چه خبر - هليکوباکتر پيلوري Helicobacter pylori و بيماري ها و عوارضي که به دنبال آن گريبانگيرتان خواهد شد!

محمد 51ساله گفته بعد از اندوسکوپي و نمونه‌گيري از معده‌اش مشخص شده علت درد معده او افزايش هليکوباکتر بوده است. پزشک براي او چند دارو تجويز کرده، ولي با اتمام دارو مشکل محمد همچنان باقي‌مانده و بهبودي در وضعيت او حاصل نشده است. مشکل ديگر محمد، خارش زياد پوست است.و اما سوالات محمد:

آيا عفونت هليکوباکتر درآينده مي‌تواند عارضه‌اي به دنبال داشته باشد؟چرا با وجود مصرف منظم داروها بهبودي حاصل نشده است؟آيا خارش بدن ارتباطي با بيماري يا مصرف داروهايي مانند بيسموت، مترونيدازول، تتراسايکلين، ازونيوم و يوموگي دارد؟بوي بد دهان ارتباطي با هليکوباکتر معده دارد؟
هليکوباکترپيلوري چيست؟

هليکوباکترپيلوري نامي آشنا براي مردم است. هليکوباکترپيلوري باکتري گرم منفي است که معمولا در مخاط معده زندگي مي‌کند و باعث ايجاد گاستريتيا التهاب معده و زخم در معده و اثني‌عشر مي‌شود. البته به ندرت ممکن است باعث سرطان معده هم بشود. اين احتمال بسيار پايين و حدود 1 درصد است.اين ميکروب بسيار شايع است، به طوري که حدود 50 درصد از مردم دنيا به آن آلوده هستند.
تعداد افراد آلوده به اين ميکروب در کشورهاي در حال توسعه و کشورهايي که وضعيت بهداشتي پاييني دارند، بيشتر از کشورهاي پيشرفته است.ميکروب حاوي تاژک‌هايي است که با استفاده از آنها وارد مخاط معده مي‌شود تا بتواند از اسيد معده دور و زنده بماند. باکتري‌ها سال‌ها در زير مخاط زنده مي‌مانند.
وقتي ميکروب وارد معده مي‌شود، ابتدا دل‌ درد و تهوع ايجاد مي‌کند که ممکن است فرد آن را با يک مسموميت ساده اشتباه بگيرد، اما اين ميکروب در بيشتر افراد بدون علامت است. گاهي هم باعث سوء‌هاضمه، درد معده، آروغ زدن، استفراغ و... مي‌شود. 10 تا 20 درصد از افرادي که هليکوباکتر دارند دچار زخم دستگاه گوارشي مي‌شوند و حدود 1 درصد از افراد احتمال دارد طي سال‌ها به سرطان معده مبتلا شوند. بنابراين افرادي که دچار هليکوباکتر هستند نبايد نگران عوارض بدخيمي ناشي از اين باکتري باشند. حتي افراد بدون علامت نياز به درمان هم ندارند.

هليکوباکتر پيلوري از چه طريقي منتقل مي شود؟

هليکوباکتر معمولا از طريق آب، مدفوع و دهان منتقل مي‌شود. به همين دليل افرادي که آب آشاميدني تميز مي‌نوشند و بهداشت خوبي دارند، کمتر آلوده مي‌شوند. اگر باکتري وارد معده ‌شود تا آخر عمر باقي مي‌ماند. درمان وقتي انجام مي‌شود که بيمار علائم گوارشي داشته باشد، در فاميل او فردي مبتلا به سرطان معده وجود داشته باشد يا يک‌بار دچار سرطان گوارشي شده باشد.

بوي بد دهان ارتباطي با هليکوباکتر پيلوري دارد؟

هليکوباکترپيلوري ممکن است با بوي بد دهان مرتبط باشد. البته اين موضوع ثابت نشده است، ولي گاهي ديده شده با درمان هليکوباکتر بوي بد دهان نيز کاهش مي‌يابد.

