بزرگنمايي:
چه خبر - با سه نوع تقويم موجود در جهان آشنا شويد
همه ما از روزي که متولد مي‌شويم تا روزي که بار سفر مي‌بنديم و از اين دنياي خاکي به دنياي دگر کوچ مي‌کنيم، با تقويم سروکار داريم. زمان ورود و خروج ما بر اساس روز، ماه و سال در شناسنامه ثبت مي‌شود؛ بنابراين هيچ فردي نمي‌تواند ادعا کند به تقويم نيازي ندارد. برنامه‌ريزي براي کار، آموزش، سفر و خلاصه برنامه‌ريزي براي هر کاري بر اساس تقويم پيش مي‌رود و مي‌توان گفت يکي از 10 کاري که هرروز انجام مي‌دهيم، نگاه کردن به تقويم است.
تقويم مانند زباني که به آن گفت‌وگو مي‌کنيم، يک نوع زبان مشترک بين انسان‌هاست. همان‌طور که بايد بر سر زبان گفت‌وگو باهم تفاهم داشته باشيم، در تعيين تقويم هم که زبان مشترکي براي برقراري ارتباط و تعيين زمان است، بايد باهم تفاهم داشته باشيم تا بتوانيم زبان يکديگر را به‌خوبي بفهميم و راحت‌تر باهم ارتباط برقرار کنيم. اگرچه تحولات نجومي اساس استخراج تقويم را تشکيل مي‌دهد، اما مؤلفه‌هاي فرهنگي و ديني و مذهبي نيز در تقويم ملل مختلف نقش بسيار مهمي را ايفا مي‌کند.
در تقويم ما که تقويم شمسي يا خورشيدي است، هجرت پيامبر اسلام (ص) از مکه به مدينه مبناي تقويم است. علاوه بر پارامترهاي نجومي که براي محاسبه روز و سال و ماه مورداستفاده قرار مي‌گيرد، پارامترهاي مختلف ديگري نيز در تهيه و تنظيم تقويم رسمي کشورها موردتوجه قرار مي‌گيرد. در ميان مردمي که از يک تقويم مشترک استفاده مي‌کنند، تقويم زبان مشترک و به‌نوعي تعيين‌کننده هويت مردم است.
انواع تقويم
به گفته مهندس «علي‌اکبر نيري»، از کارشناسان مرکز تقويم مؤسسه ژئوفيزيک دانشگاه تهران، اگر بخواهيم تقويم‌هاي رايج در کشورها را در گروه‌هاي مختلف دسته‌بندي کنيم، شايد بتوان گفت ساده‌ترين دسته‌بندي يا تمايز بين تقويم‌هاي رايج در سطح دنيا بر اساس نوع سالي است که به‌عنوان يکي از واحدهاي مهم و اصلي در تنظيم تقويم ملاک قرار مي‌گيرد. بر اين اساس، تقويم‌ها را مي‌توان به سه گروه اصلي تقسيم‌بندي کرد:
- تقويم‌هاي خورشيدي يا شمسي (Solar)
- تقويم‌هاي قمري يا مهي (Lunar)
- تقويم‌هاي ترکيبي يا به بيان ديگر، تقويم‌هاي شمسي ـ قمري يا خورشيدي- مهي (Lunisolar)
نيري درباره چگونگي تنظيم تقويم‌هاي مختلف در اين سه گروه مي‌گويد: «تقويم‌هاي خورشيدي بر اساس گردش زمين به دور خورشيد و تقويم‌هاي مهي بر اساس گردش ماه به دور زمين تنظيم مي‌شود. تقويم‌هاي خورشيدي-مهي هم ترکيبي از دو نوع تقويم قبلي هستند.
مبناي تقويم قمري
به گفته نيري، در تقويم‌هاي قمري، تقويم بر اساس گردش ماه به دور زمين تنظيم مي‌شود و بر اين اساس يک دور گردش ماه به دور زمين معادل يک ماه است. با قرار گرفتن تعدادي ماه در کنار هم، واحد زماني بزرگ‌تري تشکيل مي‌شود که همان سال است. يک سال قمري 12 ماه دارد و هرماه 29٫53 روز طول مي‌کشد. به عبارت ديگر از کنار هم قرار گرفتن 12 ماه در کنار هم، يک سال داريم که درمجموع 354 روز و 8 ساعت و 49 دقيقه طول مي‌کشد؛ اما توالي ماه‌ها در يک سال قمري با سال شمسي تطابق ندارد.
