بزرگنمايي:

چه خبر - ماهنامه سپيده دانايي - راحله فلاح*: شايد براي شما هم اتفاق افتاده باشد که بيرون از خانه، مردي حريم خصوصي تان را نقض کرده و به شما آزار برساند. اين آزار که مي تواند شکل هاي مختلفي داشته باشد، در درجه اول احساس امنيت تان را زير سوال مي برد، سپس براي برقراري دوباره احساس امنيت، شما را به تکاپو مي اندازد و بعد با ترکش هايي که از خود به جا مي گذارد، بقيه روزتان را خراب مي کند. در اين مقاله سه نمونه از موقعيت هاي آزار به همراه روش هاي مواجهه و مقابله با آن ها را، در قالب سه موقعيت داستاني برايتان بازگو مي کنم.

داستان اول: آغاز سفر

صبح يک روز بهاري ست. زن جواني به نام زهره به قصد رفتن به محل کار از خانه بيرون مي زند، در مسيرش تا ايستگاه تاکسي از محلي گذر مي کند که رفت و آمد چنداني در آن نيست. در همين حين يک مرد رهگذر در حين عبور از کنارش کلمه ناشايستي به او مي گويد...



تحليل داستان: اتفاقي که براي زهره مي افتد، يکي از رايج ترين انواع آزار در بين خانم ها به خصوص زنان جوان است که در روان شناسي «آزار کلامي» و در زبان عامه به عنوان «متلک گويي» شناخته مي شود. با اين که در اين شکل از آزار مانند ديگر شکل هاي آن، نوعي خشونت نسبت به فرد قرباني اعمال مي شود، اما به دلايلي مثل گذرا بودن و يا وارد نکردن آسيب جسماني به قرباني، از لحاظ روان شناسي فرد چندان توجهي به آن نمي کند.

در برابر متلک چه کنيم؟

ناآگاهي از شيوه هاي صحيح مديريت خود در مواجهه با اين موقعيت مي تواند پيامدهاي آن را بدتر کند.

1- به خودتان اعتماد کنيد. اجازه ندهيد احساس ناامني، اعتماد به نفس و خودکنترلي شما را ضربه فني کند. به توانايي تان براي عبور بي دردسر از اين موقعيت اعتماد کنيد و آرامش را به خودتان هديه کنيد.

2- پاپيچ مزاحم نشويد! مزاحمان کلامي اغلب زماني به سراغ شما مي آيند که تنها هستيد و در مکان و يا زمان خلوتي قرار داريد. در اين موقعيت که کمترين شانس را براي دفاع از خودتان داريد، از توقف کردن و يکه به دو کردن با آن ها بپرهيزيد.

3- بي محلي کنيد. اين گروه از آزارگران، طالب توجه جنسي هستند. اگر اين توجه را ول به صورت منفي به آن ها بدهيد ممکن است تقويت بشوند و مزاحمت بيشتري براي شما ايجاد کنند. يادتان باشد بي توجهي بدتر از توجه منفي است. پس آزار آن ها را با بي توجهي تلافي کنيد.

4- فقط روي خودتان حساب کنيد. اگر مزاحمت در جاي شلوغي برايتان اتفاق افتاد، به اميد کمک ديگران، جار و جنجال راه نيندازيد، چون مردم به خانمي که با يک مرد درافتاده اغلب نگاه خوبي ندارند و کمک چنداني به او نمي کنند. پس فقط روي توانايي هاي خودتان حساب کنيد.

5- موقعيت تان را تغيير بدهيد. از محلي که شخص مزاحم حضور دارد دور شويد و به جاي امن تري برويد.

6- کمک بخواهيد. اگر فرد مزاحم دست بردار نيست، از کسي که مي تواند به شما کمک کند و يا از پليس، بخواهيد که در محل حاضر شود.

داستان دوم: مسير

ليلا، دانشجوي سال دوم، در تاکسي نشسته و در صفحه گوشي اش غرق شده است که ناگهان احساس مي کند چيزي قلقلکش مي دهد، به سمت آن نگاه مي کند...



تحليل داستان: مزاحمتي که ليلا با آن مواجه مي شود کمتر از موقعيت زهره شايع است و در روان شناسي با نام «مالش دوست» شناخته مي شود. مالش دوستي موقعيتي است که يک مرد غريبه بدن يک زنِ از همه جا بي خبر را لمس مي کند و در طي لحظات لمس پيش خود تصور مي کند که با قرباني يک رابطه انحصاري دارد.

