمينه مشاوره با پزشک متخصص طب ورزشي بسيار کمک کننده خواهدبود.

گردآوري : گروه سلامت سيمرغ

منبع : salamat.ir