بزرگنمايي:

چه خبر - تداعي فرجام داستان خرگوش و لاک پشت...

«ساعت 5 عصر» مهران مديري قرار بود اتفاق سينمايي‌ سال باشد. پرفروش‌ترين فيلم سال؛ که مهران مديري را در مقام کارگردان سينما تثبيت کند. در واقع تمام برنامه‌ها براي رسيدن به اين هدف چيده شده بود. توپخانه تبليغاتي اين فيلم از چند روز مانده به اکران آتش وسيعي را تدارک ديد تا قدر و قيمت نخستين ساخته سينمايي مهران مديري را پيش از ديده‌شدن در نگاه بينندگان فيلم بالا ببرد؛ و موفق هم شد. نتيجه آغازي باشکوه براي فيلمي بود که اگر خود مهران مديري و دوستانش توقعات را تا اين حد بالا نبرده بودند، نقطه قابل اتکايي براي يک کارگردان فيلم اولي به شمار مي‌رفت، اما توقعات فراواني که ايجاد شده بود، ساعت 5 عصر را درنهايت چونان فيلمي شکست‌خورده جلوه‌گر ساخت؛ و اين آغاز پايان روياهاي مديري درباره نخستين فيلمش بود.

«ساعت ٥ عصر» با سروصداي فراواني آمد. حتي فروشنده اصغر فرهادي نيز که قبل از آغاز نمايش هم به‌عنوان شانس اصلي اسکار قلمداد مي‌شد، اين‌قدر قيل و قال نداشت. خدم و حشم نداشت. آغاز سروصداي «ساعت ٥ عصر» با مشکلات مختلفي بود که اين فيلم در مسير اکران با آنها روبه‌رو شد که آخرين مورد آن مربوط به چند مورد اصلاحيه بود که براساس شنيده‌ها با مخالفت مهران مديري هم روبه‌رو شدند. شايعاتي نيز در ارتباط با رابطه اعمال مميزي‌هاي جديد و انتقادات مهران مديري به عملکرد دولت در برنامه دورهمي مطرح شد، ولي درنهايت اين مشکلات مرتفع شد تا فيلم مديري خود را آماده راند دوم مبارزه کند؛ که آن نيز با اکران خصوصي شلوغش رخ داد. اکراني که نگاه به روش و منش برگزارکنندگانش مي‌تواند خلاصه‌اي از تمام استراتژي‌هايي باشد که طراحان تبليغات اين فيلم پي گرفته بودند. تأکيد عجيب مديري روي ترکيب شلوغ‌ترين اکران خصوصي تاريخ سينماي ايران؛ و سپس انواع و اقسام رکوردشکني‌ها و رکوردسازي‌هاي تيم تبليغاتي فيلم را مي‌توان در اين راستا ارزيابي کرد.

در همان روزهاي اول انواع و اقسام اين‌گونه تأکيدها را ديديم. آن زمان که اعلام شد ساعت ٥ عصر رکوردهاي بيشترين تماشاگر، بيشترين سانس در يک سينما، بيشترين سانس در کشور، بيشترين سانس فوق‌العاده بامدادي، بيشترين فروش اينترنتي و بيشترين فروش روز اول اکران يک فيلم در سينماي ايران را شکسته است و بعدتر نوبت رکوردهاي جديدتر و دور از ذهن‌تر رسيد. همه اينها هم در جهت آن استراتژي تبليغاتي بود؛ که درنهايت در روزهاي اول نيز به آن نايل شد؛ و آغازي رويايي رقم خورد. آغازي واقعا رويايي با فروشي معادل ٧٠٠‌ميليون تومان در يک روز که باعث شد اين فيلم با عبور از رقم فروش ٦٠٠ميليوني فيلم «سلام بمبئي» بدل شود، به پرفروش‌ترين فيلم تاريخ سينماي ايران در نخستين روز نمايش.

شروع اميدوارکننده فروش «ساعت 5 عصر» اين اميد را به وجود آورده بود که يکي از پرفروش‌ترين فيلم‌هاي‌ سال روي پرده رفته است، اما ادامه روند فروش اين ذهنيت را تغيير داد. در واقع به گفته يکي از خبرگزاري‌ها، بعد از آن‌که «گشت2» اکران موفقي را پشت سرگذاشت و به‌رغم عرضه نسخه قاچاق توانست به موفقيت قابل توجهي در اکران دست پيدا کند و در ادامه «نهنگ عنبر 2» را نيز به خوبي فروخت، اين انتظار ايجاد شده بود که نخستين ساخته سينمايي مهران مديري بتواند همچنان سينماها رو پررونق نگه دارد. در ابتدا هم ماجرا داشت به همين روال پيش مي‌رفت؛ فيلم در هفته اول اکرانش توانست به فروش 2‌ميليارد و٥٠٠‌ميليون تومان برسد؛ اما چند روز که گذشت و بساط نمايش‌هاي ويژه که برچيده شد و سروصداها که خوابيد و نوبت خود فيلم رسيد تا محل بحث مخاطبان و تحليل منتقدان باشد، «ساعت ٥ عصر» روند نزولي را آغاز کرد.

