بزرگنمايي:

چه خبر - دليل بلوغ زودرس نوجوانان چيست؟

يک کارشناس مسائل ديني و تربيتي با بيان اينکه در کشورمان، محرکهاي شهواني بسيار زياد و تأمين حداقل است، گفت: مهمترين عامل «بلوغ زودرس» در اين زمانه، محيطهاي محرکي است که نوجوانان در معرض آن قرار دارند.

انسان از بدو تولد تا سالمندي مراحلي را در رشد طي مي‌کند که يکي از حياتي‌ترين مراحل در رشد انسان، مرحله بلوغ که مرحله بين نوجواني و جواني است؛ از نظر لغوي، بلوغ به معناي «رسيدن به رشد» است؛ برخي مرحله بلوغ را يک مرحله بحراني مي‌دانند که در جريان يک تحول به‌وجود مي‌آيد و داراي شرايط و ويژگي‌هاي خاصي است.

«بلوغ زودرس» پديده‌اي است که به‌دليل طي نشدن مراحل طبيعي رشد در جوامع افزايش پيدا کرده و باعث ايجاد نگراني و ترس در ذهن کودکان و والدين شده به گونه‌اي که امروزه بنابر عوامل و با به‌وجود آمدن فناوري‌هاي مختلف شاهديم که سن بلوغ در حال پايين آمدن است يا به عبارتي بهتر، سن بلوغ پايين آمده و باعث ايجاد دغدغه و سؤالاتي در ذهن والدين و فرزندان آنها که در حال وارد شدن به اين مرحله هستند، شده است.

براي پاسخ به سؤالاتي نظير اينکه بلوغ زودرس چيست، چه عواملي باعث بروز بلوغ زودرس مي‌شود، چه کارهايي براي جلوگيري از وقوع آن بايد انجام شود و بيان مسائل ديني و معرفتي مرتبط با بلوغ زودرس، پاي صحبتهاي حجت‌الاسلام والمسلمين "حسين گلردي" کارشناس مسائل ديني و تربيتي نشستيم که داراي سابقه فعاليت در مجموعه‌هاي علمي ـ تربيتي است و در حال حاضر در مجموعه کانون دانش‌پژوهان نخبه فعاليت مي‌کند؛ در ادامه مشروح گفت‌وگوي با گلردي تقديم مخاطبان ارجمند شده است:

همانطور که اگر ميوه نارسي را زودتر از موعد بچينند و به‌ جاي شرايط طبيعي رشد، آن را در معرض انواع مواد شيميايي و گازها قرار دهند، آن ميوه ديگر شرايط طبيعي را نخواهد داشت؛ کودک و نوجوان نيز اگر در معرض انواع سموم محرک در اجتماع قرار گيرند، دچار بلوغ زودرس مي‌شوند يعني نوجوان قبل از به دست آوردن توان مقابله با اژدهاي نفس خود بايد به مقابله با اين محرکها بپردازد؛ قبل از اينکه عقل به قدرکافي تقويت شود بايد بتواند به درستي انتخاب و بر هيجانات جنسي خود غلبه کند اما در حال حاضر فرزندان را در يک پيکار نابرابر قرار مي‌دهيم که در اغلب موارد برنده مشخص است.

جناب مولوي در دفتر سوم مثنوي داستان مارگيري را نقل مي‌کند که در يکي از سفرهاي خود به کوهستان برفي مي‌رود؛ در حال گشت زدن به مار عظيمي مي‌رسد که مولوي از آن به اژدها تعبير مي‌کند، در ابتدا ترس بزرگي به دلش وارد مي‌شود و مي‌خواهد پا به فرار بگذارد که متوجه مي‌شود اژدها هيچ تکاني نمي‌خورد تا اينکه گمان مي‌کند اژدها مرده است؛ داد و فريادي مي‌کند اما اتفاقي نمي‌افتد، قدم به قدم و آهسته نزديک مي‌رود تا به بالاسر اژدها مي‌رسد و خلاصه مي‌بيند که اژدها مرده است پس مارگير، چشمش برق مي‌زند که لقمه چرب و بزرگي گيرش آمده است، از دُم مار گرفته و افتخار‌آميز سينه را جلو داده و به سمت شهرش حرکت مي‌کند، به هر محلي که مي‌رسد مردم دورش جمع شده و او را تشويق و تعظيم مي‌کنند تا رفته، رفته به شهر خودش يعني بغداد آفتابي نزديک مي‌شود؛ حرارت و گرما، لحظه‌اي شوق رسيدن به شهرش را کم نکرد تا به بغداد رسيد، مردم دور او حلقه مي‌زنند و تعظيمها اوج مي‌گيرد و سرمستي خاصي مارگير را فرا مي‌گيرد، غافل از اينکه حرم آفتاب، کم‌کم اژدهايي که به خواب زمستاني رفته بود را بيدار مي‌کند تا به جايي که اولين فردي که خوراک اژدها مي‌شود خود مارگير است که يکجا بلعيده مي‌شود، سپس اژدها جستي مي‌زند به اطرافيان نيز صدمه مي‌زند.

