بزرگنمايي:
چه خبر - 10 روش براي کمک به کسي که قصد خودکشي دارد؟
چند روز از خودکشي دردناک دو دانش آموز دختر دبيرستاني در اصفهان و يک دانشجوي دانشکده حقوق دانشگاه شهيد بهشتي مي‌گذرد. فيلم لحظات منتهي به خودکشي دو دختر نوجوان نيز در موبايل‌ها دست به دست مي‌شود. احتمالا باز هم خودکشي رخ خواهد داد؛ خودکشي‌هايي که شايد از آنها با خبر شويم، شايد نه.
هيچ کدام از شهرهاي بزرگ ايران، خط تماس اضطراري براي خودکشي ندارند، حق ويزيت روانشناسان و مشاوران آنقدر گران است که قرارهاي ملاقات با آنان را به طبقات خاصي از جامعه محدود مي‌کند و در حالي که خيلي‌ها تمايل دارند بگويند مقصر افزايش اخبار خودکشي، رسانه‌هايي هستند که اخبار اين حوادث را پوشش مي‌دهند، نبايد فراموش کرد که خودکشي هم مثل هر مساله ديگري، ريشه‌هاي متعددي دارد و يک‌شبه و بدون مقدمه اتفاق نمي‌افتد.
اما چه کنيم اگر فهميديم که يکي از دوستان يا آشنايان و نزديکانمان به خودکشي فکر مي‌کند؟ قبل از هر چيز فراموش نکنيد که اين نوشته مشهور آندره مارلو که مي‌گويد: «آدم‌هايي که در مورد خودکشي حرف مي‌زنند معمولا خودکشي نمي‌کنند»، ريشه‌اي در واقعيت ندارد. نشانه‌ها و کلماتي که مي‌شنويد را جدي بگيريد. مفتخر باشيد که آدمي که مي‌خواهد خودکشي کند، شما را انتخاب کرده است تا در مورد تصميمش حرف بزند. معني‌اش اين است که به شما اعتماد کرده و براي رابطه‌اش با شما ارزش قائل شده است. به کسي که در مورد مسائل سلامت روانش با شما صحبت مي‌کند، به چشم مزاحم نگاه نکنيد. متوجه باشيد که افسردگي و افکار خودکشي، ناشي از ضعف، تنبلي يا ناتواني نيست. مشکلات سلامت روان مثل باقي مشکلات سلامتي در ساير اندام‌هاي بدن، ناشي از عملکرد يکي از دستگاه‌هاي بدن است، نه ناتواني فردي يا علاقه‌مندي به جلب توجه و برچسب‌هاي ناخوش‌آيند ديگر. با راه‌هاي زير، ممکن است بتوانيد جان يک آدم ديگر را نجات دهيد که به اندازه نجات کل آدم‌هاي دنيا مهم است:
چيزي که مي‌شنويد را جدي بگيريد، آدم‌ها را جدي بگيريد و بگذاريد آنها بدانند که براي شما مهم هستند
شنيدن اينکه حال آدمي اينقدر بد است که به خودکشي فکر مي‌کند، حتما ترسناک و ناراحت کننده است و مي‌تواند نشانه‌اي از وجود يک بحران واقعي در آدم‌ها باشد اما خيلي وقت‌ها، آدم‌هايي که در مورد خودکشي حرف مي‌زنند نياز دارند که کسي به حرف آنها گوش کند. پس به آنها توجه کنيد، از آنها بخواهيد که حرف بزنند، به دوستتان بگوييد که زندگي و سلامتي‌اش براي شما مهم است، اگر به اندازه کافي به او نزديک هستيد برايش از يک متخصص وقت بگيريد، او را تا مطب دکتر برسانيد و صبر کنيد تا ملاقاتش تمام شود و اگر از متخصص راضي نبود به او اطمينان بدهيد که مي‌توانيد کس ديگري را پيدا کنيد که بتواند با او ارتباط برقرار کند.
