بزرگنمايي:
چه خبر - پيشنهاداتي براي بهتر کردن روابط عربستان و ايران
متن مقاله سيد حسين موسويان در مجله قاهره با عنوان «معماري شکاف عربستان و ايران؛ شش پيشنهاد استراتژيک براي بهبود روابط عربستان و جهان عرب با ايران» به شرح زير است: ائتلاف‌هاي جديد منطقهاي و بين‌‌‌المللي در خليج فارس و خاورميانه در حال شکل‌‌گيري است، متحدين آمريکا از جمله اسراييل، عربستان و امارات در مقابل جبهه روسيه، ايران، عراق، سوريه، حزبالله و نيروهاي مقاومت مردمي همچون الحشدالشعبي عراق. ائتلاف اول براي امنيت منطقه، به دنبال تثبيت سلطه آمريکا بر منطقه است در حالي که ائتلاف دوم براي تامين استقلال خود، درصدد شکل‌‌گيري نظم چندقطبي در منطقه است. ايران و عربستان نقش محوري درتحقق اهداف ائتلاف «هژموني آمريکا» يا «نظم چند قطبي» ايفاء مي‌کنند.
نقش آمريکا و قدرت‌هاي منطقهاي
تغييرات معادلات سياسي و اقتصادي در جهان، موجب شده که آمريکا براي مهار قدرت‌هاي نوظهور مثل چين و هند، حضور خود در خارج از خاورميانه را تقويت کند. اين مهم موجب ايجاد خلاء و تشديد رقابت عربستان و ايران در منطقه شده است. گسترش نفوذ منطقهاي ايران و ترس از پر کردن اين خلاء توسط ايران، ائتلاف آمريکا را به وحشت انداخته است به ويژه در دوراني فعلي که جهان در عرب دردوران افول بسر مي‌برد. در اين راستا سياست عربستان بر سه محور متمرکز شده:
1 - تثبيت اقتدار و سلطه آمريکا بر خليج فارس،
2 - اتحاد با اسراييل جهت بهره‌‌مندي از لابي قدرتمند جهاني صهيونيست و
3 - مقابله با ايران و متحدين منطقه‌اي‌اش.
متقابلا ايران نيز استراتژي منطقهاي خود را بر چهار محور متمرکز کرده:
1 - مقابله با هژموني آمريکا،
2 - حمايت از نيروهاي مقاومت مثل حماس و حزبالله و حوثي‌هاي يمن،
3 - مقابله با گروه‌هاي تروريستي تکفيري - وهابي مثل داعش و القاعده و
4 - ممانعت از سلطه عربستان بر کشورهاي کوچک عربي خليج فارس.
تاثير منطقهاي شکاف رياض - تهرانسوريه و عراق
ايران نقش کليدي در شکست سلطه داعش بر عراق و سوريه ايفاء کرده که اين مهم موجب افزايش نگراني‌هاي عربستان از تقويت نفوذ ايران در کشورهاي عربي شده است.
يمن
زيدي‌ها و حوثيها که حدود يک هزار سال بر يمن حکومت داشتند و بعد از تجاوز نظامي مصر در اوايل دهه 60 متحد عربستان شدند، با حمله نظامي رياض به يمن به سمت ايران چرخش کردند. با وجودي که در مورد دخالت ايران در يمن اغراق شده، واقعيت اين است که:
- ايران از حوثيها در مقابل تجاوز نظامي عربستان حمايت کرده است. عربستان، يمن را حياط خلوت خود تلقي کرده و نگران سلطه ايران است و ايران نيز مخالف سلطه عربستان بر يمن و ناديده گرفتن حقوق زيدي‌ها و حوثي‌هاست.
- تجاوز عربستان به يمن، بزرگترين فاجعه انساني را خلق کرده، هفت ميليون نفر را در معرض قحطي قرار داده، 20 ميليون انسان را محتاج کمک‌هاي انساني کرده و موجب ده‌ها هزار کشته و زخمي و ميليون‌ها آواره شده است.
لذا ضروري است عربستان و ايران سريعا گفتوگوهاي دوجانبه براي راه‌حل جامع بحران يمن شامل آتش‌‌بس فوري، تسهيل کمک‌هاي فوري انساني و گفت‌وگوي ملي براي تشکيل دولت اتحاد ملي با مشارکت همه بازيگران اصلي را آغاز کنند.
لبنان
موفقيت حزبالله به عنوان يک قدرت سياسي و نظامي در دفع تجاوزات اسراييل به لبنان، موجب شده که نگراني عربستان از قدرت يافتن متحد ايران در لبنان افزايش يابد. همچنين نقش موثر حزبالله در مقابله با داعش در لبنان و سوريه و عراق، بر نگراني‌هاي عربستان به خاطر نفوذ منطقهاي حزبالله افزوده است. بنابراين در هرطرحي براي بهبود روابط عربستان و ايران بايد بهبودي روابط حزبالله و عربستان هم مدنظر قرار گيرد.
