چه خبر - در باره برداشتن رحم بيشتر بدانيم

روزي را به خاطر بياور که پرستار بخش زايمان بيمارستان، با لبخند، خبر پدر شدنت را داد. آن لحظه، تو ناگاه جاري شدن جرياني سيال را همراه با احساسي تازه دريافته و در تمام رگ هاي بدنت، حس کردي. همسرت را که ديدي تشکر کردي، بابت تحمل همه رنج ها و شب بيداري هاي دردناک و بي قراري و احساس منتشر شونده بي تابي در وجودش و صبري که در آن نه ماه، براي پروراندن کودکي سالم در رحم امن خود بر خويش هموار کرده بود.

حالا سال ها از آن زمان گذشته است و فرزندتان، جواني برومند شده اما همسرت به عارضه اي دچار شده است که ناگزير بايد با جراحي رحمش را خارج کنند و تو همچنان به جاودانگي رنج هاي مادرانه مي انديشي و از چشم هاي پرسشگر و جوياي همسرت، چشم مي دوزي به درخت سيب پر از ميوه که با وقار در حياط بيمارستان ريشه در خاک دارد.

بيماري هاي رحم گاهي اوقات در صورتي که به موقع درمان نشوند، فرد مبتلا را دچار عوارض بسيار مي کنند و حتي گاهي مي توانند موجب بروز سرطان شوند، امري که متاسفانه در کشور ما نسبت به دهه هاي پيشين رشد داشته است.

يکي از آخرين اقداماتي که براي درمان بيماري انجام مي شود، برداشتن رحم است که البته مانند بسياري از بيماري هاي ديگر که با جراحي بهبود مي يابند، ممکن است عوارضي هم داشته باشد که مهم ترين آنها پايان امکان بارداري از سوي زناني است که مورد عمل قرار گرفته اند. در اين باره با دکتر بهاره تقوي متخصص زنان و زايمان به گفتگو نشسته ايم تا درباره بيماري هايي که درمان شان با برداشتن رحم ميسر مي شود، بيشتر بدانيم:

سرطان دهانه رحم چگونه اتفاق مي افتد و افراد با مشاهده چه نشانه هايي بايد به متخصص مراجعه کنند؟

- سرطان سرويکس يا دهانه رحم سومين سرطان شايع در ناحيه تناسلي زنان است. سرطان دهانه رحم در بانوان هنگامي اتفاق مي افتد که سلول هاي غيرطبيعي در قسمت پايين رحم به تعداد زياد رشد و تکثير شوند. علت اصلي به وجود آمدن اين سرطان، ويروس پاپيلوماي انساني است که جزء يک گروه بزرگ از ويروس ها به شمار مي آيد.

از علائم سرطان دهانه رحم مي توان به خونريزي ناحيه تناسلي بين دوره هاي عادت ماهانه، ترشحات غيرطبيعي از ناحيه تناسلي، خونريزي بعد از يائسگي، خونريزي و درد هنگام برقراري رابطه زناشويي و دردهاي شکمي اشاره کرد. بيشترين افرادي که در معرض ابتلا به سرطان دهانه رحم هستند، زنان سيگاري، زناني که حاملگي هاي پشت سر هم و به دفعات زياد داشته اند و نيز زناني که هرگز بارداري را تجربه نکرده اند و در سنين بالاي چهل و پنج سالگي به سر مي برند، کساني که مدت زمان طولاني از قرص هاي ضد بارداري استفاده کرده اند و همچنين خانم هايي که سيستم ايمني ضعيفي دارند، هستند.

براي تشخيص اوليه اين سرطان از تست پاپ اسمير استفاده مي شود که خانم ها مي توانند از بيست و يک سالگي آن را انجام دهند. در مراحل بعدي، نمونه برداري انجام مي شود که شامل برداشتن قسمتي از بافت دهانه رحم و بررسي آزمايشگاهي آن خواهد بود و در صورت مثبت بودن جواب آزمايش ها، درمان سرطان دهانه رحم با انجام روش هايي چون جراحي، پرتودرماني و شيمي درماني انجام مي شود. در صورتي که اين سرطان زود تشخيص داده شود، قابل درمان خواهد بود.

دلايل اصلي برداشتن و خارج کردن رحم در مورد برخي از خانم ها چيست؟ چه عواملي مي تواند اين اقدام را ضروري کند؟

- برخي از علامت هاي شايع اين اقدام، روي دادن خونريزي هاي بدون زمان و نامنظمي است که در رحم و بيشتر در زنان 40 سال به بالا رخ مي دهد. چنين بيماري مشخصي علل مختلفي دارد که معمولا با مصرف داروهاي مناسب حل مي شود ولي در برخي اوقات نيز درمان هاي دارويي جواب نمي دهد و فرد دچار عارضه نياز به جراحي دارد که مي توان به عللي چون ديابت و فشار خون اشاره کرد.