سعي کنيد تشخيص دهيد که چه زماني موقعيت «بحراني» است
اگر دوستتان در خانه تنهاست و تلفن را جواب نمي‌دهد، اگر به جايي رفته است که مي‌ترسيد بتواند آسيبي به خودش بزند، اگر شما را در جريان قصدش براي خودکشي قرار داده است و مي‌دانيد که براي اين کار برنامه‌ريزي مي‌کند، مي‌توانيد با 110 تماس بگيريد. از اينکه اين تماس شايد براي شما يا دوستتان يا خانواده‌ها مشکلي به وجود بياورد، اصلا نترسيد. مددکاران اجتماعي پليس مي‌توانند شما را راهنمايي کنند که چه کاري در اين شرايط بهتر است. اگر وضعيت واقعا خطرناک باشد، ماموران پليس مي‌توانند به نجات جان دوستتان کمک کنند. پس روي پليس حساب کنيد.
دلسوز باشيد
کسي که با شما در مورد افکار خودکشي يا روزهاي بدش حرف مي‌زند، شجاعت زيادي به خرج داده است، براي شما ارزش و احترام زيادي قائل بوده و روي شما حساب کرده است. ارزش طرف صحبت قرارگرفتن را داشته باشيد، دلسوزي نشان بدهيد، دوستتان را قضاوت نکنيد، به او نگوييد که تنبل يا ضعيف است يا ارزش زندگي‌کردن را نمي‌داند. سعي کنيد خودتان را به جاي او قرار دهيد و مساله را از نگاه او بررسي کنيد. مهربان باشيد و نشان بدهيد که ارزش اين اعتمادي که به شما شده است را داريد. دوستتان را تشويق کند که کمک حرفه‌اي بگيرد و به او اطمينان بدهيد که در کنارش مي‌مانيد.
به دوستي که مي‌دانيد در حال مبارزه با افسردگي يا اضطراب است، نزديک شويد و با او حرف بزنيد
تصور نکنيد که حرف زدن با دوست تان در مورد مسائلش، مساله شما نيست. به اين فکر نکنيد که حرف‌زدن در مورد اضطراب يا افسردگي مي‌تواند حال فعلي شما را عوض کند. با دوستتان حرف بزنيد. حرف‌زدن به شما و دوستتان کمک خواهد کرد. بنياد ملي پيشگيري از خودکشي در آمريکا پيشنهاد داده است که حرف‌زدن را قدم به قدم بر اساس گام‌هاي زير آغاز کنيد:
_ از دوستتان بخواهيد که اگر مي‌تواند و مي‌خواهد با شما به صورت خصوصي حرف بزند
_ با سوال کردن سر حرف را باز کنيد. شما بازجو نيستيد اما اگر به اندازه کافي دلسوزانه سوال کنيد مي‌توانيد به دوستتان کمک کنيد که راحت‌تر حرف بزند، مثلا مي‌توانيد بگوييد «به نظرم رو به راه نيستي. چيزي شده؟»
- به داستان دوستتان گوش کنيد و نشان بدهيد که شنيدن آن چيزي که مي‌گويد براي شما مهم است
_ از دوستتان بپرسيد که آيا به اين فکر کرده است که مي‌خواهد به خودش آسيب برساند يا احتمالا زندگي‌اش را تمام کند؟
_ دوستتان را تشويق کنيد که به سراغ متخصص برود، کمک حرفه‌اي و پزشکي بگيرد و به او اطمينان بدهيد که در کنارش هستيد
همه حرف‌ها را نبايد گفت
سعي نکنيد به دوستتان بگوييد که مشکلش اهميت ندارد يا کم‌اهميت است. سعي نکنيد به او بگوييد که «چيزي نيست». سعي نکنيد بحثي در مورد ارزش و اهميت زندگي يا معناي آن شروع کنيد. به دوستتان نگوييد که شما مي‌توانيد وضعيت او را تغيير دهيد يا مي‌توانيد مشکلات او را حل کنيد. به دوستتان نگوييد که «حالت بهتر مي‌شود». سعي نکنيد او را قانع کنيد که «مشکلي وجود ندارد». چانه نزنيد. نگوييد «زمان مساله را حل مي‌کند و حالت بهتر مي‌شود». درست همان طوري که زخم معده هفته آينده درمان نمي‌شود، اين طور مشکلات هم تنها با «گذشت زمان» حل نمي‌شود. همان طوري اظهار نظر کنيد که وقتي کسي از شما مي‌پرسد با درد کليه‌اش چه کاري بايد بکند، به او پاسخ مي‌دهيد. پرسيدن اينکه «اگر خودکشي کني چه بلايي به سر اعضاي خانواده‌ات مي‌آيد؟» بي‌فايده است و کمکي به دوستتان نمي‌کند. آدم‌هايي که به خودکشي فکر مي‌کنند، احتمالا فشار زيادي از طرف اعضاي خانواده‌شان احساس مي‌کنند. درک کنيد که آنها از اينکه مسئول باشند خسته هستند.
