بزرگنمايي:

چه خبر - گفت و گو با تهمينه ميلاني

ميلاني در بخشي از اين مصاحبه درباره مانع‌تراشي‌ها در راه ساخت فيلم صحبت کرده است.
زمان ساخت فيلم هم آيا مانع‌تراشي‌هايي شده بود؟
بله، هزاران سنگ سر راه ما انداختند که پشيمان شويم و فيلم را نسازيم. به‌صراحت مي‌توانم بگويم بعد از اين همه‌ سال فيلمسازي، ساختن ملي و راه‌هاي نرفته‌اش سخت‌ترين کاري بود که کردم. فيلم را در شرايط روحي نامناسب و زجر زياد ساختم. طبعا اگر باوري که در من براي ساخته‌شدن اين فيلم وجود داشت، نبود، در همان نيمه‌راه ساخت فيلم را متوقف مي‌کرديم، اما چيزي در درونم مرا تشويق به ساخت اين فيلم به‌خصوص مي‌کرد. به‌هرحال عزمي وجود دارد که سينماي مستقل حضور قدرتمندي نداشته باشد، البته تا افرادي مثل من و همسرم وجود دارند، موفق نخواهند شد.سينماي فرمايشي در هيچ کجاي جهان موفق نبوده و نيست، چون عشق کافي براي ساخته‌شدن آنها در فيلمسازان‌شان وجود ندارد، حتي اگر ده‌ها برابر هزينه ساخت فيلم در اختيارشان باشد. گواه من فيلم‌هاي سفارشي چند دهه اخير است. البته صدمه را خواهند زد، کما اين‌که زده‌اند و اين اصلا خوب نيست. شوراي صدور پروانه ساخت با تصميم‌هايي که مي‌گيرد و پروانه‌هايي که مي‌دهد و مهمتر از آن با پروانه‌هايي که نمي‌دهد، سينماي کشور را در جهتي انداخته است که به سود سينما و فرهنگ مردم ايران نيست، خصوصا سنگ‌اندازي در راه فيلم‌هاي اجتماعي منتقد.
موانعي که سر راه ملي و راه‌هاي نرفته‌اش چيده شده بود، چه بود؟
از طرف شورا به فيلمنامه ملي و راه‌هاي نرفته‌اش آن‌قدر اصلاحيه‌هاي جورواجور و بي‌منطق دادند که اگر به آنها عمل مي‌شد، يک شير بي‌بال و اشکم به جا ماند.
مثل؟
گفتند شخصيت نير در فيلم بايد حذف شود، چون چنين موردي در جامعه وجود ندارد و قبح خيانت را مي‌ريزد. نمي‌دانم اعضاي شورا واقعا اين‌قدر بي‌اطلاعند يا سياست حذف صورت‌مسأله مشکلات اجتماعي همچنان به کار خود مشغول است؟! به‌هرحال فرقي نمي‌کند در هر دو صورت به سينماي اجتماعي ضربه سنگيني وارد مي‌کند. بعد‌ها هم که حضور نير را با توضيحات من پديرفتند، گفتند بايد او را در فيلم گوشمالي سختي بدهم. اسم قهرمان مرد فيلم که ميلاد کي‌مرام آن را بازي کرد، عباس بود، گفتند چون او مرد خشني است، نام مذهبي نبايد داشته باشد. پدر خانواده که آقاي جمشيد‌ هاشم‌پور نقش آن را بازي مي‌کرد و مردي پدرسالار و خشن بود، بايد تبديل به مردي مهربان مي‌شد و پسر او که شخصيت اصلي داستان بود، به جاي قرباني چرخه خشونت خانگي به يک بيمار روان‌پريش پارانوييد تنزل مي‌کرد. کار با شورا به درازا کشيد و چندين‌بار فيلمنامه رد شد تا بالاخره فيلمنامه را با نظر ايشان تغيير دادم که پروانه ساخت بگيرم، اما چون نظرات ايشان کارشناسي نشده بود و من فيلمنامه را زير نظر سه کارشناس رواني، اجتماعي و حقوقي نوشته بودم، همان فيلمنامه اوليه را ساختم، يعني مجبور شدم.
او در انتهاي مصاحبه درباره يکي از صحنه‌هاي جنجالي فيلم توضيحاتي ارائه کرد.
پاسخ‌تان به کساني که معتقدند شما در اين فيلم با نشان‌دادن کاراکتر مليحه درحال زدن شوهرش با قفل فرمان، خشونت عليه مردان را ترويج کرده‌ايد، چيست؟
پاسخي براي کساني که با چنين ذهنيتي با يک اثر هنري مواجه مي‌شوند، ندارم. اما براي کساني که شايد سوالي براي‌شان ايجاد شده است، مي‌گويم که رفتار ملي در آن صحنه درواقع انفجار يک عمر سکوت است. ما در فيلم هم مي‌بينيم که ملي حرف نمي‌زند. او درواقع چند ‌سال است که حرف نزده و تحمل کرده است و براي همين خشم در وجود او انباشته شده، تا در لحظه زدن سيامک تخليه شود. يک بار ديگر در جايي هم اين را گفته بودم کساني که فکر مي‌کنند سکوت زن به نفع آنهاست، درواقع دارند جامعه را براي يک انفجار آماده مي‌کنند. مي‌دانيد، زني که مي‌تواند خود و نظراتش را ابراز کند، کمتر پيش مي‌آيد که به چنين انفجاري برسد، چون دارد به ‌مرور خود را تخليه مي‌کند. اما زناني مثل ملي به اين دليل که ناچار بوده‌اند خشم خود را انبار ‌کنند، بعيد نيست روزي به جايي برسند که جز تخليه ناگهاني خشم چاره ديگري نداشته باشند و اين خطرناک و بشدت آسيب‌زاست.
حرف بسيار است در اين چنين موارد و مسائلي، اما براي آخرين پرسش مي‌خواهم بپرسم تهمينه ميلاني از جايگاه خودش در سينماي ايران راضي است؟
البته که نه، چه داستان‌هايي که نوشتم و هرگز فيلم نشد. اما پذيرفته‌ام که در جامعه مردسالاري زندگي مي‌کنم و مي‌دانم که در چنين شرايطي يک زن براي نشان‌دادن کاربلدي خود ‌بايد چند برابر مردان انرژي بگذارد و تلاش کند تا در دل اين همه تبعيض فيلم خود را بسازد و به نمايش بگذارد. اما در پاسخ به پرسش شما من به‌عنوان يک کارگردان زن همين که توانسته‌ام ١٤فيلم سينمايي در يک سيستم مردسالار بسازم، آن هم فيلم‌هايي که بيشترشان از سوي تماشاگران داخل و خارج از کشور مورد استقبال قرار گرفته است، لابد در کارم ناموفق نبوده‌ام.

منبع: روزنامه شهروند