اژدها همان نفس حيواني انسان است که با تحريک شهوت و غضب بيدار مي‌شود و جان و روح الهي انسان را به مخاطره مي‌اندازد و او را به پستي مي‌کشاند تا جايي که نفس حيواني غالب مي‌شود و او را از بين مي‌برد و باعث اذيت و آزار ديگران مي‌شود؛ در غررالحکم آمده است: «الشهوات سموم قاتلات؛ شهوات سموم کشنده هستند»، «قرين الشهوة مريض النفس معلول العقل؛ همنشين شهوت و تمايلات نفساني، داراي نفس مريض و عقل عليل است»، «اول الشهوات طرب و آخرها عطب؛ آغاز شهوتها شادي و طرب و پايانش درماندگي و هلاکت است»، «لا تسکن الحکمة قلباً مع الشهوة، حکمت در قلبي که شهوت در آن است، قرار نمي‌گيرد».

به‌ همين‌ خاطر نوجوان امروز ما تمرکز کافي بر ذهن خود ندارد، به وظيفه اصلي خود در اين سنين که همان درس خواندن و علم‌آموزي است، نمي‌پردازد چون هم تمرکز از او گرفته شده و هم دوست دارد وقت خود را بر سير کردن غريزه‌هاي حيواني خود بگذارد در حالي که اين غرايز سيري ناپذير هستند؛ به صورت کلي دو قوا در انسان کار مي‌کند، قواي حيواني و قواي انساني؛ اگر قبل از تقويت قواي انساني مثل عقل، به بيدار کردن و تقويت قواي حيواني دامن بزنيم شاهد بروز بلوغ زودرس مي‌شويم.

اگر بيشتر از آنکه براي تأمين و در امان ماندن از غريزه جنسي به تحريک آن بپردازيم باعث بروز بلوغ زودرس مي‌شويم و به‌همين دليل است که کودکان از لحاظ جسمي و غرايز جنسي بزرگ مي‌شوند ولي از لحاظ عقلي و روحي رشد نيافته باقي مي‌مانند.

استاد طاهرزاده در کتاب جوان و انتخاب بزرگ مي‌نويسد: «در روانشناسى، در مکتب پياژه روشى هست که سنّ افراد را مي‌توان از روى انتخابهايشان تعيين کرد که با عنوان نظريه‌ اخلاقي پياژه مشهور است؛ اورنس کُهلبرگ روانشناس آمريکايى از پيروان مکتب پياژه در پى تحقيقى که روى مردم امريکا انجام داد و سنّ افراد را از روى انتخابهاى آنها تعيين کرد در يک نتيجه‌گيري عجيب مي‌گويد: «اغلب بزرگسالان امريکايي در سطح اخلاقيِ مراحل سوم و چهارم يعني 14 سالگي عمل مي‌کنند و درصد کمي از مردم به سطح اخلاقِ مافوق قراردادي دسترسي پيدا مي‌کنند؛» او معتقد است در امريکا حتي بزرگسالاني وجود دارند که تفکر اخلاقي رشد نايافته‌ پيش از قرارداديِ خود را همچنان ادامه مي‌دهند و رفتارِ اخلاقي خود را بر اساس اجتناب از تنبيه ‌و گرفتن پاداش تنظيم مي‌کنند.

