بزرگنمايي:

چه خبر - نرمش رياض در قبال تهراننشانه‌هايي از نرمش عربستان در برابر ايران به چشم مي‌خورد. آخرين نشانه سخن معاون وزيرخارجه کويت بود. او گفت: «کويت پيام شوراي همکاري خليج فارس را به ايران انتقال مي‌دهد.» موضوعي که بي‌ترديد بدون هماهنگي با عربستان به‌عنوان مهم‌ترين کشور شوراي همکاري امکان‌پذير نيست.همين موضوع حکايت از آن دارد که رياض قصد دارد با ايران وارد تعامل و مذاکره شود؛ اما به دلايلي ترجيح مي‌دهد اين تعامل و مذاکره دست‌کم در شرايط فعلي غير‌مستقيم باشد. وزير خارجه عراق نيز از رد و بدل کردن پيام‌هاي ايران و عربستان توسط اين کشور خبر داده است نشانه‌هايي از نرمش رياض در قبال تهران در حال هويدا شدن است. پس از آنکه معاون وزيرخارجه کويت از ارسال پيام شوراي همکاري خليج‌فارس به ايران در آينده نزديک خبر داد، پايگاه تحليلي «راي‌اليوم» در واکنش به اين تحول صورت‌گرفته تاکيد کرد رياض بعد از شکست در سوريه و يمن به گفت‌وگو با ايران روي آورده است. اگرچه هنوز مضمون اين پيام مشخص نيست، اما روشن است که ميلي از سوي کشورهاي عضو شوراي همکاري خليج‌فارس براي گفت‌وگو با ايران وجود دارد. به همين دليل کويت مامور شده که مسير اين گفت‌وگوها را هموار کند و از تنش موجود بين برخي کشورهاي عضو شوراي همکاري خليج‌فارس به‌ويژه عربستان و ايران بکاهد، به‌خصوص که عربستان‌سعودي نيز بي‌ميل نيست در اين فضا، قدري از سطح تنش با ايران را بکاهد، به‌خصوص که نتيجه سياست‌هاي تهاجمي و لشکرکشي‌هاي عربستان در منطقه نتيجه‌بخش نبوده و حتي منجر به برتري نسبي ايران و متحدان آن شده است. همزمان با اين تحولات ابراهيم جعفري، وزير امورخارجه عراق نيز با تاييد ميانجيگري ميان ايران و عربستان گفت که اين اقدامات از سال گذشته ادامه دارد و من پيام‌هايي شفاهي ميان دوطرف رد و بدل کرده‌ام. او توضيح بيشتري در اين زمينه ارائه نکرد.
الراي‌اليوم در تحليل خود به قلم عبدالباري عطوان، تحليلگر سرشناس عرب نوشته است: «ايران و عربستان در سوريه و عراق و يمن درگير جنگ‌هاي نيابتي عليه يکديگر هستند و خودداري حجاج ايراني از سفر به عربستان براي مراسم حج سال گذشته و مساله ادعاي امارات بر مالکيت جزاير سه‌گانه ايراني تنش ميان اين کشورها را افزايش داده است. بدون‌شک عربستان که بعد از پيروزي ارتش سوريه در حلب و پيوستن ترکيه به سنگر روسيه درخصوص بحران دمشق جنگ در سوريه را باخته است، جنگ اين کشور عليه يمن نيز در حال ورود به سومين سال خود است، اما عربستان در اين جنگ هم شکست خورده و نشان مي‌دهد که رياض خواستار ميانجيگري کويت براي بهبود روابط است و شايد در نشست ماه گذشته شوراي همکاري خليج‌فارس در منامه اين پيشنهاد را داده است.» براي درک موضع عربستان درخصوص ايران بايد به 5‌نشانه مهم اشاره کرد، البته اين 5 مورد الزاما به معني حل‌وفصل اختلافات با ايران نيست که خود نيازمند يک چارچوب مذاکراتي و نزديک‌کردن ديدگاه‌ها ميان طرفين است اما اين سيگنال‌ها حکايت از تغيير فضا و نرمش رياض در قبال تهران دارد:

1. اختلاف نگاه در شوراي همکاري

در يکسال گذشته که رياض روابط سياسي و اقتصادي خود را با ايران قطع کرد، درصدد بود تا بقيه اعضاي شوراي همکاري را به سمت اين سياست هدايت کند که عملا اين اتفاق صورت نگرفت. تنها بحرين بود که از اين سياست عربستان تبعيت کرد اما خود همين بحرين در زمان درگذشت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني اولين کشوري بود که در سطح وزير خارجه و پادشاه پيام تسليت فرستاد و در ادامه کويت، امارات، قطر و عمان نيز از اين ضايعه ابراز تاسف کردند و تنها عربستان بود که سکوت در پيش گرفت. مورد ديگر تفاوت نگاهي است که ميان اعضاي شوراي همکاري در قبال ايران وجود دارد. کويت و عمان همواره معتقد به تعامل و همکاري با تهران بوده، قطر در عين بازي شناور خود همواره از گفت وگو استقبال کرده و امارات عربي متحده نيز مسائل سياسي خود را از همکاري‌ها و تعاملات تجاري-اقتصادي جدا کرده است. تنها بحرين است که مجبور است خود را با سياست‌هاي عربستان در قبال ايران هماهنگ کند، بنابراين به‌نظر مي‌رسد که عربستان متوجه موضع ناهمسان همسايگان عرب خود و ناکارآمدي سياست‌هايش در قبال ايران شده است.

