بزرگنمايي:

چه خبر - اثرات دارويي استامينوفن يا پاراستامول

تحقيقات اخير پژوهشگران اين نظريه را مطرح کرده بود که استامينوفن علاوه بر درد جسماني، باعث مي‌شود فرد تجربيات آزاردهنده اجتماعي يا احساسات تلخ ناشي از روابط خود را هم با شدت کمتري درک کند.

تحقيق پژوهشگران دانشگاه اوهايو تاثير اين دارو را علاوه بر کاهش درک احساسات منفي، شامل احساسات مثبت مثل لذت هم مي‌داند.اين تحقيق به اين نتيجه رسيده که استامينوفن علاوه بر تسکين دردهاي جسماني، احساسات، چه مثبت چه منفي، را نيز کرخ مي‌کند. بنابراين مي‌توان گفت که اين دارو علاوه بر درد مي‌تواند احساس لذت را نيز در فرد کاهش دهد.

به گفته جفري دورسو، روانشناس اجتماعي در دانشگاه اوهايو و مدير اين تيم پژوهشي، "به استامينوفن بايد به ديد يک تسکين دهنده همه جانبه احساسات نگاه کرد نه فقط مسکن درد".

او در يک تحقيق تجربي به هشتاد و دو دانشجو در دو نوبت يک قرص يک گرمي استامينوفن و يک قرص دارونما (پلاسبو) داد. محققان سپس در هر نوبت پس از گذشت يک ساعت، يعني زمان آغاز فعاليت دارو، به دانشجويان چهل عکس‌ نشان دادند که از نظر حسي و عاطفي برانگيزاننده بودند؛ مثلا عکس‌هايي از کودکان دچار سوءتغذيه شديد يا کودکان شادي که با گربه بازي مي‌کردند. پس از آن، از دانشجويان خواسته شد که براساس مثبت يا منفي بودن تصاوير به هرکدام تا پنج نمره مثبت يا منفي بدهند. در نوبت بعدي از آنها خواسته شد که واکنش عاطفي خود را به عکس‌ها، با صفر به معني کم يا بي‌تفاوتي و ده براي بيشترين عکس‌العمل احساسي، ارزيابي کنند. نتايج نشان داد آنهايي که قرص حاوي دارو را خورده بودند عکس‌العمل احساسي کمتري به تصاوير نشان داده بودند؛ به اين ترتيب که عکس‌هاي شاد تاثير کمتري در انگيزش احساسات داشتند و عکس‌هاي منقلب کننده نيز احساسات را کمتر جريحه‌دار کرده بودند.

پروفسور ژول دمول، استاد داروسازي دانشگاه ژنو معتقد است دليل چنين اثري مي‌تواند اين باشد که "استامينوفن روي همان مسيري اثر مي‌گذارد که سروتونين در سيستم اعصاب مرکزي طي مي‌کند."سروتونين هورموني است که باعث ثبات خلق و کاهش اضطراب و افسردگي مي‌شود بنابراين در ايجاد احساسات خوب نقش دارد.

پروفسور ژول دمول، مي گويد: "من مولکول استامينوفن را مي‌شناسم بنابراين براي من بديهي است که استامينوفن روي گيرنده‌‌هاي مختلفي اثر بگذارد و اصلا تعجب نمي‌کنم اگر تاثيرات ديگر اين مولکول روزي کشف شود."

با اينکه روش اين تحقيق به نظر پروفسور ژول دمول و محققان ديگر به بهترين شکلي انجام شده اما تحقيق روي جمعيت نسبتا کمي انجام گرفته، و در مورد کساني که در اين تحقيق شرکت داشتند هيچ اطلاعاتي ارائه نشده است.

نتايج اين تحقيق با اينکه جالب هستند و اين احتمال را مطرح مي‌کند که استامينوفن روي گيرنده‌هاي مختلفي اثر مي‌گذارد اما نمي‌توان به اين نتيجه رسيد که استامينوفن مي‌تواند واکنش‌هاي عاطفي به اتفاقات زندگي واقعي را تخفيف دهد و مثلا از آن به عنوان داروي ضد اضطراب استفاده شود يا اينکه خوردن استامينوفن لذت شب عروسي فرد را کم کند. به عبارت ديگر تا تحقيقات بيشتر با نتايج روشن‌تر و محکم‌تري انجام نشود، نتيجه اين تحقيق کاربرد باليني ندارد.

