بزرگنمايي:

چه خبر - رمزنگاري با بيگانگان؛ آيا فضايي ها ما را پيدا خواهند کرد؟

ارسال پيام براي بيگانگان فضايي موضوع ديروز و امروز نيست. انسان از حدود 70 سال پيش به شيوه اي غيرعمدي در حال ارسال سيگنال هاي راديويي و تلويزيوني به فضاي بيکران بوده است.

امروز، کره اي به شعاع بيش از 70 سال نوري، زمين را احاطه کرده که سرشار از سيگنال هاي راديويي و تصاوير تلويزيوني است و همچنان با سرعت نور در حال رشد است. حدود 30 سال بعد، اين کره هر جامعه احتمالي از موجودات هوشمند فرازميني (ETI) را که در فاصله 100 سال نوري از زمين باشند پوشش مي دهد. بيگانگان در صورتي که جايي در فضاي دوردست وجود داشته باشند، مي توانند به آثار گفتاري، تصويري و صوتي ما دسترسي داشته باشند و زندگي روزمره ما را بررسي کنند.
امواج الکترومغناطيسي نشت شده به فضا تنها بخشي از پيام هاي ارسالي زمين را تشکيل مي دهند. چهار اثر ساخته خودمان که سال ها پيش به فضا پرتاب شده اند، اکنون منظومه شمسي را ترک کرده اند. اگر يک موجود هوشمند فرازميني به صورت اتفاقي يکي از دو فضاپيماي پايونير 10 يا 11 را در نقطه اي دور از فضا و زمان پيدا کند، لوحي خواهد يافت که طرح پيکر ما انسان ها روي آن حک شده و موقعيت ما را از روي نموداري تصويري نشان مي دهد.
در هر دو فضاپيماي وويجر 1 و 2 ديسکي قرار داده اند که روي آن درود و تهنيت به 60 زبان زنده زمين، 90 دقيقه موسيقي و همچنين تصاويري از زمين ضبط شده است. پشت اين ديسک هم پيامي به زبان رياضيات حک شده که موقعيت خورشيد و زمين و تمايل ساکنان روي آن را به برقراري ارتباط نشان مي دهد.
«رابرت تي ديکسون» در فصلي از کتاب «نجوم ديناميکي» به نام «حيات فرازميني» مي نويسد: «چون نزديک ترين موجود هوشمند فضايي به احتمال زياد در فاصله هزار سال نوري از ما قرار دارد، ارتباط دو طرفه عملا از موضوع خارج مي شود؛ مثلا اگر پيامي را از طريق امواج راديويي که با سرعت نور سير مي کنند براي ETI ها بفرستيم، هزار سال طول مي کشد تا پاسخ آن را دريافت کنيم و در اين صورت، اين کار شبيه به يک گفت و شنود و مکالمه نخواهد بود.»
تنها زبان مشترک
بديهي است که نمي توانيم براي برقراري ارتباط با موجودات هوشمند فرازميني، زبان انگليسي، فرانسوي يا روسي را به کار بگيريم. ديکسون معتقد است که تنها يک زبان، آن هم به شکل تقريبي بين مردم زمين عموميت دارد و بنابراين ممکن است ميان ETI ها هم از عموميت فراگيري برخوردار باشد. اين زبان، زبان رياضي است. به معني واقعي کلمه رياضيات يک زبان است؛ زباني که به کمک آن با کامپيوترها ارتباط برقرار مي کنيم، اطلاعات به کمک آن ذخيره مي شوند و پس از دستکاري و پردازش ماهرانه بار ديگر به وسيله کامپيوترها بازگردانده مي شود. با فهم اين مطلب که کامپيوترها موجوداتي غير هوشمندند، آسان تر مي توان يک زبان مشترک با ETI ها ايجاد کرد؛ زيرا هم آنها و هم خود ما انگيزه اي براي انجام دادن اين کار داريم.