حال اگر مردم وقتي تحت تأثير فرهنگ غربي و مکتب حسّي باشند، انتخاب‌هايشان عميق و درازمدّت و واقعي نيست و از نظر انتخابهاي منطقي، در 14 سالگى که شروع انتخابهاي بزرگ مي‌تواند باشد، متوقف شده‌اند و از نظر فکري رشد لازم را نکرده‌اند، حتي اگر از نظر سنّي 50 ساله هم باشند چون نتوانسته‏‌اند در جواني انتخابِ بزرگ خود را انجام بدهند، در کودکيِ خود متوقّف شده‌اند و عملاً از نظر روحي به جواني نرسيده‌اند.»

اکنون در اکثر مناطق جهان سن بلوغ نوجوانان کاهش يافته است؛ سن بلوغ در نروژ از سال 1840 تا 1950 از 17 به 13/5 و در آمريکا از سال 1905 تا 1955 از 14/2 به 12/9 رسيده است؛ عوامل زيادي از قبيل وضعيت استخوان‌بندي، قد، آب و هوا، تغذيه و بسياري عوامل ديگر در ترشح زودرس برخي هورمون‌ها و بلوغ زودرس مؤثر است اما مهمترين عامل اين زمانه محيطهاي محرکي است که نوجوانان در معرض آن قرار دارند؛ «در اسلام امر شده به حداقل کردن تحريک و حداکثرسازي تأمين.»

بسياري از دستورات به مراقبت و تقوا براي جلوگيري از تحريک شهوت است که در ادامه به مواردي که خانواده‌ها بايد به کار بگيرند مي‌پردازيم همچنين منظور از «تأمين» راههايي است که براي در امان ماندن از شهوات توصيه شده است يعني خداوند متعال با علم و احاطه کاملي که به نيازها و غرايز طبيعي انسانها دارد ما را با اين غرايز تنها رها نکرده بلکه براي هدايت صحيح و سالم آنها راهکارهاي فراواني داريم که در ادامه به آنها اشاره مي‌کنيم البته بايد گفته شود که مهمترين راهکار تأمين همان ازدواج است که به همين خاطر در اسلام به ازدواج آسان توصيه شده است.

نمي‌دانم ازدواجهاي گران و سخت که در حال حاضر وجود دارد از کجا نشأت گرفته است زيرا بر اساس آيات و روايات چيز ديگري خواسته شده است همچنين مسئله تعدد زوجات و مسائل ديگر اسلام نيز همه بر سر حساب و براساس مصالح جامعه و افراد است هر چند سوء‌استفاده‌ها و کج‌فهمي‌هايي شده است اما اصل اين مسائل در جاي خودش بسيار حکمت‌آميز و درست است. بين بلوغ زودرس و مقتضيات زندگي امروزي (سبکهاي زندگي، استفاده از ماهواره، اينترنت، گوشي‌هاي هوشمند و شبکه‌هاي اجتماعي) چه ارتباطي وجود دارد؟

در غرب نيز تحريک و تأمين به‌ صورت حداکثر انجام مي‌شود البته تأمين به کثيف‌ترين و حيواني‌ترين شيوه‌هاي ممکن انجام مي‌شود تا جايي که همجنس‌بازي و امور کثيف ديگر به‌عنوان حقوق بشر معرفي شده و وقاحت به حدي رسيده است که مردم ما را به دليل آزاد نبودن همجنس‌بازي در ايران محکوم و تحريم مي‌کنند. روانشناسان غربي به راحتي براي «استمنا» مجوز مي‌دهند در حالي که محققين مي‌گويند، اين عمل منجر به آرامش و اتمام هيجانات نمي‌شود بلکه فقط ولع را زياد مي‌کند تا حدي که برخي از افراد از اين عمل به سرحد جنون رسيده‌اند؛ ارضاي حرام، ضررهايي به جسم و جان انسان نيز وارد مي‌کند.

اما در ايران، تحريک بسيار زياد و تأمين حداقل استبنابراين معلوم مي‌شود که خطر جدي است و بايد فکري کنيم که چطور تحريکها را به حداقل کاهش دهيم و تأمين را بالا ببريم، پس سؤال اصلي اين است که «مُحرِّکها» و «أمانها» چه هستند؟

محرکها عبارتند از رسانه‌هايي مثل ماهواره و اينترنت که اولي به کلي و مطلقاً ممنوع است و دومي را نيز بايد به مقدار نياز در اختيار قرار داد؛ حداقل ضرر کانالهاي فراوان ماهواره، تلف شدن وقت ارزشمند خانواده‌ها و فرزندان آنها است و ضررهاي بعدي به تحريک شهوت و غضب در فيلمها و برنامه‌هاي متعدد آنها برمي‌گردد بنابراين وجود اين دست رسانه‌ها در خانه براي همه مضر است و تفاوتي براي متأهل و غير‌متأهل ندارد اما اگر پدر و مادرها نسبت به خود دلسوزي ندارند حداقل از باب دلسوزي نسبت به فرزند بايد اين خطر را از فرزندان خود دور کنند.

