بزرگنمايي:

چه خبر - چرا صدا و سيما ورشکست شد؟

معاون سيما در حالي زنگ خطر را براي آينده بحراني صدا و سيم به صدا درآورده که بخش عمده اي از مشکلات به عدم مديريت صحيح در برنامه سازي و اداره تلويزيون باز مي گردد. شش دليل مهم اين ورشکستگي را بررسي مي کنيم.

حجم سازي سازماني

چطور تلويزيون حجيم شد؟ در ادامه توضيح خواهيم داد که شعار ابتدايي رييس صدا و سيما درباره چابک سازي چه بود. ابتدا به اصل موضوع يعني دو اتفاق که برخلاف شعار محمد سرافراز است، مي پردازيم.

نخستين و عجيب ترين تصميم او راه اندازي مرز گسترش فيلمنامه نويسي است. خود او پيش از اين تمرکز توليدات نمايشي را از گروه هاي فيلم و سريال شبکه ها گرفته بود و مسئوليت بررسي کيفيت توليدات را به اداره کل نمايش سيما سپرده بود. در چنين شرايطي تاسيس مرکز گسترش فيلمنامه نويسي عجيب است، به ويژه آن که ديري نپاييد که معلوم شد اين مرکز وارد مقوله توليد هم مي شود و وظيفه اش فراتر از آناليز فيلمنامه است؛ بماند که «غيرعلني» به عنوان نخستين گروه خروجي اين مرکز چندان نمره قبولي نمي گيرد. حال تلويزيون رسما هم اداره نمايش سيما دارد و هم مرکز گسترش فيلمنامه نويسي که هر دو يک کار مي کنند! راه اندازي شبکه تهران دومين حجم سازي تلويزيون است. در شرايط مالي کنوني چه ضرورتي به اين شبکه احساس مي شود، به ويژه آن که همه شبکه ها به نوعي شبکه پايتخت هستند.


ايده آل چه بود؟ سرافراز از روزي که بر صندلي صدا و سيما نشست مدام روي يک اصطلاح تاکيد مي کرد: «چابک سازي». اعتقاد داشت صدا و سيما زيادي فربه شده و بايد براي رسيدن به ايده آل از زوائد دست و پاگير دوري کرد.

رييس صدا و سيما چه کرد؟ اقدامات مهم محمد سرافراز براي رسيدن به صدا و سيمايي چابک، خيلي زود در ادغام چند شبکه راديويي و تلويزيوني و نيز تعطيلي چند برنامه نمود پيدا کرد. شبکه تماشا از بين رفت و مسئوليتش در شبکه نمايش تعريف شد.

توليدات بي کيفيت نمايشي

قضيه از چه قرار است: مديران جديد تلويزيون که از ابتداي حضور در اين عرصه اعلام کرده بودند که کيفيت توليدات برايشان اهميت زيادي دارد و حاضر نيستند هر محصولي را با هر کيفيتي روي آنتن بفرستند، زماني که پاي عمل به ميان آمد، حساسيت زيادي روي کيفيت سريال هاي تلويزيوني نشان ندادند. در يک سال اخير، سريال هايي توليد شد و روي آنتن رفت که به لحاظ کيفي چندان قابل توجه نبودند. درواقع در اين اوضاع ورشکستگي تلويزيون، به جاي اينکه مديران توجه بيشتري روي درجه کيفي محصولات داشته باشند، براي آثاري هزينه کردند که ارزش اين هزينه کردن ها را نداشت.

بي کيفيت ها کدامند: از اين دست سريال هاي سطح پايين امسال کم نداشتيم. تلويزيون بعد از شکست عجيب پروژه «زماني براي عاشقي»، در اين اوضاع بي پولي براي سريالي مثل «تنهايي ليلا» هزينه کرد؛ سريالي که بيشتر شبيه آثار دهه هفتاد تلويزيون بود و همان زمان پخش، با انتقادهاي زيادي رو به رو شد. يا سريال هايي مثل «غيرعلني» که در مدت زماني بسيار کوتاه براي انتخابات توليد شدند و غير از صرف پول، اثر ديگري نداشتند.

مورد ويژه: درست است که مهران مديري، بزرگترين کمدين تلويزيون است و تا به حال هيچ کارگرداني نتوانسته همپاي او حرکت کند اما تعارف که نداريم، «در حاشيه 2» مديري به لحاظ کيفيت، از سريال هاي معمولي و دم دستي تلويزيون هم يک پله پايين تر بود. درست است که فصل اول «در حاشيه» با اعتراض هاي زيادي رو به رو شد و «در حاشيه 2» عملا با محدوديت هاي زيادي ساخته شد اما اين باعث نمي شود که مديري، صرفا براي اينکه با تلويزيون قرارداد بسته، با هر درجه کيفي سريال بسازد.