آيا خارش بدن ارتباطي با هليگوباکتر پيلوري دارد؟

خارش بدن هم با هليکوباکتر مرتبط است. البته به‌ ندرت مي‌تواند کهير پوستي، بيماري‌هاي چشمي و بيماري‌هاي ديگر ايجاد کند. البته اين ارتباط هم زياد قوي نيست.

تشخيص هليکوباکتر پيلوري چگونه است؟

براي تشخيص هليکوباکتر از آزمايش آنتي‌بادي در سرم يا آنتي‌ژن در مدفوع استفاده مي‌شود. تست تنفسي با کربن 13و 14 نيز روش تشخيصي است. اندوسکوپي نيز در مواقعي کمک‌کننده است. البته در اندوسکوپي نمونه از بافت معده تهيه مي‌شود.

درمان هليکوباکتر پيلوري چگونه است؟

ميکروب در معده و زير مخاط قرار دارد. درمان در اين مواقع تک‌دارويي نيست و فرد حداقل با 3 يا 4 دارو که چند آنتي‌بيوتيک هم در آن هست، درمان مي‌شود. اگر بيمار تک‌دارويي يا با دوز کم درمان شود، احتمال عود بيماري وجود دارد.

احتمال عود بيماري هليکوباکتر پيلوري وجود دارد؟

احتمال عود در فرد بالغ بسيار ضعيف است، مگر اينکه همسر يا فرد نزديک به بيمار در خانواده حضور داشته باشد که باکتري از او منتقل شود. افرادي که درمان مي‌شوند به هيچ‌وجه لازم نيست دوباره آزمايش هليکوباکتر انجام دهند. اين آنتي‌بادي ممکن است تا مدت‌هاي طولاني باقي بماند و سطح آن پايين نيايد. بنابراين آزمايش بعدي بي‌فايده است. بعضي پزشکان نيز به اشتباه با آزمايش بعدي دوباره دارو تجويز مي‌کنند. درمان 2 هفته‌اي کافي است. در صورتي که علائم بيمار فروکش نکند، يک عامل خطر جدي وجود داشته باشد، کاهش وزن مشهود در بيمار ديده شود و کم‌خوني وجود داشته باشد اندوسکوپي براي بيمار درخواست مي‌شود.

دکتر محمدجعفر فره‌وش, فوق‌تخصص گوارش و کبد, عضو هيات‌علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران

آيا هليکوباکتر مي‌تواند باعث بيماري‌هاي ديگر يا تشديد بعضي از آنها شود؟

هليکوباکتر يک بيماري عفوني است که در آن باکتري‌ها در معده تجمع مي‌يابند، اما ثابت شده هليکوباکتر مي‌تواند باعث بيماري‌هاي ديگر يا تشديد بعضي از آنها شود. از جمله اين بيماري‌ها، بيماري‌هاي مربوط به پوست است.
- هليکوباکتر باعث بيماري کهير مزمن مي‌شود. علائم کهير مزمن شامل تورم پوست، قرمزي و خارش است که ممکن است گذرا باشد يا مدام از يک ناحيه به ناحيه ديگر بدن گسترش يابد. در کهير نوع مزمن يا طول‌کشيده که بيش از 6 هفته طول مي‌کشد، گاهي ردپاي هليکوباکتر ديده مي‌شود که با درمان هليکوباکتر، بيمار نيز بهبود مي‌يابد.
- بيماري ديگر روزاسهRosacea است. در اين بيماري پوست صورت دچار قرمزي و تورم پايدار مي‌شود. البته عواملي مانند نورآفتاب، نوشيدني‌هاي کافئين‌دار و غذاهاي گرم و ادويه‌دار باعث تشديد آن مي‌شود. در بيماري روزاسه نيز اگر فرد هليکوباکتر داشته باشد و درمان شود، بيماري روزاسه بهتر مي‌شود و دوز داروهاي پوستي نيز کمتر خواهد شد.
- بيماري ديگر پسوريازيس است که نوعي بيماري خود ايمني است. هليکوباکتر تغييراتي در سيستم ايمني بدن ايجاد مي‌کند که باعث تشديد بيماري پسوريازيس مي‌شود.

