بزرگنمايي:

چه خبر - اهداء خون، اهداء زندگي

9 مرداد روز انتقال خون، سالگرد تاسيس سازمان انتقال خون ايران. در مرداد سال 1353 شمسي سازمان انتقال خون ايران با هدف سامان بخشيدن به وضع آشفته خون رساني و به منظور ترويج فرهنگ اهدا، تهيه و تأمين خون و فرآورده هاي سالم و مطمئن و رايگان براي رفع نياز بيماران نيازمند، به خصوص مبتلايان به تالاسمي، هموفيلي و لوسمي به وجود آمد.

از آن تاريخ به بعد، سالروز تأسيس اين سازمان در نهم مرداد ماه، به عنوان روز اهداي خون نام گذاري شده است. بنيانگذار سازمان انتقال خون ايران دکتر فريدون علا بود.

آيا مي دانيد كه:

- هر3 ثانيه ،يك بيمار نياز به خون و فراورده هاي آن پيدا مي كند.

- از هر 3نفر يك نفردرطول زندگي نياز به خون پيدا مي كند.

- يك واحدخون اهدايي شما كه فقط اندكي از خون موجود در بدن شماست مي تواند جان 3 نفررا از مرگ حتمي نجات دهد.

حداقل دو مرتبه در سال اهداء خون، براي افرادي که به گروهي خوني شما نيازمندند، مي‌تواند دنيايي متفاوت بسازد. کساني که داراي گروه‌هاي خوني نادر مانند گروه خوني AB با Rh منفي هستند بايستي مخصوصاً به طور مرتب خون اهداء نمايند.

خون رودخانه‌ي زندگي است که درون بدن‌هايمان جريان دارد. و واسطه‌اي است که از طريق آن مواد مغذي و اکسيژن به هر يک از ميليونها ميليون سلولي که بدن را تشکيل مي‌دهند، انتقال مي‌يابند و مواد دفعي به بيرون هدايت مي‌شوند. خون همچنين به عنوان مکانيسم دفاعي از طريق آنتي ژن موجود در سلولهاي قرمز و سفيد عمل مي‌کنند.

هنگامي که براي نخستين بار مبادرت به انتقال آن کردند، متوجه شدند که نمي‌توان به طور تصادفي خوني را از يک فرد به فرد ديگر انتقال داد بدون آنکه پيش از آن بررسي نموده باشند که آيا گروه خوني آنها به يکديگر مي‌خورد يا خير. همچنين، خون را نمي‌توان توليد کرد و در نتيجه، بيماران براي انتقال، وابسته به اهداء کنندگان هستند. به عقيده‌ي انجمن صليب سرخ، در ايالات متحده هر روز در حدود 41000 سي سي اهداء خون مورد نياز است.

اين مقاله اهميت انجام آزمايش نوع گروه خوني شما و چگونگي تعيين آن را توضيح مي‌دهد. مرجعي آماده، در قالب يک نمودار ارائه شده است، که تطابق وسازگاري انتقال خون را نشان مي‌دهد.

جهت درک اين مطلب که به چه علت انواع گروه خوني وجود دارد و چگونه طبقه بندي مي‌شوند، فرد بايد آگاهي يابد که خون در درجه‌ي اول از چه ساخته شده است. خون از سه جزء تشکيل شده است:

• پلاسما

• سلول‌هاي قرمز خون

• سلول‌هاي سفيد خون

سلول‌هاي قرمز خون در درجه اول با توجه به برخي از مواد به ارث برده در سطح‌شان يعني «مولدهاي آنتي بادي» يا به اختصار «آنتي ژن» نوع شان را تعيين مي‌کنند. آنتي بادي‌ها مکانيزم دفاعي بدن را تشکيل مي‌دهند. آنها سيستم تهاجمي پيچيده‌اي هستند که براي مبارزه با عوامل بيماري‌زا و يا ميکروب تخصيص يافته‌اند.

