بزرگنمايي:

چه خبر - با کودک بد دهن چه کنم؟

مشغول صحبت با خواهرم بود که ناگهان شنيدم کودک چهار ساله‌ام، به‌طور رگباري پسرخاله‌اش را به دشنام بست و فحش‌هايي داد که تا به آن روز، آنها را از زبان کودکم نشنيده بودم و حتي خود من تا به اين سن، جرات بيان شان را نداشتم. از شدت دلهره و شرمندگي، مدام از خواهرم معذرت مي‌خواستم و با بيان اين جمله «وقتي عصبي شود، فحش مي‌دهد اما نه از اين فحش‌ها ...» رفتار نامطلوب کودکم را توجيه مي‌کردم اما با اين حال بخوبي مي‌دانستم که ديگر آبرويي براي من نمانده است...
برخي والدين از بددهني و ناسزاگويي فرزندانشان دلگير و ناراحت مي‌شوند، برخي با عصبانيت، تنبيه يا سرزنش کودک، او را از ادامه انجام اين کار نهي مي‌کنند و بعضي ديگر نيز ممکن است خود را به نشنيدن بزنند و جمعي ديگر از والدين درصدد بررسي علت اين مساله برمي‌آيند و در کمال تعجب مي‌گويند: «ما که هرگز در خانه حرف زشتي بر زبان نمي‌آوريم، پس چگونه فرزندمان چنين حرف ‌هايي مي‌زند؟! اين صحبت‌ها را از کجا ياد گرفته است؟ الگوي اين رفتار او چه کسي است؟ آيا ما مقصريم؟ اگر براي هميشه بددهني و بدزباني او ادامه يابد، واي ... به راستي براي ترک اين عادت ناپسند او بايد چه کنيم؟»

اقدام کودک به فحاشي دلايل بسياري دارد که مهم‌ترين آنها عبارتند از : الگوگيري و سرمشق‌پذيري يکي از مهم‌ترين علت‌هاي ناسزاگويي در کودکان است؛ گاهي کودک در محيطي قرار مي‌گيرد که اطرافيانش به خصوص والدين، همسالان و همبازي‌هاي او به اين شکل صحبت مي‌کنند. کودکان براساس فرآيندي به نام «همانندسازي» و «تقليد» رفتارهاي الگوهاي محبوب زندگي خود را اقتباس کرده و به‌طور ناخودآگاه، آنها را دروني مي‌کنند. رفتارهاي درون فکني شده بخشي از خزانه رفتارهاي نهادينه کودک محسوب شده و معيار و شاخص عمل و گفتار آنها مي‌شود. گاهي بين درون فکني يک رفتار و بروز آن، فاصله زماني وجود دارد. مثلا کودک ممکن است سخن زشتي را امروز دروني کند اما برون‌ريزي آن کلام را به ماه‌ها بعد موکول نمايد. اين مدت به تشخيص کودک و شرايط او بستگي دارد که چه زمان، چگونه و در برابر چه کسي، آن کلام زشت را به‌کار گيرد. البته لازم به ذکر است برخي والدين، جهت جلوگيري از اين رفتار، هيچ اقدامي نمي‌کنند يا به لحاظ تربيتي هيچ گونه تدبيري از جانب آنها براي ترک فحاشي صورت نمي‌گيرد، در اين خانواده‌ها کودک همچون والدينش مجاز و آزاد است که از حرف‌هاي زشت استفاده کند.
استفاده از کلام زشت و بدزباني به عنوان اعتراض، از ديگر دلايل فحاشي در کودکان است. کودک با بر زبان آوردن کلامي کوبنده و ناپسند اعتراض خود را نشان مي‌دهد؛ که اين رفتار، به نوعي رفتار تلافي‌جويانه است که او احساس مي‌کند فقط با اداي اين کلمات تخليه مي‌شود و مي‌تواند ناراحتي و نارضايتي خود را ابراز کند.
در پاره‌اي از موارد خردسالان به واسطه شيرين‌زباني‌شان ممکن است براي اولين بار از کلمات ناپسند استفاده کنند که موجب خنده، مزاح و خوشايند اطرافيان شود. گاهي اطرافيان کودک را ترغيب به تکرار مي‌کنند يا با خنده‌هايشان که در حکم پاداشي براي کودک است باعث مي‌شوند کودک بتدريج به بيان آنها عادت کند.
گاهي اوقات نيز کودک با بيان کلمات و حرف‌هاي زشت به سهولت مي‌تواند والدين و اطرافيان را مستاصل کرده و به خواسته‌هاي خود برسد، در اين صورت بدزباني ابزاري براي کنترل ديگران و روشي مفيد براي دسترسي به اهداف است. از سوي ديگر، ابتلاي کودک به اختلالات رفتاري همچون لجبازي يا بيماري‌هايي چون اضطراب، افسردگي و پرکاري تيروييد زمينه‌اي براي فحاشي اوست.

با بيان قصه‌ها و داستان‌هايي در اين زمينه، ناپسندي اين رفتار را توضيح دهيد و پيامدهاي منفي انجام اين کار را براي کودک کاملا توضيح داده و شفاف سازي کنيد. با بازي‌ها و ايفاي نقش‌هاي متفاوت نيز مي‌توانيد به کودک تفهيم کنيد که چرا ديگران متوسل به انجام اين کار مي‌شوند و با ارتکاب به اين عمل، چقدر نزد ديگران بي‌حرمت و دوست نداشتني مي‌شوند.

ديدگان و ذهن کودک مدام در حال شناسايي و ثبت وقايع رفتاري و کلامي شماست. پس مواظب کلام و رفتار خود باشيد. چه به‌دليل خشم و چه به‌دليل خنده و شوخي، هرگز در حضور کودک فحاشي نکنيد يا هنگام بروز سهوي و حتي عمدي آن، ناپسندي اين رفتار را متذکر شويد و خود نيز ابراز ندامت و پشيماني کرده و معذرت خواهي کنيد.

از حضور کودک در محيط‌هاي زمينه‌ ساز و تقويت‌ کننده اين رفتار، بشدت جلوگيري کنيد. با افرادي معاشرت کنيد که عامل به اين عمل نبوده و به شدت مراقب رفتار و کلام‌شان هستند. از سوي ديگر، در انتخاب کارتون‌ها، فيلم‌ها و بازي‌هاي رايانه‌اي دقت بسياري داشته باشيد، چه بسا کودک ممکن است از نحوه بيان و کلمات گفتاري قهرمانان اين داستان‌ها تقليد کند.

منبع : چهارديواري جام جم