حجت‌الاسلام والمسلمين پناهيان مي‌گويد: «پايه اصلاح نفس، مبارزه با هواي نفس است و پدر و مادري که اين را در عمل، رفتار و تجربه به فرزند خود آموزش ندهند نبايد انتظار داشته باشند که فرزندشان اصلاح شود و به خوبي تربيت بشود.»

بي‌توجهي و عدم رعايت پوشش مناسب در منزل نيز يکي‌ ديگر از محرکهاست؛ پوششي که متناسب و مناسب همسر است لزوما براي فرزند مناسب نيست و بايد مراقبت کرد تا در منزل نيز سطح مناسبي از پوشش رعايت شود، مسئله پوششِ مناسب را در ارتباط با آشنايان و اقوام نيز بايد مورد توجه قرار داد.

أمانها عبارتند از محبت به فرزندان که نيازي اساسي در آنهاست و اگر در خانواده تأمين نشود، بستر ارضاي انحرافي آن در خارج از خانواده مهياست؛ ريشه بسياري از انحرافات غيراخلاقي و دوستيهاي نامشروع نيز همين مسئله است.

اگر دختري که در يک خانواده خوب رشد کرده باشد، وقتي در خيابان کسي به او بگويد من به شما علاقه دارم، در جواب مي‌گويد چه آدم بي‌شخصيت و بي‌مزه‌اي! مگر آدم به يک غريبه‌اي که تا به‌ حال او را نديده اين‌طور ابراز علاقه مي‌کند؛ يعني نه تنها از اين ابراز محبت، خوشحال نمي‌شود بلکه مشمئز مي‌شود چون در خانوادۀ خودش به قدر کافي محبت ديده و اصلاً کمبود محبت ندارد تا فريفته يک ابراز علاقه سطحي و خياباني شود.

البته نياز به دوست‌يابي در خارج خانواده نيز واقعي است و مخصوصا فرزندان پس از بلوغ، به صورت طبيعي به دنبال جمع دوستاني هستند که از آنها بيشتر از خانواده الگو مي‌گيرند و حرف‌شنوي دارند؛ اين نياز را نيز خانواده‌ها بايد از طريق وصل کردن فرزندان به جمعهاي مناسب تأمين کنند؛ مسئوليت‌سپاري و ايجاد مشغوليتهاي مناسب و جذاب نيز يکي از عوامل مهمي است که مي‌تواند فرزندان را از پرداختن به جذابيتهاي انحرافي ديگر دور نگه ‌دارند.

تقويت بنيه معنوي و به‌خصوص تقويت اراده از طريق تشويق و ترغيب به برپايي نماز، ورزش، گوش نکردن موسيقي (به عنوان تضعيف‌کننده جدي اراده) و هدايت فرزند از خيال‌پردازي به عقل‌گرايي از جمله راه‌هاي مهمي است که ملکه‌اي در ذهن انسان به وجود مي آورد و از انجام گناه باز مي‌دارد.

البته به‌دليل اينکه در سنين پايين‌تر، قوه خيال قويتر از عقل است، استفاده از داستان، فيلم و ابزاري از اين قبيل براي تربيت ضروري است اما بايد با تقويت عقلانيت، فرزندان را به تدريج از خيال‌پردازي خارج کرد.

شما در همه جا سراغ داريد انسانهايى را که مثلاً با اينکه 40 سال دارند ولى از برنامه‏‌هاى کارتونى که تماماً بازي خيالات است، خوششان مي‌آيد، اگرچه مي‌دانند که اين برنامه‌ها خيالاتي و غيرواقعي است؛ اين اشخاص هنوز انتخاب بزرگ خود را انجام نداده‌اند و در حدّ خيال مانده‏‌اند در حالي که يک انسان عاقل هرگز نمي‌تواند با خيالاتِ غير‌واقعي خوش باشد و با همان‌ خود را راضي نگه دارد.

منبع : tasnimnews.com