اين مزاحمت معمولا خيلي کوتاه است چرا که فرد مزاحم زود متوجه مي شود بايد موقعيت را ترک کند. اغلب، مردهاي جوان اين مزاحمت را ايجاد مي کنند و جاهاي تنگ و شلوغ مثل تاکسي، اتوبوس، مترو، داخل آسانسور و... را براي مقصودشان انتخاب مي کنند.

در برابر تعرض بدني چه کنيم؟

براي مواجهه با لمس کنندگان اين کارها را انجام دهيد:

1- به زبان بياييد. مزاحمان مالش دوست، اغلب آدم هايي منفعل و منزوي هستند که از راه لمس کردن قرباني خود، احساس مي کنند بر او قدرت و تسلط دارند. اگر سکوت کنيد، اين تصور او را تاييد کرده و خودتان را در موقعيت آزار نگه داشته ايد.

2- صريح و قاطع باشيد. نگوييد «ببخشيد، لطفا و...»، بلکه با قاطعيت و صراحت به او نگاه کنيد و درباره رفتارش به او تذکر بدهيد.

3- شما بي گناهيد. مالش دوست فرد مزاحم، تقصير شما نيست پس وقت تان را با جست و جوي علت در ظاهر و رفتارتان تلف نکنيد.

4- احساس تان را بيان کنيد. با يک فرد قابل اعتماد درباره اتفاق و احساسات بدي که پيدا کرده ايد صحبت کنيد.

داستان سوم: مقصد

نغمه مدتي است که متوجه تغييراتي در رفتار فلان همکارش شده اما مبنا را بر بي توجهي قرار داده است تا اينکه يک روز بعدازظهر، در حالي که ساز رفتن را مي زند، آن فرد جلويش را مي گيرد و حرف هاي نامربوطي مي زند...



تحليل داستان: مزاحمت در محيط کار، تحصيل، درمان و... معمولا از طرف کسي به وجود مي آيد که براي قرباني آشناست، به همين دليل روي احساس امنيت و اعتماد او اثر ويژه اي مي گذارد. شوخي ها، داستان ها و کنايه هاي جنسي، اظهارنظر درباره ظاهر فرد، دادن پيشنهادهاي جنسي، اصرار به ملاقات هاي بيرون از محل کار، سوالات بيجا درباره زندگي شخصي و جنسي، چشم چراني کردن و لمس کردن از جمله آزارهايي هستند که در محيط کار، تحصيل و درمان مي توانند ايجاد شوند.

در برابر تعرض در محيط کار چه کنيم؟

در موقعيت پيچيده اما رايج تعرض جنسي در محل اين کارها را انجام دهيد:

1- تحمل کردن، هميشه ارزشمند نيست. به مزاحمتان با قاطعيت و صراحت بگوييد که از رفتارش ناراحت و ناراضي هستيد. اگر سکوت کنيد، او آن را حمل بر رضايت يا ناتواني شما مي کند و به رفتارش ادامه مي دهد.

2- ايراد از شما نيست. اگرچه ظاهر مي تواند احتمال مزاحمت را افزايش بدهد، اما معمولا ايراد از فرد قرباني نيست، چرا که اين موقعيت براي گروه هاي مختلفي از خانم ها اتفاق مي افتد. پس بابت اين قضيه احساس گناه نکنيد.

3- نقش قرباني را بازي نکنيد. بازي کردن نقش قرباني باعث مي شود که در موقعيت آزار باقي بمانيد و مزاحمت به دفعات برايتان تکرار شود.

4- خودتان را در آغوش بگيريد. بعد از آزار دلتان مي خواهد خودتان را ناديده بگيريد، خودتان را سرزنش کنيد و به نوعي خود را بابت گناهِ نکرده تنبيه کنيد. اين کارها باعث مي شوند که بيشتر در باتلاق استيصال فرو برويد و آسيب پذيرتر شويد.

5- موقعيت تان را عوض کنيد. اگر گفت و گو موثر واقع نشد، بهترين کار را بکنيد؛ از آن محيط دور شويد.

* کارشناس ارشد روان شناسي