همانند موشک‌هاي هدايت شونده، اين آنتي بادي‌ها جهت نابودي عوامل بيماري‌زاي خاص توليد مي‌شوند. نوع آنتي ژنهايي که بر روي سطح سلول‌هاي قرمز خون وجود دارند از مادر و پدرتان به ارث مي‌رسند. اين آنتي ژن‌ها داراي برنامه‌ي کلي جهت ايجاد آنتي بادي هستند.

بنابراين آنتي ژن‌ها بخش مهمي از سلول‌هاي قرمز خون بوده و نوع گروه خوني را تعيين مي‌کنند. اينها ممکن است کربوهيدراتها، گليکوپروتئين‌ها، گليکوليپدها و يا پوشش‌هاي کربوهيدرات در سلول باشند. مي‌توان بر اساس وجود يا عدم وجود آنها خون را به انواع مختلفي طبقه بندي نمود. بر اساس وجود آنتي ژن‌هاي مختلف، 30 سيستم گروه خوني مختلف وجود دارد.

يک سيستم کامل طبقه بندي گروه خوني بايستي شامل به رسميت شناختن حدود 30 نوع آنتي ژن در سلولهاي قرمز خون است. با اين حال، پرکاربردترين سيستم طبقه بندي، ترکيبي از سيستم‌هاي ABO و (فاکتور رزوس) است. در اين سيستم، نوع گروه خوني بر اساس حضور يا عدم حضورآنتي ژن‌هاي A و آنتي ژن‌هاي Bکه معمولاً در ميان اکثريت مردم جهان يافت ‌مي‌شوند، تعيين مي‌گردد. سيستم طبقه بندي عامل رزوس بر اساس حضور يا عدم حضور آنتي ژن رزوس D مي‌باشد. جدولي که در اين بخش ارائه شده است، مبتني بر ترکيب سيستمABO و فاکتور رزوس مي‌باشد.

همانطور که در تصوير بالا مشاهده مي‌نماييد، در اين سيستم، چهار گروه خوني وجود دارد. که اين گروه‌ها به شرح ذيل است:

• نوع «A»: سلول‌هاي قرمز خون داراي آنتي‌ ژن A بوده که آنتي بادي‌هاي آنتي B را که در پلاسما موجود مي‌باشند را توليد مي‌کنند.

• نوع «B»: سلول‌هاي قرمز خون داراي آنتي‌ ژن B بوده و آنتي بادي‌هاي آنتي A را که در پلاسما موجود مي‌باشند را توليد مي‌کنند.

• نوع «AB»: سلول‌هاي قرمز خون هم داراي آنتي‌ ژن A و هم آنتي ژن B مي‌باشند، اما نه آنتي بادي‌هاي آنتي B و نه آنتي بادي‌هاي آنتي A را که نتيجتاً در پلاسما وجود ندارند را توليد نمي‌کنند.

• نوع «O»: سلول‌هاي قرمز خون داراي نه آنتي‌ ژن A و نه آنتي ژنB بوده اما آنتي بادي‌هاي آنتي A و آنتي B در پلاسما موجود مي‌باشند.

آنتي ژن مهم ديگري نيز در سطح سلول‌هاي قرمز خون وجود دارد که ضرورت دارد در نظر گرفته شود. اين آنتي ژن، آنتي ژن رزوس D ناميده مي‌شود. مکانيزم اين آنتي ژن مجدداً از پدر يا مادرتان به ارث مي‌رسد. اين امر محدوده‌ي ديگري را براي نوع گروه خوني تحت سيستمABO مي‌افزايد. فردي که داراي يکي از چهار گروه خوني است ممکن است داراي رزوس D مثبت (RH+) يا روزس D منفي (Rh-) باشد. که تعداد انواع گروه خوني را به هشت مي‌رساند:

(A Rh+, A Rh-, B Rh+, B Rh-, AB Rh+, AB Rh-, O Rh+, O Rh-)

اگر چه، مکانيسم آنتي ژن از پدر و مادر به ارث برده مي‌شود، اما تا زماني که نياز نباشد وارد عمل شود، نهفته مي‌ماند. آنتي بادي‌هاي آنتي A و آنتي بادي‌هاي آنتي B در طول اولين ماه پس از تولد، هنگامي که روده‌ي نوزاد از طريق غذا به وسيله‌ي باکتري آلوده مي‌شود، ساخته مي‌شوند. آنتي باديRh-D از طريق حساس شدن جفت (و آن زماني است که Rh مثبت مادر با نوزاد خود به هنگام تولد مبادله خون داشته باشد.) و يا از طريق انتقال خون توليد مي‌شود.