برنامه هاي بيهوده

چرا بي خودند؟ يک سري برنامه هستند که کلا معلوم نيست چرا توليد مي شوند. تلويزيون براي توليد، ضبط، اجرا و خلاصه به ثمر رسيدن آنها هزينه مي کند اما عملا به مخاطب خاصي دارند و نه کيفيتشان راضي کننده است. جالب اينجاست که تلويزيون اصرار زيادي دارد که حتما پخش آنها را ادامه دهد.

بي خودهاي ادامه دار: برنامه اي مثل «ورزش و مردم»، شايد سال ها قبل و در نبود برنامه هاي ورزشي اثرگذار، قابل توجه به نظر مي رسيد اما الان سال هاست که اين برنامه نه موجي ايجاد مي کند و نه مخاطب آنچناني دارد. هر هفته سر ساعت معين پخش مي شود و مي رود تا هفته بعد. از اين دست برنامه ها در تلويزيون کم نداريم برنامه «زنده باد زندگي» مدتهاست هر شب از شبکه دو پخش مي شود اما کمترين توجهي به آن نيم شود. يا سري برنامه هاي نقد شبکه چهار که اگر ماجراي فروغ فرخزاد پيش نمي آمد، عملا ديده نمي شد. برنامه هاي ديگري هم هستند که به طور مدام روي آنتن اند و اثر خاصي ندارند؛ مثل «کرسي»، «جمعه تعطيل نيست»، «خوبي از خودتونه» و...

بي خودهاي جديد: بعضي از برنامه ها هم هستند که واقعا آدم از انتخابشان توسط يک شبکه غافلگير مي شود. مثل ويژه برنامه دهه فجر شبکه نسيم. درواقع تلويزيون با دست خودش حجم مشخصي از پول را مي ريزد دور. «ده شب» به تهيه کنندگي و اجراي يوسف صيادي، حتي از برنامه هاي درجه پايين دهه هاي شصت و هفتاد تلويزيون هم سطحي تر بود اما تلويزيون آنتن اش را در ده شب به آن اختصاص داد. از طرف ديگر برنامه اي مثل «شکر آباد» که در فصل اول، هيچ موفقيتي نداشت، مجددا با هزينه تلويزيون مجال توليد پيدا مي کند.

عدم مديريت شبکه ها

چه تغييري کردند؟ در راستاي چابک سازي تلويزيون، تماشا از بين رفت و در دل نمايش گنجانده شد. شبکه تهران هم به شبکه پنج تغيير نام داد که چندي پيش بار ديگر سر و کله آن پيدا شده.

چه وظيفه اي پيدا کردند؟ در دوران محمد سرافراز براي هر شبکه کارکردي دوباره تعريف شد: شبکه يک ملي و عمومي، شبکه دو اجتماعي، شبکه سه تخصصي براي ورزش، مسابقات و سرگرمي، شبکه چهار علمي، فرهنگي و هنري و شبکه پنج اقتصادي. نام پويا هم به کودک تغيير يافت.

هدف چه بود؟ مديريت صدا و سيما سعي کرد با بازتعريف شبکه ها تا مي تواند به تخصص گرايي نزديک شود و جلو موازي کاري ها را بگيرد.

چرا به هدف شان نرسيدند؟ پيش از آناليز گذري کارنامه شبکه ها، به سخنان علي اصغر پورمحمدي رجوع مي کنيم. معاون سيما هفته پيش گفت که شبکه مستند در شبکه اي ديگر ادغام مي شود. همين جا سوالي پيش مي آيد و اينکه چرا از ابتدا که شور چابک سازي همه گير شده بود، اين اتفاق رخ نداد؟ وانگهي شبکه ها در تعريف جديد خروجي اي که بايد ندارند. شبکه پنج چه تحولي در اقتصاد خرد و کلان ايجاد کرده؟ با وجود شبکه بازار لازم بود پنج اقتصادي شود؟

شبکه سه که کما في السابق تمرکزش را بر پخش فوتبال گذاشته، شبکه پويا از رونق افتاده و فقط اسمش به کودک تغيير يافته. تازه همان چند برنامه که در گروه کودک شبکه ها (عمو پورنگ، کلاه قرمزي) تعطيل شده اند. شبکه چهار هم مثل سابق ناشناخته و مهجور باقي ماند. اين مرور کلي نشان مي دهد که با تغيير نام و تعريف هاي جديد شبکه ها، مطلوب حاصل نمي شود.