رفتارهاي آدم‌ها مهم هستند
آدم‌ها با زبان‌هاي مختلفي سعي مي‌کنند ديگران را در مورد مشکلاتشان آگاه کنند. طبق بررسي‌هاي بنياد ملي پيشگيري از خودکشي در آمريکا، اغلب کساني که خودکشي مي‌کنند در هفته‌ها يا ماه‌هاي پيش از خودکشي در مورد خودکشي حرف زده‌اند.
صحبت‌کردن از خودکشي، صحبت‌کردن از اينکه دليلي براي زندگي وجود ندارد، صحبت‌کردن از اين احساس که «مزاحم ديگران هستم»، احساس گير افتادن يا درد غير قابل توضيح و غيرقابل تحمل، همه اينها آدم‌ها را در خطر بالاي آسيب‌پذيري و تمايل به خودکشي قرار مي‌دهد. جمله‌هايي مثل «اگر بميرم هم مهم نيست» يا «دلم مي‌خواست کاش از خواب بيدار نمي‌شدم»، مي‌تواند و بايد زنگ خطر را براي شما به صدا در بياورد.
شايد بيشتر کساني که از خودکشي حرف مي‌زنند واقعا اقدام به خودکشي نکنند اما حرف‌زدن از خودکشي نشانه جدي افسردگي است. بنياد ملي پيشگيري از خودکشي در آمريکا مي‌گويد: «پرسيدن در مورد تمايلات به خودکشي نيست که ايده خودکشي را در مغز ديگران قرار مي‌دهد اما سوال‌کردن در اين مورد مي‌تواند به ديگران کمک کند که در مورد مسائلشان حرف بزنند».
به آدم‌ها کمک کنيد که کمک حرفه‌اي بگيرند
کمک حرفه‌اي را دست کم نگيريد. اگر تا اينجاي کار با دوستتان همراه بوده‌ايد، کمک زيادي به او کرده‌ايد اما مشکل حل نشده است. کمک حرفه‌اي و تخصصي براي افرادي که با مسائل سلامت روان درگير هستند ضروري است. روانشناسان، روانپزشکان يا روان‌درمانگران، مي‌توانند افراد مناسبي براي مراجعه و کمک‌گرفتن باشند. متاسفانه در ايران، هنوز کمک‌هاي حرفه‌اي اورژانسي آنلاين به زبان فارسي در دسترس نيست اما سعي کنيد به دوستتان کمک کنيد روانشناس مناسبي پيدا کند. به او اطمينان بدهيد که در کنار او هستيد، مسائل خصوصي را بين خودتان نگه مي‌داريد و حمايتش مي‌کنيد تا حالش بهتر شود.