2. توافق نفتي اوپک

پس از نشست اوپک در الجزاير در اوايل مهر ماه که به گفته وزير نفت ايران اوپک پس از ٢ سال و نيم براي مديريت بازار به اجماع رسيد و تصميم استثنايي گرفت، شاهد بوديم که در نشست ماه گذشته اوپک در وين نيز سعودي‌ها پس از سال‌ها سياست مستقل نفتي، موافقت کردند که نزديک به 500 هزار بشکه از توليد خود را بکاهند، در حالي که ايران را مستثني کردند که توليد خود را به قبل از تحريم‌ها بازگرداند. اين توافق نفتي را اگرچه برخي به دليل فشارهاي اقتصادي بر رياض مي‌دانند، اما در زماني اتفاق افتاد که ايران و عربستان در اوج تنش‌ها قرار داشتند. تحليلگران معتقدند اين توافق در واقع نشانه‌اي از همکاري‌هاي دو کشور در اوج آشوب کنوني منطقه بود که حاوي برخي نشانه‌ها براي تلطيف فضاي موجود بوده است.

3. ارسال دعوتنامه حج

سومين نشانه موجود ارسال دعوتنامه حج براي ايران و شرکت حجاج ايراني در حج 96 است. مسوولان سعودي هفته گذشته اعلام کردند از ايران به‌صورت رسمي دعوت‌ کرده‌اند براي بررسي جزئيات مربوط به مراسم حج و اعزام حجاج ايراني به اين کشور سفر کنند، در همين راستا سازمان حج و زيارت ايران نيز ضمن تاييد اين خبر تاکيد کرده که 23 فوريه (5 اسفند) هياتي از سازمان حج و زيارت براي گفت‌وگو درباره برگزاري مراسم حج سال 2017 راهي رياض خواهد شد. در همين زمينه پايگاه «راي اليوم» نوشت: «درست است که عربستان از بيش از 60 کشور دعوت کرده تا براي گفت‌وگو به عربستان سفر کنند، اما اگر رياض به دنبال تشديد و ادامه بحران بود، مي‌توانست ايران را مجددا ناديده بگيرد.»

4. سفر ميشل عون به عربستان

سفر «ميشل عون» رئيس‌جمهوري لبنان به عربستان در هفته گذشته چهارمين نشانه‌اي است که نرمش رياض در قبال تهران را به‌دنبال داشته است. استقبال از عون که به‌عنوان هم‌پيمان حزب‌الله و نزديک به ايران معروف شده، نشان‌دهنده تلاش عربستان براي کاهش تنش‌ها و بازکردن راه‌هاي ديگر براي رابطه است به‌خصوص که سعودي‌ها تسليم صحنه لبنان و آرايش نيروهاي سياسي اين کشور پس از دو سال اختلاف‌نظر شدند. پيش از سفر عون به رياض برخي رسانه‌ها معتقد بودند که رئيس‌جمهوري لبنان در اين سفر در کنار مسائل اصلي، گريزي به تنش ميان ايران و عربستان نيز خواهد زد.

5. مخالفت با مواضع ضدبرجامي ترامپ

پنجمين نشانه که ظرف يک ماه اخير از سوي مقامات آل‌سعود منعکس شده است، مخالفت برخي مسوولان عربستاني از جمله «ترکي الفيصل» رئيس پيشين سازمان اطلاعات اين کشور با سياست‌هاي «دونالد ترامپ» رئيس‌جمهوري منتخب آمريکا و ادعاهاي او مربوط به لغو برجام است؛ بن‌فيصل ماه گذشته در گفت وگويي ابراز کرده بود که لغو توافق هسته‌اي مي‌تواند به بروز تنش‌هاي بيشتر در خاورميانه منجر شود و ترامپ به‌جاي لغو توافق هسته‌اي، تمرکز خود را بر سياست‌هاي منطقه‌اي تهران بگذارد. در پايان بايد گفت که موفقيت يا شکست ميانجيگري کويت که سال گذشته قطر با ابتکار مجمع گفت‌وگوهاي منطقه‌اي آن را آزمود، در وهله اول بسته به نرمشي است که عربستان آماده ‌است در مواضع خود داشته باشد و حاضر به کوتاه آمدن در برخي از سياست‌هاي خود در قبال ايران شود و در وهله دوم به مفاد اين پيام و ميزان استقبالي که ايران از اين ميانجيگري به‌عمل خواهد آورد، بستگي خواهد داشت.

منبع: روزنامه دنياي اقتصاد