فلسطين و اسراييل
اخيرا روابط محرمانه و اتحاد مخفي عربستان با اسراييل جهت مقابله با ايران افشاء شده است و لذا از نظر ايران، عربستان از خط قرمز عبور کرده زيرا تهران همکاري رياض با تل‌آويو براي مقابله با منافع ايران را تحمل نمي‌کند. اخيرا افشاء شد که دولت ترامپ و تل‌آويو، عربستان را براي تسليم کردن فلسطيني‌ها به کار گرفته‌اند.
از نظر ايران تشکيل دولت يهود، شکست مقاومت فلسطين، پذيرش اشغال‌گريهاي اسراييل و تسليم شدن جهان اسلام در قضيه فلسطين، زمينه‌‌‌ساز سلطه دولت صهيونيستي برخاورميانه است لذا ايران با اشغالگري اسراييل در فلسطين مقابله مي‌کند.
مصر
با بروز بهار عربي، مصر جايگاه رهبري جهان عربي خود را به عربستان واگزار کرده است. با وجود يک دولت السيسي در قاهره در زمينه مقابله با گروه‌هاي تروريستي در کشورهايي مثل سوريه با مواضع ايران نزديک‌تر بوده، منتهي جان کري افشاء کرد که کشورهاي عربستان، امارات و مصر در گفت‌وگوها با دولت اوباما، خواهان حمله نظامي به ايران بوده‌‌اند. با اين وجود ايران و مصر با برخورداري از دو تمدن بزرگ بشري، در موارد مهمي مثل مقابله با ايدئولوژي وهابي‌گري، مقابله با تروريست‌هاي تکفيري داعشي، خلع سلاح اتمي اسراييل و عاري‌سازي خاورميانه از سلاح‌هاي کشتار جمعي داراي مواضع و منافع مشترک هستند.
خليج فارس
شوراي همکاري‌هاي خليج فارس متشکل از عربستان، قطر، امارات، عمان، کويت و بحرين در سال 1980 براي مقابله با انقلاب اسلامي ايران شکل گرفت و از آن زمان به بعد هم صدها ميليارد دلار ثروت خود را خرج تسليحات آمريکايي کرده‌اند. منتهي در سال 2017، بحران در روابط عربستان و قطر نشان داد که عربستان به دنبال سلطه بر کشورهاي کوچک عربي خليج فارس است.
لذا ايران با بازکردن مرزهاي خود، تحريم سعودي - امارات عليه قطر را در نطفه خفه کرد و موجب شکست طرح تغيير رژيم عربستان در قطر و حفظ حاکميت ملي قطر شد. با مشاهده طرح سعودي‌ها براي قطر، ايراني‌ها متوجه شدند که رياض به دنبال سلطه بر کشورهاي کوچک عربي حاشيه خليج فارس براي تشکيل «بلوک سعودي» است و نه «بلوک خليج فارس» بهرحال موضوع قطر مثال خوبي است براي سعودي که مسير همکاري با ايران را انتخاب کند يا تقابل.
مسير تقابل
مسير تقابل سعودي - ايران نه تنها خصومت‌هاي دوجانبه را تشديد بلکه حل و فصل بحران‌هاي جاري منطقه را غيرممکن خواهد ساخت. سال‌ها طول خواهد کشيد تا دو قدرت عربي سوريه و ليبي قدرت گذشته خود را بازيابند. قدرت‌هاي عربي مصر و عراق هم با بحران‌هاي متعدد تروريسم و بحران‌هاي سياسي و اقتصادي و امنيتي داخلي مواجه هستند. واقعيت اين است که جنگ عربي - عربي در جريان است. ثروت عربستان، قطر و امارات بجاي توسعه و رونق جهان عرب، صرف جنگ و خونريزي در جهان عرب شده است. اتحاديه عرب سقوط کرده و موضوع فلسطين هم به خاطر سازش سعودي - امارات، ديگر منشاء همگرايي در جهان اسلام نيست. نهايتا اسراييل برنده اصلي اين تحولات شده است. تقابل عربستان و ايران به تضعيف بيشتر جهان اسلام و متعاقبا تحکيم و اقتدار بيشتر اسراييل خواهد انجاميد. پيروزي ايران يا عربستان بر يکديگر هم همين نتيجه را خواهد داشت.