از عوامل خطرآفرين آگاه باشيد
برخي شرايط خاص رواني مي‌تواند خطر تمايل به خودکشي را بيشتر کند. افسردگي، اختلال دو قطبي، شيزوفرني، تيپ‌هاي شخصيتي مستعد، اختلال‌هاي اضطرابي، سوء مصرف مواد مخدر و برخي داروها، از جمله چيزهايي است که بايد نگرانشان باشيد. عوامل ديگري هم هستند که مي‌توانند شانس حرکت به سمت خودکشي را در افراد بيشتر کنند. سابقه خودکشي‌هاي ناموفق قبلي، سابقه خودکشي موفق يا ناموفق اعضاي خانواده، درگيري با يک بيماري مزمن و درگيري طولاني‌مدت با استرس، به گفته مرکز ملي پيشگيري از خودکشي آمريکا مي‌توانند نگران‌کننده باشند. دسترسي به ابزارهاي خودکشي هم مي‌تواند خطرناک باشد. اگر کسي به شما گفته است که قصد دارد خودکشي کند، از او بپرسيد که برنامه دارد چطور اين کار را انجام دهد و سعي کنيد دسترسي‌اش به وسايلي که مي‌تواند برايش خطرآفرين باشد را محدود کنيد. در مورد داروها، مخدرها و سم‌ها حساس باشيد.
علائم هشداردهنده را بشناسيد
چيزهايي که دوستتان مي‌گويد، رفتارهايي که انجام مي‌دهد، تغيير حال و هوا و چيزهايي از اين دست مي‌تواند هشداردهنده باشد. هرچه تعداد چيزهايي که مشاهده مي‌کنيد بيشتر باشد، خطر نزديک‌تر است. کمک کنيد دوستتان تغيير حال و هوا بدهد، به‌خصوص زماني که مساله ناشي از ارتباط با يک اتفاق دردناک، از دست دادن يا مرگ يکي از عزيزان و نزديکان است. افزايش مصرف الکل يا مواد مخدر و حتي بعضي داروها، جست‌وجو در مورد راه‌هاي خودکشي در وب، بي‌احتياطي‌هاي عجيب و غريب، رفتار تهاجمي، بي‌خوابي يا پرخوابي، خداحافظي با دوستان و آشنايان و بخشيدن اموال با ارزش به ديگران، از دست دادن علاقه به چيزهايي که قبلا جذاب بودند، تحريک‌پذيري، اضطراب و مانند آنها مي‌تواند نشانه‌هاي خطر باشد.
به دوستتان کمک کنيد برنامه‌اي براي حفظ امنيتش بنويسد
اگر نگران دوستتان هستيد به او کمک کنيد که برنامه‌اي براي حفظ امنيتش بنويسد. اگر مي‌خواهيد به او کمک کنيد، اسم شما بايد در ليست افرادي که مي‌توانند به او کمک کنند باشد. برنامه حفظ امنيت شخصي شامل موارد زير است که در پاسخ به هر کدام از پرسش‌ها بايد حداقل سه گزينه مختلف ذکر شود:
- نشانه‌هايي که مي‌گويد شرايط در حال بد شدن است چيست؟ افکار، تصاوير ذهني، حال و هوا، شرايط يا رفتارهايي که باعث مي‌شود به خودکشي فکر کنيد چه چيزهايي هستند؟
- چه کار مي‌توانم بکنم که با شرايط مقابله کنم؟ چه کار بايد انجام بدهم تا بدون دخالت دادن ديگران، حال و هوايم تغيير کند؟ چيزهايي مانند تمرين تمرکز، مديتيشن، ورزش و ...
- افراد يا جاهايي که مي‌توانند حالم را عوض کنند چه کساني يا چه جاهايي هستند؟
- کساني که مي‌توانم به آنها زنگ بزنم تا به کمک من بيايند کدام‌ها هستند؟
- متخصص‌هايي که مي‌توانند کمک کنند چه کساني هستند؟
- چه کاري مي‌توانم انجام بدهم که شرايطم امن و آرام بشود؟
منبع : isna.ir