ديکسون در اين ديدگاه که تنها راه ارتباطي ما با بيگانگان فضايي، زبان رياضيات است، تنها نيست. «داگلاس واکوچ» (Douglas Vakoch) مدير پروژه «ارتباط پيامي با فضا» (METI) هم نظر مشابهي دارد. به عقيده او اگر موجودات هوشمند فرازميني دنباله هاي عددي ما را که در قالب سيگنال هاي راديويي ارسال مي شوند، دريافت کنند، دست کم مي توان فهميد که آنها منجمان راديويي خوبي هستند. بيگانگان فضايي براي دريافت سيگنال هاي ما دست کم به يک راديوتلسکوپ نياز دارند. آنها براي ساخت راديوتلسکوپ دست کم بايد با مباني رياضيات آشنا باشند و مثلا بايستي بدانند که حاصل جمع 1+1 برابر با 2 خواهد بود. به بيان ديگر، کسي که مباني رياضيات را نداند، نمي تواند سيگنال هاي راديويي ما را هم دريافت کند.
تفاوت عمده پروژه «SETI» (سرنام عبارت «جستجو براي هوش فرازميني») و «METI» دقيقا بر سر همين است. پروژه «ارتباط پيامي با فضا» تنها به صورت منفعلانه در جستجوي حيات فرازميني نيست، بلکه مدام در حال ارسال پيام به فضاي بيکران است، پيام هايي با سرعت نور و البته با محتواي روابط رياضي. به باور بسياري از دانشمندان، ما با ارسال پيام هاي رياضي به بيگانگان فضايي که برخي از آنها احتمالا از خود ما هوشمندترند، دست کم مي توانيم اعلام کنيم که به درک پايه اي از جهان دست پيدا کرده ايم.
تساوي 4=2+2 در سراسر کيهان صادق است و حاصل تقسيم محيط بر قطر هر دايره، همواره عدد پي خواهد بود، مهم نيست که تمدن هاي بيگانه چه نام ها و نمادهايي را براي اين مفاهيم انتخاب کرده باشند. نتيجه اين مفاهيم بنيادي رياضيات صرف نظر از نمادهايي ه براي نمايش آنها به کار مي بريم، يکسان است. براي مثال مي توان با نقطه يا نمادها يا علائمي ديگر، مفهوم جمع پذيري 4=2+2 را به شکل ** ** **** به بيگانگان فضايي فهماند. حتي معادله معروف فيثاغورث (a2+b2=c2) را مي توان بدون نوشتن عبارات جبري با نمادهاي رياضي هم توضيح داد. با رسم شکل مثلث هاي قائم الزاويه مختلف مي توان نشان داد که مقصودمان از رابطه فيثاغورث چيست.
بيگانگان فضايي اگر در مقايسه با ما تمدن پيشرفته تري باشند، درخواهند يافت که ما به فهمي از ساختار رياضي جهان دست يافته ايم و به همين منوال مي توان به تدريج گفتگو با موجودات فضايي هوشمند را ممکن کرد.
رويايي به قدمت تاريخ
اين ايده که ما براي ايجاد ارتباط با بيگانگان فضايي پيش قدم شويم، روياي واضحي که دال بر وجود موجودات هوشمند فرازميني باشد، دريافت نشده است. ايده يافتن يک زبان جهاني مشترک هم چيز جديدي نيست و دست کم 200 سال قدمت دارد. رياضيدان مشهور آلماني، «کارل فريدريش گاوس » بر اين باور بود اگر موجودي به اندازه کافي هوشمند باشد که بتواند به روشي منطقي بينديشد بايستي قادر باشد روابط رياضي را درک کند. به بيان ديگر، روابط رياضي وراي زبان است.