در برخي اوقات البته دلايل ديگري نيز نقش دارند که در ميان آنها بايد به افتادگي حاد رحم و مثانه اشاره کرد که اگر اين عارضه ها در زمان مناسب درمان نشوند، نياز به برداشتن رحم ضروري است و با جراحي معمولي درمان نمي شود. اين بيماري نشانه هاي مشخصي چون دردهاي شديد لگني، علائم ادراري و بسياري موارد ديگر دارد که مي توان با اعمال اين گونه جراحي ها از شدت درد کم کرد.

دردهاي لگني به دليل وجود واريس يا اختلالات عروقي ديگر در وريدهاي لگني هم ايجاد مي شود که گاهي به دليل زياد بودن درد و عدم پاسخ گرفتن از مصرف مسکن هاي تجويز شده، جراحي برداشتن رحم هم ممکن است تجويز شود که بايد گفت چنين شيوه درماني آنقدرها هم سودمند نيست.

از دلايل ديگر که موجب ضروري شدن جراحي رحم مي شود، بايد به بدخيمي ها يا سرطان هاي رحم، دهانه رحم يا تخمدان ها اشاره کرد.

همچنين عارضه ديگري که با برداشتن رحم و تخمدان ها خاتمه مي يابد، بيماري اندومتريوز است. در اين بيماري، بافت داخلي رحم در لگن، تخمدان ها، لوله ها و نيز روده ها گسترش يافته و موجب دردهاي شديد لگني به ويژه چند روز پيش از آغاز دوران قاعدگي مي شود.

از علل ديگر، دردهاي شديد زمان عادت ماهانه است که به درمان هاي دارويي پاسخ نمي دهد و تنها راه باقيمانده، جراحي است.

در عفونت هاي لنگي شديد که منجر به ايجاد آبسه در تخمدان مي شود، در مواردي که با آنتي بيوتيک نتوان جان بيمار را نجات داد، اقدام به جراحي مي کنيم. از بيماري هاي ديگر رحمي مي توان به آدنوميوز اشاره کرد. در اين بيماري خانم ميانسال با خونريزي هاي طولاني و درد شديد در دوران قاعدگي مراجعه مي کند. چنانچه اين بيماري تشخيص داده شود، درمان دارويي ندارد و در نهايت تنها راه درمان، جراحي و برداشتن رحم است. پزشک زنان در موارد اورژانسي مانند خونريزي شديد پس از زايمان نيز مجبور به خارج کردن رحم براي کنترل خونريزي است و هدف نجات جان مادر است.

البته اينجا بايد به اين مسئله اشاره کنم که برخلاف تصور عامه مردم، برداشته شدن رحم اصلا تاثيري در کاهش ميل جنسي ندارد.

مهم ترين شيوه هاي برداشتن رحم کدام ها هستند و اساسا شيوه مناسبي در اين زمينه توصيه شده است؟

- از سه روش براي برداشتن رحم اقدام مي کنند که در روش ابتدايي از راه شکم و با برش هاي ويژه جراحي مي شد. دوم از راه واژن و بدون برش هاي شکمي است که ميزان عوارض را تا حد زيادي کاهش مي دهد و روش سوم لاپاراسکوپي يا همان جراحي با حداقل برش است که مزيت هاي ويژه اي دارد و در برخي بيماران خاص قابل جراحي است اما برترين روش، جراحي از طريق واژن است و در صورتي که بيمار شرايط آن را داشته باشد، انجام مي شود.

بعد از اقدام به جراحي چه مراقبت هايي ضروري است؟ عوارض اصلي اين جراحي چيست؟

- معمولا توصيه هاي مشخصي در اين باره از سوي پزشکان تجويز مي شود مثل اين که پس از عمل برداشتن رحم داروهاي تجويز شده توسط پزشک را استفاده کرده، در صورت استفاده از پانسمان ضد آب مراقبت لازم از زخم انجام شود و از رسيدن آب به محل جراحي جلوگيري شود.

لخته شدن خون در رگ ها، عفونت، خونريزي شديد و حساسيت به داروهاي بيهوشي، چند مورد از شايع ترين عوارض جراحي هستند. پيشنهاد مي شود تا در روز سوم، پانسمان روي زخم را برداشته و پس از يک دوش کوتاه و ايستاده، زخم محل عمل را با شامپو و ترجيحا شامپو بچه شسته و با سشوار نيز خشک کرد. همچنين بين روزهاي هفتم تا دهم پس از عمل، به پزشک معالج مراجعه شود. در صورت بروز هرگونه تب، تورم، ترشح و کبودي موضع عمل يا خونريزي واژينال، پزشک را بايد مطلع کرد.