تعامل و همکاري
سعودي‌ها نفوذ ايران در کشورهاي عراق، لبنان و سوريه و يمن را در راستاي احياء «امپراطوري فارس» تلقي مي‌کنند. در نقطه مقابل، ايراني‌ها هفت نگراني‌هاي واقعي دارند از جمله اينکه:
اول: آمريکايي‌ها با اتحاد با سعودي و اسراييل دنبال تغيير رژيم در ايران هستند،
دوم: ايراني‌ها هنوز تجاوز صدام به خاک ايران با حمايت آمريکا و عربستان و متحدينش را از ياد نبرده‌اند، تجاوزي که به قصد تجزيه ايران و تغيير رژيم در ايران صورت گرفت،
سوم: آمريکا در اطراف مرزهاي حضور نظامي دارد و سيل ارسال صدها ميليارد دلاري تسليحات پيشرفته به کشورهاي همسايه عرب ايران را ادامه مي‌دهد،
چهارم: ايران تحت شديدترين تحريم‌هاي آمريکا قرار دارد،
پنج: آمريکا و متحدين منطقهاي از همه روش‌هاي خصومت عليه ايران استفاده کرده و مي‌کنند، از جنگ سايبري تا حمايت از گروهک تروريستي منافقين که دستش به خون 17 هزار ايراني آغشته است،
ششم: آمريکا گزينه حمله نظامي عليه ايران را روي ميز نگه داشته و آنطور که جان کري افشاء کرد، متحدين عربش نيز از اين گزينه حمايت مي‌کنند،
هفتم: تهديد تروريست‌هاي تکفيري داعشي در 60 درصد مرزهاي ايران همچنان وجود دارد.
لذا ايران «حضور منطقهاي به عنوان يک استراتژي بازدارنده» را براي مقابله با تهديدهاي مذکور و حفظ امنيت ملي خود ضروري مي‌داند ضمن اينکه عربستان هم تلاش مي‌کند ايران را مقصر همه ضعف‌‌‌ها، ناکارآمد‌ي‌ها، فسادها و ديکتاتوري‌ها در جهان عرب جلوه دهد.
آنچه براي کاهش تنش‌ها و خصومت‌ها و آغاز روند همکاري لازم است
1 - عربستان و ايران نياز دارند که درک صحيح از نگراني‌ها و تهديدات امنيت ملي يکديگر داشته باشند. لازمه همکاري ايران و عربستان نيز اين است که رياض و تهران بدون هرگونه پيش‌شرطي گفتوگوهاي دوجانبه را آغاز و همه نگراني‌هاي خود را روي ميز مذاکره بگذارند.
2 - مجمع گفتوگوهاي ايراني - عربي براي بهبود روابط ايران و اعراب تشکيل شود.
3 - براي مهار تقابل فرقه‌‌گرايي و اختلافات شيعه و سني، مجمع گفتوگوهاي رهبران جهان تشيع و تسنن از جامعه الازهر مصر، جهان اهل سنت و حوزه‌هاي علميه قم و نجف هر چه سريع‌تر تشکيل شود.
4 - نشست وزراي خارجه هشت کشور حاشيه خليج فارس شامل ايران، عراق، عربستان و ساير اعضاي کشورهاي حوزه خليج فارس با قصد گفتوگوهاي باز و صريح جهت رسيدن به تفاهمي ملموس و منصفانه برگزار شود.
5 - طبق بند 8 قطعنامه 598 شوراي امنيت سازمان ملل، دبيرکل سازمان ملل موظف است گفتوگوهاي خود با کشورهاي حاشيه خليج فارس براي تامين امنيت و ثبات منطقه را آغاز کند. اين قطعنامه بايد مبناي آغاز گفت‌وگوي منطقهاي و سازمان ملل براي تشکيل «سيستم همکاري و امنيت در خليج فارس» شده و از تجربه اروپايي‌ها در مورد تشکيل سازمان امنيت و همکاري اروپا و اتحاديه اروپا استفاده شود.
6 - براي تامين ثبات و امنيت پايدار در حوزه خليج فارس، سيستم مذکور همکاري‌هاي جامع سياسي، اقتصادي، فرهنگي، امنيتي و نظامي و عاري‌سازي منطقه از سلاح‌هاي کشتار جمعي را شامل گردد.
قدرت‌هاي بزرگ در منطقه مي‌آيند و مي‌روند اما ايران و عربستان و ساير کشورهاي حوزه خليج فارس مي‌مانند و ناچارند با هم زندگي کنند. رهبران عربستان و ايران براي تحقق همکاري‌هاي منطقه، بايد مانع گسترش خصومت شده و اجازه ندهند تخم خصومت دائمي کاشته شود. توسعه و رونق هر دو کشور و منطقه ايجاب مي‌کند که کشورهاي منطقه در کنار هم در سايه صلح و دوستي زندگي کنند.
منبع : ilna.ir