معماي شاه

کي شروع شد؟ ماجراي «معماي شاه» با موارد ديگر که در اين گزارش به آنها اشاره کرده ايم تفاوت دارد. اين سريال متعلق به مديريت قبل تلويزيون است است که سال 1391 وارد تصويربرداري شد و امسال به آنتن رسيد. با اين حال مديران جديد به خاطر عدم مديريت سريال مقصر هستند؛ چرايي اش در انتهاي گزارش آمده است.

در چه مرحله اي است؟ شايد شما هم جزو کساني باشيد که گمان مي کنند پرونده «معماي شاه» بسته شده. نه اين طور نيست و هنوز تصويربرداري اين سريال ادامه دارد و گفته مي شود تا يک سال و نيم ديگر ادامه دارد!

برآورد هزينه: علي لدني تهيه کننده سريال «معماي شاه» از رقم بيست ميليارد توماني توليد آن گفته ولي در اخبار غيررسمي تا دو برابر اين مبلغ ديده مي شود. با توجه به تداوم تصويربرداري افزايش اين رقم طبيعي است.

چرا مديران مقصرند؟ کيفيت پايين «معماي شاه» خيلي زود مورد اعتراض واقع شد و نتيجه آن که مخاطبانش به شدت ريزش کردند. همين براي صدا و سيما يک شکست است و طبيعي است که براي تزريق بودجه به آن مکدر باشند. با اين حال شنيده مي شود سازندگان سريال، «معماي شاه» را براساس ترتيب رويداد تاريخي ضبط نکرده اند تا تلويزيون بتواند آن را فازبندي کند و مثلا بگويد تا سال 50 را پخش مي کنيم و بعد ادامه اش را به عنوان فاز بعدي سريال بسازيد. اين شيوه تصويربرداري الزام کار بوده يا تمهيد سازندگان براي به دام انداختن تلويزيون، نمي دانيم! مديران به اين خاطر مقصرند که جسارت تغيير کارگردان يا وارد کردن تيم کمکي براي جمع کردن سريال ندارند. حداقلش اين است که براي پايان توليد آن زمان مشخص کنند.

موازي کاريقضيه چيست؟ يکسري از برنامه ها هستند که دقيقا شبيه يکسري برنامه ديگرند. يعني تلويزيون دو سه تا برنامه همزان روي آنتن مي فرستد که وجود يک شان کلا کافي است. يعني با وجود برنامه اول، عملا لزومي به پخش برنامه دوم وجود ندارد اما تلويزيون همچنان اصرار دارد که هر دو سه تا برنامه را همزمان روي آنتن بفرستد.

موازي ها کدامند؟ همه مي دانيم که در حوزه سينما، برنامه «هفت»، کاملترين برنامه روي آنتن است و طبيعتا تمام اتفاق هايي که بايد در يک برنامه تخصصي سينما بيفتد در آن وجود دارد. از نقد و بررسي فيلم گرفته تا مصاحبه با عوامل فيلم هاي روي اکران و مرور اخبار مهم سينما در طول هفته و...

بنابراين چه لزومي دارد که برنامه اي مثل «سينماي ايران» به صورت موازي پخش شود؟ يک کارگردان پنجشنبه شب به اين برنامه بيايد و جمع شد برود برنامه شبکه سه و حرف هايي دقيقا مشابه بزند. مشکل فقط برنامه هاي سينمايي مشابه نيست. الان شبکه نسيم، در برنامه «شب کوک» رقابت موسيقي برگزار مي کند. چند داور مي نشينند و به شيوه آکادمي هاي معروف، شرکت کننده ها را ارزيابي مي کنند. همزمان برنامه «سه شو» شبکه سه هم عينا همين کار را انجام مي دهد. مگر تلويزيون چند تا برنامه يک شکل مي خواهد؟ يا برنامه «نود» به اندازه کافي در حوزه فوتبال اثرگذار است چرا بايد «شب هاي فوتبالي»، عينا مشابه آن را روي آنتن برود؟

ضرر مالي موازي ها: درست است که بعضي از اين برنامه ها، خودشان خرج خودشان را در مي آورند و اسپانسرهاي مخصوص دارند اما بيشتر آنها چنين ويژگي هايي ندارند. يعني تلويزيون بايد براي هر دو برنامه مشابه هزينه کند.




منبع : روزنامه هفت صبح