بزرگنمايي:
چه خبر - روش هاي اصولي براي درمان آرتروز زانو
آرتروز زانو، شايع‌ترين بيماري مفصلي در سالمندان است که درصد قابل توجهي از مراجعه‌کنندگان به کلينيک‌هاي متخصصان طب فيزيکي و توانبخشي به آن مبتلا هستند. براساس مطالعه‌اي که در کشور انجام شده، تخمين زده مي‌شود از هر پنج ايراني بالاي 15 سال، يک نفر به درجاتي از آرتروز زانو مبتلا باشد. از سوي ديگر، اکنون حدود هفت و نيم ميليون سالمند در کشور زندگي مي‌کنند که تا 15 سال آينده جمعيت آنها دو برابر خواهد شد. بنابراين به نظر مي‌رسد با افزايش متوسط سن جمعيت در کشور، شيوع اين بيماري بيشتر شود.
به گفته دکتر سيداحمد رئيس‌السادات، دبير انجمن طب فيزيکي و توانبخشي ايران و عضو هيات علمي بيمارستان شهيد مدرس دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي، آرتروز جنبه‌هاي مختلف زندگي فرد را تحت تاثير قرار مي‌دهد. از اختلال خواب و عوارض رواني در طول دوره درد گرفته تا کاهش توان فعاليت‌هاي فيزيکي که همه اين موارد مي‌تواند موجب اختلال عملکرد و کاهش کيفيت زندگي شود.
اگر مي خواهيد بيشتر بدانيد : آرتروز چيست و چگونه درمان مي شود؟
اگر مي خواهيد بيشتر بدانيد : ورزشي فوق العاده براي آرتروز زانو
علائم آرتروز:
در فرآيند اين بيماري تغييراتي در غضروف مفصل زانو، استخوان و بافت نرم مجاور آن رخ مي‌دهد که مجموعا موجب بروز اين علائم مي شود:
- درد
- خشکي
- سفتي
- گهگاه تورم
- تغيير شکل مفصل
درمان آرتروز:
با وجود تلاش‌ها و تحقيقات فراوان، متاسفانه تاکنون درمان و علاج قطعي براي آرتروز وجود ندارد؛ بنابراين هدف از درمان اين بيماري:
- کنترل علائم آزاردهنده
- آهسته کردن روند پيشرفت بيماري
- پيشگيري از ابتلاي ساير مفاصل
- بهبود عملکرد فردي و اجتماعي بيماران
همانند آنچه در ديگر بيماري‌هاي مزمن به چشم مي‌خورد، روابط تنگاتنگ پزشک و بيمار نقش کليدي دارد. از يک سو بيمار بايد بداند با بيماري مزمني مواجه است که نياز به مراقبت و پايش مداوم دارد. آگاهي از عوامل خطر بيماري و علل تشديد و تخفيف علائم، منطقي کردن انتظارات از نتيجه درمان و پايبندي در نتيجه‌گيري مطلوب تاثيرگذار است. از سوي ديگر، پزشک هم بايد نقشه راه مديريت اين بيماري را با توجه به امکانات و نيازهاي بيمار و به صورت مرحله به مرحله، طرح‌ريزي کند. راهکارهاي کنترل اين بيماري شامل درمان‌هاي دارويي و جراحي است.
علل بيماري آرتروز:- افزايش سن
- جنس مونث
- چاقي
- فاکتورهاي ژنتيک
عوامل محيطي موثر در ايجاد و پيشرفت آرتروز: - آسيب‌هاي قبلي به زانو که باعث صدمه ديدن مينيسک meniscus يا رباط‌هاي زانو شده باشد
- ضعف عضلاني بخصوص عضلات چهارسر ران
- شغل‌هايي که در آنها فرد مجبور است مدت زمان زيادي در حالت زانوي خم شده قرار گيرد
- برخي ورزش‌هاي شديد و حرفه‌اي (خصوصا کشتي و فوتبال)
اگر مي خواهيد بيشتر بدانيد : درمان پارگي منيسک زانو بدون عمل جراحي با 3 تمرين +فيلم تمرينات درماني
پيشگيري از بيماري آرتروز:- اصلاح چاقي
- اصلاح ضعف عضلاني
- ايجاد تغييرات لازم در محيط کار
- پيشگيري از آسيب‌هاي ورزشي
- درمان مناسب و بموقع آسيب‌هاي وارده به زانو
مبتلايان به آرتروز چه ورزشي انجام دهند؟ورزش به تنهايي مي‌تواند علائم آرتروز را کنترل کند؟
فعاليت فيزيکي ناکافي علاوه بر افزايش خطر ابتلا به آرتروز زانو، سبب افزايش شدت علائم آرتروز در مبتلايان مي‌شود. يک برنامه ورزشي هوازي منظم در سه تا شش ماه (مانند پياده‌روي سريع، دويدن و دوچرخه‌سواري) حتي بدون ورزش‌هاي تقويتي مي‌تواند در کاهش درد، عملکرد فيزيکي و کيفيت زندگي بيماران مبتلا به آرتروز زانو موثر باشد. اين موضوع نشان‌دهنده اهميت ورزش‌هاي هوازي ساده‌اي مانند پياده‌روي است. در اين شرايط توصيه مي‌شود پياده‌روي در سطوح بدون شيب انجام شده و بخصوص از حرکت در سراشيبي‌ها خودداري شود. در صورتي که چنين مکان‌هايي در دسترس افراد نباشد، مي‌توان از تردميل که قابليت تنظيم شيب را دارد، به عنوان جايگزيني براي پياده‌روي استفاده کرد. البته هنگام استفاده از تردميل، استفاده از کفش ورزشي مناسب براي کاهش فشار وارده بر مفاصل اندام‌هاي تحتاني ضروري است.