جدول زير جهت بيان مسائل مربوط به سازگاري در طول انتقال خون آورده شده است. اين جدول نشان مي‌دهد که چه نوع گروه خوني را مي‌توان با خيال راحت به نوع ديگر انتقال داد. بدين معني که نشان مي‌دهد، کدام گروه‌هاي خوني مي‌توانند «دهنده» به «گيرنده»ي ديگر گروه‌هاي خوني باشند. سه نوع انتقال خون وجود دارد که مي‌تواند با توجه به اجزائي که اهدا مي‌شوند (سلولهاي قرمز خون، پلاسما، يا خون کامل) به وجود آيند. همانگونه که در جدول زير ديده مي‌شود، سازگاري براي هر سه نوع متفاوت مي‌باشد. در اينجا، عامل رزوس نيز در نظر گرفته شده است.

برخي انواع نادر گروه خوني وجود دارد که داراي برخي آنتي ژن‌هاي نادر مي‌باشد. اگر درصد وجود آنها را در سراسر جهان مقايسه کنيد، گروه خوني O Rh+ متداول‌ترين و AB Rh- نادرترين آنهاست. همانطور که مي‌بينيد، در جدول بالا، AB Rh+ گيرنده‌ي جهاني سلول‌هاي قرمز خون است. اگر چه O Rh-، پيش از اين به عنوان يک دهنده‌ي جهاني سلول‌هاي قرمز خون در نظر گرفته مي‌شد، اما به دليل مشکلات تطابق براي انتقال خون، ديگر چنين نيست. با اين حال، هنوز هم مي‌تواند در موارد اضطراري اين انتقال خون صورت گيرد. گروه خوني AB يک دهنده‌ي پلاسماي جهاني است.

نوع گروه خوني که يک فرد به ارث مي‌برد، به نوع گروه خوني که پدر و مادر او دارد، بستگي دارد. در اين قسمت جدولي آورده شده که به گروه‌هاي خوني مي‌پردازد که احتمال دارد در کودک بر مبناي گروه‌هايي که پدر و مادر او دارند، وجود داشته باشند.

يک واقعيت ناچيز در نظر گرفته شده اين است که بيش از 600 نوع مختلف آنتي ژن در سطح سلول‌هاي قرمز خون به غير از گروه‌هاي خوني A و B وجود دارد. اگر چه گروه خوني بسياري از افراد در سراسر جهان در سيستم گروه بندي ABO قرار مي‌گيرند، اما جوامعي وجود دارند که داراي مجموعه‌ي منحصر به فردي از آنتي ژن هستند که در هيچ نقطه‌اي از جهان يافت نمي‌شوند. به عنوان مثال، دافي منفي Duffy-negative و Uمنفي U-negative دو نوع نادر گروه خوني هستند که تنها در ميان جامعه‌ي آفريقايي آمريکايي پيدا مي‌شوند. برخي از نمونه‌هاي ديگر در جدولي که در ذيل آماده کرده‌ايم، ارائه شده است.

هنگامي که شخصي داراي خوني با آنتي ژن‌هاي نادر است، در صورت نياز به انتقال خون، هيچ چاره‌اي بجز يافتن تطابق و همتاي درست وجود ندارد. چنانچه به طور اتفاقي داراي يکي از گروه‌هاي خوني نادر مي‌باشيد، حتماً حداقل سالي يک مرتبه خون خود را اهداء نماييد. با اين کار راه درازي را جهت ايجاد ذخاير مورد نياز در موقعيت‌هاي اضطراري طي خواهيد کرد.

منبع: nasrpakiman.com