اگر مي خواهيد بيشتر بدانيد : همه چيز درباره بيماري پسوريازيس

- از سوي ديگر، طاسي سکه‌اي و درماتيت اتوپيک (نوعي التهاب و خشکي پوست) Atopic dermatitis با درمان هليکوباکتر بهبود مي‌يابند.

همه داروها ممکن است عوارض جانبي داشته باشند، ولي همان طور که گفته شد، وجود هليکوباکتر در معده مي‌تواند منجر به بروز مشکلات پوستي يا تشديد آنها شود. بيماران حتما بايد به متخصص گوارش مراجعه کنند و درمان شوند.

دکتر رامين طاهري, عضو هيات‌علمي دانشگاه علوم پزشکي سمنان, متخصص پوست

رابطه هليکوباکتر پيلوري با گاستريت معده و زخم اثني عشر

گاستريت معده و روده به معناي التهاب بافت است. در اين التهاب معمولا لايه مخاط درگير است، اما وقتي در مورد زخم‌معده يا اثني‌عشر( ابتداي روده کوچک) صحبت مي‌کنيم، علاوه بر مخاط لوله گوارشي، زيرمخاط و گاهي عضله هم ممکن است درگير باشند.

اگر مي خواهيد بيشتر بدانيد : گاستريت معده, دلايل, علائم, تشخيص و درمان

دردشاخص‌ترين علامت گاستريت و زخم‌معده و اثني‌عشر است. بيماران معمولا از ترش کردن معده، نفخ، تهوع و ... هم شکايت دارند. افرادي که درد معده دارند، درد را در نواحي بالاي ناف، قسمت مياني شکم و گاهي هم درد در قسمت مياني پشت و کمي پايين‌تر از دو کتف هم احساس مي‌کنند. البته ممکن است بيمار درد نداشته باشد و با نفخ زياد مراجعه کند يا در آزمايش، خون در مدفوع او وجود داشته باشد. گاهي بيمار دچار استفراغ خوني مي‌شود که مي‌تواند نشانه خونريزي از زخم باشد.
تا 3-2 دهه اخير پزشکان فکر مي‌کردند افزايش اسيد معده موجب التهاب و زخم مي‌شود. البته علت التهاب و زخم مي‌تواند استرس زياد، اعمال جراحي وسيع و سوختگي پيشرفته نيز باشد، ولي مطالعات نشان داد بسياري از بيماران دچار گاستريت و زخم، به هليکوباکتر آلوده هستند.
اما شايد اين سوال مطرح شود که:

چرا بعضي افراد دچار التهاب يا زخم‌معده و بعضي هم دچار زخم اثني‌عشر مي‌شوند؟

در پاسخ بايد گفت، نوع رژيم غذايي و سيستم دفاعي بدن نقش مهمي در ايجاد زخم و التهاب در معده يا اثني‌عشر دارد. محل اصلي هليکوباکتر معده است. اين باکتري از راه‌هاي مختلف وارد معده مي‌شود و تکثير پيدا مي‌کند. گاهي هم آنزيم‌هاي معده و ابتداي روده کوچک تحريک مي‌شوند. هر چه مقدار هليکوباکتر بيشتر باشد، احتمال ايجاد زخم بيشتر خواهد بود، ولي مقدار کم آن هم در بعضي افراد مي‌تواند زخم ايجاد کند. همان‌طور که گفته شد، نوع سيستم ايمني افراد در شدت بروز اين بيماري موثر است.
هليکوباکتر در افرادي که بهداشت را رعايت نمي‌کنند، رژيم‌هاي غذايي نامناسبي دارند، به صورت گروهي مثلا در خانه سالمندان، سربازخانه و در خانواده‌هاي پرجمعيت زندگي مي‌کنند و سطح اقتصادي و اجتماعي پاييني دارند، بيشتر ديده مي‌شود.اما بيماراني که درد معده يا اثني‌عشر ناشي از زخم دارند بايد به اين نکته توجه کنند که اگر با تاخير به پزشک مراجعه کنند، احتمال سوراخ شدن معده يا اثني‌عشر وجود دارد.
چنين بيماراني با درد شديد زير شکم مراجعه مي‌کنند. درد آنها آنقدر شديد است که نمي‌توانند به راحتي بنشينند يا راه بروند و از درد به خود مي‌پيچند. در عکسبرداري هوا داخل شکم وجود دارد. در واقع هوا از حفره معده به زير ديافراگم نفوذ کرده است. جراحي چنين بيماراني اورژانسي است.
تشخيص بيماري از روي علائم بيمار است، ولي براي تشخيص قطعي معمولا از بيمار آزمايش هليکوباکترپيلوري درخواست مي‌شود، اما يک روش تشخيصي مناسب اين است که داخل معده و اثني‎عشر با اندوسکوپي مشاهده شود. معمولا در مرحله اول براي بيمار دارو تجويز مي‌شود.در صورتي‌که دارودرماني باعث بهبود بيمار نشود و علائم همچنان باقي بماند، اندوسکوپي درخواست مي‌شود. اندوسکوپي در هر سني ممکن است انجام شود، ولي افرادي که مسن هستند به بررسي بيشتري نياز دارند.اگر در اندوسکوپي علائمي که نشانه بدخيمي نباشد، مشاهده نشود، دارو دوباره تکرار خواهد شد. گاهي هم بيماري ريشه‌کن مي‌شود، ولي دوباره از فرد ديگري سرايت مي‌کند.
گاستريت و زخم معده با بعضي غذاها تحريک مي‌شود، مثلا علائم فردي که دچار گاستريت است، با خوردن غذاهاي محرک مانند ادويه، سير، فلفل، پياز، استعمال سيگار، مصرف الکل و... تشديد مي‌شود.

دکتر ايرج خسرونيا, متخصص داخلي و رئيس انجمن متخصصان داخلي ايران

علت بوي بد دهان:

بيش از دوسوم مواقع علت بوي بد دهان را بايد در همان حفره دهان جستجو کرد. معمولا اين بو مي‌تواند نشانه بيماري ژنژويت، التهاب در لثه يا دندان خرابي که ترميم نشده، باشد.گاهي هم پرزهاي دهان بعضي افراد ممکن است بلندتر باشد، به‌ خصوص پرزهاي انتهاي دهان که مي‌تواند محل تجمع باکتري باشد. بيماران بايد از نظر وجود بيماري‌هاي ريوي مانند آبسه ريه، پنوموني ريه، برونشيت مزمن، سل ريوي و... بررسي شوند، گرچه بيماري‌هاي گفته شده علامت‌هاي ديگري دارند.
بيماري‌هاي دستگاه گوارش، زخم‌معده، سرطان دستگاه گوارشي، سوء‌هاضمه، سيروز کبدي، يبوست، عفونت‌هاي روده‎اي و... نيز ممکن است عامل بوي بد دهان باشند. بيماري‌هاي سينوس مانند سينوزيت مزمن، فيستول سينوس دهاني، رينيت چرکي، لوزه بزرگ و بيماري‌هاي حلق هم باعث ايجاد بوي بد دهان مي‌شوند. البته همه اين موارد‌ قابل‌درمان و کنترل هستند، ولي بهتر است بيمار ابتدا به بهداشت درست حفره دهاني بپردازد و در صورتي که با همه تمهيدات باز هم بوي بد دهان باقي بماند، بهتر است براي بررسي بيشتر به پزشک مراجعه کند.

دکتر ابراهيم رزم‌پا, فوق‌تخصص جراحي سروگردن, عضو هيات‌علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران

منبع:salamat.ir