کدام تقويم بهتر است؟
نيري در پاسخ به اينکه کدام‌يک از اين تقويم‌ها در مقايسه بهترين است، مي‌گويد: «نمي‌توان گفت کدام‌يک از اين تقويم‌ها در مقايسه بهتر است. هرکدام از تقويم‌هاي خورشيدي يا مهي مزاياي خاص خودشان را دارند. نخستين تقويم‌هايي که بشر از آن استفاده مي‌کرد، تقويم‌هاي قمري بود. علت استفاده از تقويم‌هايي که بر مبناي گردش ماه به دور زمين تنظيم مي‌شد، اين بود که تغييرات شکل ماه براي بشر واضح بود. ماه با هلال نحيفي آغاز مي‌شود و به‌تدريج به هلال نصفه مي‌رسد، در نيمه ماه به شکل يک قرص کامل ديده مي‌شود و بعد، دوباره به‌تدريج باريک‌تر مي‌شود و درنهايت ماه نحيف به آخر مي‌رسد و ماه جديد شروع مي‌شود.
براي کساني که به آسمان توجه داشتند ماه معياري بود که به‌وضوح در آسمان ديده مي‌شد و درنتيجه تغيير شکل ماه، راحت‌ترين ابزار براي تشخيص گذر زمان به شمار مي‌آمد. تربيع ماه نشان‌دهنده گذر هفته بود. از زمان ماه نو تا زماني که ماه به شکل يک نيم‌دايره ديده مي‌شد، تقريبا هفت روز طول مي‌کشيد و پس‌ازآن نيز يک هفته لازم بود تا ماه به شکل قرص کامل ديده شود. به‌اين‌ترتيب متوجه مي‌شويم چرا يکي از واحدهاي زماني در تقويم هفته است. در حقيقت به همين علت است که ما در تقويم يک دوره زماني يک‌هفته‌اي داريم يا شايد بهتر باشد اين‌طور بگوييم که واحد زماني هفته در تقويم‌هاي مختلف برگرفته از تقويم‌هاي قمري است.
مزاياي تقويم خورشيدي
نيري، يکي از مهم‌ترين مزيت‌ها يا خوبي‌هاي تقويم خورشيدي را تطابق اين تقويم با فصل‌هاي مختلف سال مي‌داند و مي‌گويد: «در تقويم‌هاي خورشيدي، شروع سال همواره در يک فصل مشخص قرار مي‌گيرد. زماني که استفاده از تقويم خورشيدي موردتوجه قرار گرفت، کشاورزان به دنبال تقويمي بودند که بتوانند به کمک آن راحت‌تر براي کارهايشان برنامه‌ريزي کنند و به‌اين‌ترتيب متوجه شدند اين تقويم با فصل‌هاي سال تطابق دارد و براي کارشان مناسب‌تر است.»
اگرچه تنظيم تقويم خورشيدي در مقايسه با تقويم قمري سخت‌تر است، اما مزاياي بيشتري دارد که يکي از مهم‌ترين مزيت‌هاي آن، همان‌طور که قبلا اشاره کرديم، هماهنگي با فصول است. در مقابل، تنظيم تقويم قمري راحت‌تر است و به همين دليل بشر اوليه ابتدا تقويم قمري را موردتوجه قرار داد. نخستين تقويم‌هايي که بشر از آن استفاده مي‌کرد نيز بر مبناي حرکت ماه به دور زمين تنظيم مي‌شد.
گاه‌شماري‌هاي خورشيدي - مهي
بعضي از گاه‌شماري‌ها ابتدا قمري بودند و بعدها با توجه به اينکه مردم خواستند از مزاياي تقويم شمسي نيز در تقويم‌هاي قمري استفاده کنند، در اين گاه‌شماري‌ها تغييراتي ايجاد شد. به‌اين‌ترتيب تقويم‌هاي شمسي ـ قمري تنظيم شد.
کارشناس مرکز تقويم درباره ويژگي مهم تقويم‌هاي ترکيبي مي‌گويد: «در اين تقويم‌ها، اساس جلو رفتن ماه‌ها بر اساس گردش ماه به دور زمين است و درنهايت در اين تقويم سعي مي‌کنند طول سال را تا حد امکان به سال شمسي نزديک کنند.»
مجموع روزهاي 12 ماه قمري 354 روز و 8 ساعت و 49 دقيقه است؛ درحالي‌که سال شمسي 365 روز و 5 ساعت و 49 دقيقه طول مي‌کشد. بنابراين سال قمري با سال شمسي 10 روز و 21 ساعت اختلاف دارد. مجموع اين روزها در هر دو يا سه سال برابر يک ماه است. به‌اين‌ترتيب در تقويم‌هاي ترکيبي يا همان تقويم‌هاي شمسي- قمري، هر 2 يا 3 سال يک ماه اضافه ايجاد مي‌شود.
در تقويم‌هاي ترکيبي از مزاياي هر دو نوع گاه‌شماري استفاده شده و براي جبران اختلاف بين روزهاي سال در اين دو گاه‌شماري، هر 3 سال يک‌بار ماه سيزدهمي به ماه‌هاي موجود اضافه مي‌شود تا طول سال به 365 روز شمسي برسد. تقويم چيني و تقويم عبري ازجمله تقويم‌هاي ترکيبي رايج در سطح دنياست.
منبع: sinapress.ir