بين اين جراحي و نيز ازدياد وزن ارتباطي وجود دارد؟ يا به طور کلي اضافه وزن در زمره عوارض اين جراحي قرار مي گيرد؟

- ارتباطي بين برداشتن رحم با افزايش فشار خون و ازدياد وزن وجود ندارد. اين تغييرات پسي از چهل و پنج سالگي و در سنين يائسگي ايجاد مي شود و با توجه به اين که اغلب برداشتن رحم نيز در اين سنين اتفاق مي افتد، بيماران به غلط اين مشکلات را به برداشتن رحم نسبت مي دهند، در صورتي که اين مشکلات ربطي به اين عمل جراحي ندارند اما تحقيقات پژوهشگران نشان مي دهد زناني که با عمل جراحي، رحم شان را در مي آورند. در مقايسه با ساير زنان از افسردگي بيشتري رنج مي برند. زناني که تحت عمل هيستروکتومي قرار مي گيرند، با عوارض دوران يائسگي نيز دست و پنجه نرم مي کنند که مشخصه بارز آن، تغييرات محسوس خلق و خو است.

شيوه هاي تکميل بهبود پس از عمل چه هستند و چه شيوه هايي را توصيه مي کنيد؟

- بيمار بعد از برداشتن رحم ممکن است احساس کمبود کند و ناراحت شود که ديگر نمي تواند بچه دار شود. از طرفي شما در مي يابيد که علائم بيماري شما برطرف شده و احساس بهبود و شانس ادامه زندگي را داريد. تسکين علائم مي تواند بر کيفيت زندگي شما تاثير بسياري بگذارد. براي غلبه بر ناراحتي و پشيماني بعد از عمل، بهترين راه، اطمينان از انتخاب صحيح است. در يک کفه ترازو علل ضرورت برداشتن رحم و در کفه ديگر عدم قدرت باروري را قرار دهيد و قبل از انجام جراحي مطمئن شويد که هيسترکتومي براي شما بهترين است. با پزشک خود صحبت کنيد و اگر در لزوم آن شک داريد، نسبت به درخواست راه حلي ديگر، ترديد نکنيد.

طي هيسترکتومي، پزشک با عمل جراحي، رحم شما را از لوله هاي تخمداني، تخمدان ها و واژن جدا مي کند. هيسترکتومي براي خانم هايي مطلوب است که ديگر قصد بچه دار شدن ندارند و از به کار بردن درمان هاي بي نتيجه و متعدد هم خسته شده اند.

اما گويا گاهي برداشتن رحم براي جلوگيري از دچار شدن به سرطان است؟

- بايد بدانيم که جراحي برداشتن رحم، نخستين راه حل براي درمان عارضه اي که دچار آن هستند، محسوب نمي شود. ممکن است پزشک با توجه به شرايط بيمار، اول روش هاي درماني ديگر، به ويژه دارو درماني را به فرد پيشنهاد کند. براي مثال در مبتلايان به آندومتريوز و ميوم، استفاده از قرص هاي پيشگيري از بارداري زير نظر پزشک مي تواند تا حدي شدت خونريزي و درد لگن را کنترل کند، ضمن اين که در مواردي مي توان اين عمل را به تاخير انداخت تا فرد ابتدا باردار شود و سپس اقدام به برداشتن رحم کند.

در صورتي که برداشتن فوري رحم ضرورت داشته باشد و عملکرد طبيعي تخمدان ها حفظ شود، مي توان تخمک را خارج کرد و با استفاده از رحم جايگزين يا اجاره اي، آن را پرورش داد.

ارتباط اين جراحي با يائسگي چگونه است و چه ميزان تاثير دارد؟

- اين که بعد از انجام عمل جراحي، فرد يائسه شود يا نه، به نوع عمل جراحي بستگي دارد. يائسگي زماني رخ مي دهد که عملکرد تخمدان ها کاهش پيدا کرده و ديگر هورمون استروژن ساخته نشود و اين مسئله ارتباطي به اين که فرد خونريزي ماهانه دارد يا نه، پيدا نمي کند. پس برداشتن رحم لزوما به اين معنا نيست که فرد دچار يائسگي زودرس هم بشود اما در بعضي موارد، در حين هيسترکتومي علاوه بر رحم، تخمدان ها نيز از بدن خارج مي شوند که در اين حالت بروز يائسگي اجتناب ناپذير است.

در اين حالت فرد ممکن است در معرض عوارض يائسگي مثل گر گرفتگي، قرار بگيرد يا زمينه ابتلا به پوکي استخوان فراهم شود؛ بنابراين بعد از هيسترکتومي همراه با برداشتن تخمدان ها ممکن است هورمون درماني و استفاده از مکمل هاي کلسيم و ويتامين d ضروري باشد.

