بزرگنمايي:
چه خبر - بررسي علمي زلزله
لايه‌هاي بالايي سطح زمين همواره تحت تأثير نيرو و تنش‌هاي متعددي هستند. اما زماني که اين تنش‌ها بيش از حد تحمل لايه‌ها شوند، شاهد گسيختگي آنها هستيم. زلزله يا زمين‌لرزه زماني رخ مي‌دهد که دو لايه يا بلوک از سطح زمين روي يکديگر مي‌لغزند.
در اين حالت معمولا يکي از لايه‌ها ثابت و ديگري متحرک است که به لايه‌ي متحرک، گسل مي‌گويند. در اين حالت در عمق پايين‌تر از سطح زمان، نقطه‌اي وجود دارد که عامل اصلي ايجاد لرزه است اين نقطه را Hypocenter مي‌نامند. امتداد اين نقطه در سطح زمين، Epicenter نام دارد که عموما از آن به‌عنوان مرکز زمين‌لرزه نام برده مي‌شود.
علت زمين‌لرزه
کره‌ي زمين چهار لايه‌ي اصلي دارد؛ هسته‌ي داخلي، هسته‌ي بيروني، گوشته و پوسته. پوسته و لايه‌ي بالايي گوشته يک تکه نيستند و مانند پازل از بخش‌هاي متعددي تشکيل شده‌‌اند. اما اين تکه‌هاي پازل مانند، ثابت نيستند و روي يکديگر مي‌لغزند و در برخي مواقع با يکديگر برخورد مي‌کنند. اين تکه‌ها که به صفحه‌هاي تکتونيک معروف هستند، در لبه‌هاي خود ايجاد گسل مي‌کنند و زلزله حول همين مناطق رخ مي‌دهد.
عموما صفحه‌ها به‌آرامي حرکت مي‌کنند؛ درحالي‌که لبه‌هاي آنها به يکديگر قفل مي‌شوند و جابه‌جا نمي‌شوند. زماني که اين صفحه‌ها به اندازه‌ي کافي حرکت کنند، ناگهان لبه‌ها نيز با سرعت بيشتر جابه‌جا مي‌شوند که اين موضوع منجر به ايجاد زلزله در اطراف گسل‌ها مي‌شود.
حرکت صفحه‌ها نسبت به يکديگر در سه جهت مختلف رخ مي‌دهد؛ از يکديگر دور مي‌شوند که در اين حالت مواد بخش گوشته‌ي زمين به سطح زمين فوران مي‌کند. به يکديگر نزديک مي‌شوند که لايه‌ها روي هم قرار مي‌گيرند و حرکت مي‌کنند. در نهايت، لايه‌ها در کنار يکديگر مي‌لغزند.
پيش‌لرزه و پس‌لرزه
پيش‌لرزه و پس‌لرزه‌ها نمونه‌هاي ضعيف‌تر زلزله‌ي اصلي هستند که قبل و بعد از آن رخ مي‌دهند. البته تا زماني که لرزش‌هاي زمين به پايان نرسيده باشد، نمي‌توان با اطمينان پيش و پس‌لرزه‌ها را مشخص کرد. اين امکان وجود دارد که زلزله‌هاي به‌وقوع‌پيوسته همگي پيش‌لرزه باشند و نمونه‌ي اصلي هنوز رخ نداده است.
پيش‌لرزه و پس‌لرزه در منطقه‌ي مشابه با زلزله‌ي اصلي رخ مي‌دهند. با اين حال حد زماني مشخصي براي پس‌لرزه‌ها وجود ندارد و ممکن است روزها يا حتي در برخي مواقع ماه‌ها پس از زمين‌لرزه‌ي اصلي رخ دهند.
امکان تعيين قطعي نوع زلزله‌ي رخ‌داده توسط دانشمندان، وجود ندارد. اين موضوع بدين معني است که پس از لرزش زمين، بايد همواره آماده‌ي وقوع مجدد زمين‌لرزه باشيم. در صورت گذشتن چندين روز از وقوع آخرين زمين‌لرزه، مي‌توان با اطمينان بالا از اتمام لرزش‌ها و نوع هر يک صحبت کرد.
علت لرزش زمين هنگام وقوع زلزله
زماني که صفحه‌هاي بالايي زمين در حال حرکت هستند اما لبه‌هاي آنها به يکديگر گير کرده‌‌اند، انرژي موجود به‌آرامي در اين لبه‌ها ذخيره مي‌شود. زماني که اين انرژي ذخيره‌شده بيش از نيروي اصطکاک بين دو صفحه‌ي مجاور مي‌شود، ناگهان رها و به سطح زمين منتقل مي‌شود. اين انرژي در تمامي جهات و به شکل موج‌هاي لرزشي پخش و باعث لرزش زمين مي‌شود.
بدين ترتيب نتيجه مي‌گيريم که وقوع زلزله‌هاي کوچک و پياپي، بهتر از رها شدن ناگهاني ميزان زيادي از انرژي حول گسل‌ها است.
امکان پيش‌بيني زلزله
به‌طور خلاصه، امکان پيش‌بيني وقوع زلزله وجود ندارد. دانشمندان تاکنون روش‌هاي متعددي به کار گرفته‌اند که البته هيچ يک از آنها توانايي تخمين دقيق زمان، مکان و شدت زلزله را ندارد. در اين زمينه دانشمندان تنها با الگوي زلزله‌هاي رخ‌داده، به‌طور تقريبي سرعت لايه‌ها در اطراف گسل را تخمين مي‌زنند و پيش‌بيني حدودي از زمان وقوع زمين‌لرزه‌ي بعدي مي‌دهند که خطاي زيادي دارد.
بدين ترتيب در صورتي که در مقاله يا خبري با پيش‌بيني زلزله مواجه شديد، به هيچ وجه به آن استناد نکنيد و با پخش کردن آن باعث ايجاد شايعه نشويد.
در برخي از مدرن‌ترين مراکز دنيا، مطالعاتي در خصوص آب و هوا و درک حيوانات از وقوع زلزله در آينده‌ي نزديک، در حال انجام است که البته هنوز به هيچ نتيجه‌اي نرسيده است.
منبع: zoomit.ir