به طور کلي نمي‌توان در مورد اين که کدام ورزش، با چه شدت و مدت زماني براي بيماران مناسب است، نسخه کلي تجويز کرد. بهتر است بيمار پس از مشورت با پزشک به برنامه ورزشي خاص خود متعهد باشد. توانايي فيزيکي بيمار، وجود بيماري‌هاي ديگر مانند بيماري‌هاي قلبي و ديابت نيز در نوع ورزش تجويزي موثر است. در بيماراني که آرتروز متوسط تا پيشرفته دارند، ورزش‌هاي آبي (مانند پياده‌روي در آب‌هاي عميق) شايد بيشتر از ورزش‌هاي ديگر قابل تحمل باشد. در اين بيماران، ورزش‌هايي مانند دويدن يا ورزش‌هاي نيازمند جهيدن مي‌تواند منجر به تخريب بيشتر مفاصل شود. در افراد چاق هم استفاده از دوچرخه ثابت با ارتفاع بلند صندلي که فشار زانوها را کمتر مي‌کند، گزينه مناسبي است. با وجود اين فوايد، هنوز نمي‌توان گفت ورزش به تنهايي مي‌تواند علائم آرتروز را کنترل کند و يک رويکرد ترکيبي درماني، مورد نياز است.
کاهش وزن در کاهش و کنترل علائم آرتروز موثر است؟
چاقي، مهم‌ترين عامل قابل اصلاح در ابتلا به آرتروز زانو و برخي ديگر از مفاصل است. کاهش وزن هم در پيشگيري از ابتلا به آرتروز و هم در بهبود شدت علائم مبتلايان موثر است. طبق تحقيقات جديد، بافت چربي علاوه بر ايجاد فشار مکانيکي روي مفاصل تحمل‌کننده وزن، با ترشح هورمون، اثر نامطلوب روي مفاصل دارد. بنابراين افزايش وزن مي‌تواند حتي مفاصلي که تحمل‌کننده وزن نيستند را به آرتروز مبتلا کند. بهترين اثر در تخفيف علائم آرتروز زانو در صورت کاهش حداقل 10 درصد وزن بدن به دست مي‌آيد. فرآيند کاهش وزن بدن بهتر است شامل برنامه‌ريزي حداقل شش ماهه ترکيبي از رژيم‌درماني و فعاليت فيزيکي باشد.
در رژيم‌هاي غذايي کاهش وزن بخصوص در افراد مسن، توجه به انجام همزمان ورزش‌هاي تقويتي براي جلوگيري از تضعيف قدرت عضلاني لازم است.
استفاده از زانوبند، کفي و عصا در کاهش و کنترل آرتروز موثر است؟
استفاده از انواع خاصي از کفي و زانو بند در موارد خاص، بويژه در بيماران با بدشکلي زانو (زانوي پرانتزي يا ضربدري) و کساني که از ناپايداري مفصل زانو رنج مي‌برند، مي‌تواند در تخفيف علائم، کمک‌کننده باشد. البته توصيه مي‌شود اين وسايل حتما پس از معاينه و مشورت پزشک تهيه شود تا از هزينه اضافي در بيماراني که سودي از وسايل نخواهند برد و توزيع فشار نامناسب در موارد کاربرد اشتباه اجتناب شود.
وسايل کمکي مانند عصا مي‌توانند فشار وارده به مفصل زانو را تا 25 درصد کاهش دهند. اين وسايل کمکي مي‌توانند با کاهش درد، امکان پياده‌روي براي بيمار فراهم و از بي‌تحرکي و عوارض ناشي از آن جلوگيري کنند و کيفيت زندگي را افزايش دهند. البته اندازه نامناسب يا اشتباه عصا هنگام استفاده مي‌تواند فشار وارد بر ساير مفاصل مانند مفصل ران يا مفاصل دست را افزايش دهد. طول مناسب عصا از کف زمين تا تروکانتر بزرگ استخوان ران (تقريبا محل درز جيب) و آرنج هم بايد حين گرفتن عصا تا 20 درجه خم باشد. بهتر است عصا در سمت پاي سالم نگه داشته شود، يعني در فردي با آرتروز زانوي سمت راست، عصا سمت چپ قرار گرفته و اگر مي‌خواهد جسم سنگيني حمل کند (مثلا کيسه خريد)، آن را در سمت راست حمل کند.
کاهش و کنترل آرتروز با درمان هاي فيزيوتراپي:
همچنين درمان‌هاي فيزيوتراپي مانند گرما يا سرما درماني موضعي و الکتروتراپي* (TENS)Electrotherapy مي‌توانند به عنوان درمان‌هاي کمکي هنگام بروز علائم موثر باشد. در نهايت وقتي بيمار به هيچ يک از درمان‌هاي غيردارويي پاسخ مناسبي نمي‌دهد، استفاده از درمان‌هاي دارويي زير نظر پزشک متخصص آغاز مي‌شود.
*الکتروتراپي (TENS) : الکتروتراپي يک روش درماني فيزيکي است که در آن تحريکات الکتريکي با قرار گرفتن پد هاي الکتريکي بر روي پوست به اعصاب و فيبرهاي عضلاني اعمال مي شود.
منبع: jamejamonline.ir