از طرف ديگر چون سطح هورمون هايي که از تخمدان ترشح مي شده، پايين مي آيد و سوخت و ساز بدن کم مي شود، تعديل کالري دريافتي روزانه و انجام ورزش و فعاليت بدني هم براي پيشگيري از اضافه وزن ضروري است.

برداشتن رحم يا هيسترکتومي چه زماني الزامي مي شود؟

- بيش از يک پنجم بانوان در زندگي خود عمل هيسترکتومي را امتحان مي کنند و بايد گفت که اين عمل در ميان زنان دنيا بسيار معمول است . هيسترکتومي تقريبا در همه انواع سرطان رحم و يا سرطان دهانه رحم ضروري است و اغلب در مورد سرطان تخمدان هم تجويز مي شود. با اين حال اکثر عمل هاي هيسترکتومي در بانواني صورت مي گيرد که سرطان نداشته اما به دليل خونريزي و درد شديد در رحم ترجيح مي دهند رحم خود را بردارند. اين گونه عمل هاي جراحي براي زناني مناسب است که تمايلي به بارداري در آينده نداشته باشند. هيسترکتومي معمولا يکي از گزينه هاي درماني در زنان مبتلا به فيبروئيد، اندومتريوز، بيماري التهابي لگن يا دوره هاي سنگين قاعدگي است. براي زناني که به پرولاپس رحم نيز مبتلا هستند، ممکن است پزشک براي ترميم پرولاپس از هيسترکتومي استفاده کند.

نکات مهم در مورد جراحي و برداشتن رحم1. براي شناسايي دلايل آزمايش بدهيد

بهترين دليل براي هيسترکتومي توسط پزشک تشخيص داده مي شود و معمولا در افرادي که خونريزي بيش از حدي دارند و غيرقابل تحمل است انجام مي گيرد. دلايل ديگر اين که چرا هيسترکتومي توصيه مي شود عبارتند از پارگي رحم هنگام زايمان، فيبروئيد، پرولاپس رحم، اندومتريوز، عفونت هاي رحمي، آدنوميوز، التهاب لگن يا رشد تومورهاي سرطاني.

2. انواع مختلف جراحي و برداشتن رحم را بشناسيد

- روش هاي مختلفي براي برداشتن رحم توسط متخصصين انتخاب مي شود شامل: حذف کل رحم و دهانه رحم است، حذف لوله هاي فالوپ رحم، برداشتن دهانه رحم همراه با تخمدان ها در صورت لزوم، هيسترکتومي که شامل برداشتن رحم بدون دهانه رحم است و انواع هيسترکتومي نيز وجود دارد.

3. عوارض جانبي هيسترکتومي چيست؟

- هيسترکتومي مي تواند براي زناني که داراي غده هاي سرطاني در رحم خود هستند بسيار تسکين دهنده باشد يا براي آن دسته از زناني که خونريزي غيرقابل کنترل و يائسگي را تجربه مي کنند کاربرد دارد. عوارض جانبي آن عبارتند از: نوسانات خلقي ناشي از عدم تعادل هورموني، عفونت هاي دستگاه ادراري، پوکي استخوان، افزايش وزن، بيماري هاي قلبي و خستگي کلي.

4. جايگزين ها را استفاده کنيد

- تحقيقات مدرن نشان داده است که بسياري از زنان هيسترکتومي را براي برطرف شدن ناراحتي هاي دوران يائسگي انجام مي دهند. جايگزين هايي براي کنترل خونريزي زياد، پرولاپس رحم و فيبروئيدها از طريق داروهاي خوراکي و تکنيک هاي ديگر وجود دارد که مي تواند جايگزين برداشتن رحم شود.

5. مراقب سابقه سرطان باشيد

- تخمدان ها اندام هاي مهم باروري در زنان هستند و تاثير مشخصي بر هيسترکتومي دارند. اگر رد پاي خانوادگي سرطان رحم را شناسايي کرده ايد، در پايش بيماري هاي رحم و تخمدان، دقت بيشتري داشته و در مورد برداشتن و يا عدم برداشتن رحم و يا هرگونه عمل هيسترکتومي با پزشک متخصص مشورت و در اين کار دقت کنيد.

6. از خودتان حسابي مراقبت کنيد

- اگر شما هيسترکتومي کرده ايد، بايد به دستورهاي پزشک و مراقبت پس از عمل به شکل کامل توجه کنيد. نبايد وسايل سنگين را بعد از عمل بلند کنيد. استراحت به اندازه کافي، نوشيدن مقدار زيادي آب براي جلوگيري از يبوست، و به دنبال آن انجام ورزش پيشنهادي توسط پزشک معالج تان بسيار مهم مي باشد.




منبع: shafaonline.ir