مصرف تب‌بر به قرون وسطي برمي‌گردد، زماني که مصريان از عصاره برگ درخت بيد و ساليسيلات موجود در آن براي کاهش درد و تب استفاده مي‌کردند. بعدها بقراط نيز با شعار "طبيعت، پزشک همه بيماران است" براي تسکين درد زايمان و کاهش تب، جوشانده برگ درخت بيد را توصيه مي‌کرد. يونانيان و روميان نيز قرن‌ها اين روش را با اندکي تغيير بکار مي‌گرفتند، گاهي بصورت ترکيبي با برگ درخت گنه گنه. اما به تدريج با ناياب شدن و در نتيجه گران شدن برگ گنه‌گنه نياز به مواد جايگزين پديدار شد. تا اينکه در اواخر قرن نوزدهم پس از چهل سال تلاش براي پالايش و جداسازي ماده اصلي اين دارو، داروسازي به اشتباه مواد ديگري را در اختيار يک تيم تحقيقاتي قرار داد و به اين ترتيب استامينوفن در پي يک اشتباه کشف شد.

استامينوفن يا پاراستامول يکي از پرفروش‌ترين داروهايي است که تقريبا در همه جاي دنيا بدون نسخه پزشک در اختيار مردم قرار مي‌گيرد.استامينوفن نامي است که براي داروي پاراستامول در امريکا، کانادا و ژاپن انتخاب شده است و همچنين با نام‌هاي تجاري مختلفي مانند پنادول و تايلنول در کشورهاي ديگر انگليسي زبان به فروش مي‌رسد.

پاراستامول عموما به عنوان يک مسکن ضعيف دردهاي جسمي و تب‌بر مصرف مي‌شود.اما از اين دارو به همراه ترکيبات ديگر، در تسکين‌هاي دردهاي سخت پس از جراحي و يا مراقبت‌هاي تسکيني براي بيماران سرطاني نيز استفاده مي‌شود.

با اين حال مصرف بيش از حد اين دارو مي‌تواند نارسايي حاد و کشنده کبد را درپي داشته باشد؛ به ويژه در سنين بالا، افرادي که به چند بيماري مبتلا هستند يا چندين نوع داروي ديگر هم مصرف مي‌کنند.سازمان غذا و داروي امريکا توصيه مي‌کند که استامينوفن مطابق دستور پزشک مصرف شود. در سال 2011 اين سازمان حتي يک برنامه آموزشي براي آگاهي رساني عمومي جهت پيشگيري از مصرف بيش از حد (overdose) تدارک ديده بود. اثرات جانبي و خطر آسيب ديدگي کبدي ناشي از مصرف اين دارو همراه با مصرف مکرر الکل افزايش مي‌يابد. مسموميت استامينوفن يکي از دلايل مهم آسيب کبدي در دنياي غرب است و در آمريکا، استراليا، انگلستان و نيوزيلند از شايعترين مسموميت‌هاي دارويي است.

با اين حال هنوز از نظر آکادمي متخصصان اطفال امريکا و موسسه ملي بهداشت و مراقبت‌هاي عالي اين کشور، استامينوفن را مناسبترين دارو براي براي کاهش درد و تب در کودکان مي دانند.

به اين ترتيب پاراستامول يا استامينوفن اصولا اگر بصورت نامکرر، باندازه کم و مطابق دستور پزشک يا توصيه‌هاي شرکت سازنده استفاده شود، دارويي بي‌خطر شناخته مي‌شود.

توزيع اين دارو در ايران در سال 1392، بصورت قرص ساده 325 ميلي‌گرمي يا 500 ميلي گرمي همراه با کدئين، به يک ميليارد و پانصد و سي ميليون عدد قرص رسيد.

منبع:jamejamonline.ir