البته فرازميني هاي هوشمند، پيام هاي رياضي ما را به شرطي خواهند فهميد که ما اين پيام ها را به روشي منطقي و درست مخابره کرده باشيم. گاوس، فرم هندسي رابطه فيثاغورث را پيشنهاد مي کرد. البته امروزه مي دانيم که عبارت «ساکنان ماه» که گاوس مي گفت بي معناست و هيچ تمدن يا موجود زنده اي در ماه وجود ندارد که بخواهد شکل يک مثلث بزرگ و رابطه فيثاغورث را روي مزارع زمين ببيند و به وجود ما روي زمين پي ببرد. بشر قرار نيست علائمي رياضي با پيام هاي خود را براي ساکنان ماه يا مريخ بفرستد. امروز مي دانيم که در محله اي متروکه و بدون همسايه در فضا زندگي مي کنيم و اگر حيات هوشمند فرازميني وجود داشته باشد، لااقل اين نزديکي ها و در منظومه شمسي خبري از آن نيست.
آخرين پيام ارسالي
همين اواخر، در مهر ماه گذشته، پژوهشگران METI پيامي به ستاره «لويتن» (Luyten) ارسال کردند، کوتوله سرخي با نام علمي GJ273 که حدود 12 سال نوري با زمين فاصله دارد و جزء نزديک ترين همسايگان کيهاني منظومه شمسي است. اين پيام که به گفته داگلاس واکوچ، صرفا يک طرح اوليه است و بايد هزاران يا ميليون ها بار ديگر تکرار شود، از طريق آنتني راديويي در نروژ فرستاده شد و بيش از 12 سال در راه خواهد بود تا به مقصد برسد.
اگر موجودات هوشمند فرازميني در منظومه اين کوتوله سرخ وجود داشته باشند، ممکن است به تماس ما پاسخ بدهند؛ پاسخي که بيش از 12 سال در راه خواهد بود تا به زمين برسد و پس از دريافت آن هم به احتمال زياد، محتواي آن بايد رمزگشايي شود. به گفته محققان METI سال 2042 بايد گوش به زنگ باشيم و ببينيم آيا اساسا پاسخي به زمين باز مي گردد يا نه.
آخرين پيام METI اگرچه آن گونه که گاوس پيشنهاد کرده بود تصوير يا رابطه فيثاغورث نيست اما باز هم ماهيت رياضياتي دارد. تمدن هاي احتمالي در اطراف ستاره لويتي، در اين پيام هم جمع و ضرب اعداد 1 تا 5 را خواهند يافت، هم توضيحاتي درباره امواج الکترومغناطيسي و هم قطعات موسيقي که به صورت کدهاي باينري صفر و يک کد گذاري شده اند.
ارتباط يا عدم ارتباط؛ مسئله اين است!
ارسال داده هاي کليدي مانند موقعيت زمين در کهکشان براي فرازميني ها نگراني عده اي از دانشمندان را برانگيخته است. آنها مي گويند شايد پيامي که ارسال مي کنيم، نجوايي باشد که شير خفته را بيدار کند و از کجا معلوم که يک تمدن فرازميني ويرانگر، براي غارت و نابودي حيات روي زمين سر وقت مان نيايد؟
اخترشناسي به نام «مارتين رايل» نگراني خود را به اتحاديه بين المللي نجوم (IAU) کشانده است و خواستار آن شده که ارسال پيام هاي اينچنيني متوقف شوند. «استيون هاوکينگ» فيزيکدان مشهور انگليسي هم با يادآوري اين خطر در مقام تشبيه مي گويد کشف آمريکا به دست کريستف کلمب براي ساکنان آن سرزمين، تجربه خوبي نبود و چه بسا فرازميني ها همان بلايي را سر ما بياورند که سفيدپوستان بر سر سرخ پوستان آوردند.
با وجود اين، برخي ديگر از اخترشناسان چنين نگراني هايي را موجه نمي دانند و معتقدند فاصله اغلب اهداف ارسال پيام مانند M13 تا زمين به قدري زياد است که به فرض وجود تمدن هاي فوق پيشرفته و در عين حال وحشي و نابودگر و بي رحم، خطري در آينده قابل پيش بيني، زمين را تهديد نخواهد کرد.

منبع: مجله همشهري دانستنيها