بگذاريد داستان را يک‌بار ديگر مرور کنيم:
با ميزانس جذابي که از زمان پيش‌‌توليد فيلم سينمايي «ساعت ٥ عصر» براي افکارعمومي ترسيم و ذهن‌ها براي يک اثر ويژه آماده شده بود، تصور مي‌شد نخستين فيلم بلند سينمايي مهران مديري اثري تأثيرگذار و يک شروع قدرتمند براي اين کارگردان تلويزيوني باشد و همين انتظار باعث شد تا رکورد فروش افتتاحيه با اين فيلم شکسته شود؛ اما در ادامه وقتي هيجانات فرو نشست و نوبت به خود فيلم رسيد که گليم خود را از آب بيرون بکشد، همه چيز به حد و اندازه يک فيلم اولي جذاب برگشت تا آغاز خرگوشي «ساعت ٥ عصر» در همان اوايل داستان فرجام داستان خرگوش و لاک پشت را تداعي کرده باشد.

مديري در «ساعت ٥ عصر» ماجراي يک روز از زندگي يک وکيل به نام مهرداد پرهام را از ساعت هفت صبح تا پنج عصر روايت مي‌کند. سيامک انصاري نقش اصلي اين فيلم را ايفا مي‌کند و امير جعفري و آزاده صمدي ديگر بازيگران آن هستند. در واقع «ساعت ٥ عصر» روايتي خطي از وکيلي با بازي سيامک انصاري است که با تماس تلفني کارمند بانک مواجه مي‌شود که در صورت عدم مراجعه به بانک و تسويه تا «ساعت ٥ عصر»، خانه‌اش توقيف مي‌شود و اين آغاز مسيري مملو از مصايب براي جناب وکيل است. مشکل فيلم نيز در همين آغاز ريشه دارد؛ کند در جايي که نمي‌تواند باورپذيري لازم را در فضا، داستان و شخصيت‌ها به وجود آورد و مثلا به تماشاگر بباوراند که مي‌شود وکيلي هم که ظواهر زندگي‌اش نشان مي‌دهد وکيل موفقي است، وجود داشته باشد که باور يک روز تأخير در واريز اقساط بانک ممکن است بهايي چون مصادره خانه‌اش را داشته باشد.

در حقيقت مهران مديري که حتي در فانتزي‌ترين سريال‌هاي کمدي‌اش هم ابتدا تکليف داستان و قهرمان‌ها را مشخص مي‌کند و به مخاطب مي‌گويد كه قرار است در چه دنيايي، چه اتفاقاتي را تماشا کند، در فيلمش بيشترين لطمه را از همين جنبه مي‌خورد؛ و نتيجه هم اين مي‌شود که فيلم در روايت داستانش کمترين نشاني از منطق روايي نشان نمي‌دهد. نتيجه چنين موردي هم سرخوردگي تماشاگراني است که از سالن بيرون مي‌آيند و لابد خودتان بهتر مي‌دانيد که در سينمايي که کماکان مهمترين ابزار تبليغاتي فيلم‌ها تبليغ دهان به دهان تماشاگران است، اين نارضايتي و سرخوردگي چه بهايي مي‌تواند داشته باشد.

فاز اول تبليغات که تمام شد و نوبت فيلم که رسيد، رسانه‌ها و نشريات گوناگون پر شد از نقدهاي نوشته شده درباره «ساعت ٥ عصر». نقدهايي با گستره‌اي شگفت‌انگيز که در شماري از آنها نگاه مديري به جامعه و شکل کارگرداني نقد شده بود و البته در تعدادي هم فيلم مديري شاهکاري بي‌بديل تلقي شده بود؛ اما در کل به نظر مي‌رسد در جمع مخاطبان چندان نگاه مثبتي به فيلم وجود ندارد و اين هم تأثيرش را در فروش فيلم نشان داد.

فيلمي که در روز اول هفتصد‌ ميليون و در هفت روز اول دو‌و‌نيم ‌ميليارد تومان فروخته بود که با ادامه آن روند مي‌توانست در مدت ٦ هفته نرمال اکران فروشي در حول و حوش شانزده تا بيست‌ ميليارد تومان داشته باشد، تحت‌تأثير دلايلي چون:
*کيفيت فيلم
*سرخوردگي بينندگان
*و البته نکاتي چون سخنان مهران مديري در برنامه دورهمي
ناگهان نزول کرد و در هفته دوم بسيار بسيار کمتر از هفته اولش فروخت.

شايد ٧٠ درصد کمتر از هفته اول اکران؛ اگر فروش دو‌و‌نيم ميلياردي هفته اول را در کنار سه ‌ميليارد‌و‌نيمي فيلم در پايان روز دوازدهم اکران قرار دهيم که نشان از فروش يک ميلياردي فيلم در هفته دوم دارد. فروشي که با توجه به ٦٦ سالن نمايش‌دهنده فيلم در شهرستان‌ها و ٣٦ سالن فيلم در تهران (با اين توضيح که نمايش فيلم در پرديس‌هايي چون کوروش و... که گاه در ٨ يا ٦ سالن فيلم را نمايش مي‌دهند، يک سالن محاسبه و اعلام شده است) نشان از خالي رفتن بخش اعظمي از سالن‌هاي نمايش‌دهنده اين فيلم، حداقل در سانس‌هاي روز داشته باشد.

در شرايط فعلي به نظر مي‌رسد «ساعت ٥ عصر» براي تجديد آن شور و حالي که مردم را چنان مشتاقانه به سالن‌ها مي‌کشانيد، راه بسيار بسيار دشواري پيش رو داشته باشد. راهي تا اندازه بسيار بسيار زيادي، غيرممکن. مهران مديري که سرمست از موفقيت‌هاي روزهاي اول توقعات را از فيلمش افزايش داد تا از موج ايجاد‌شده در جهت رکوردشکني‌هاي متوالي بهره ببرد، شايد اگر به اين موضوع پي مي‌برد که افزايش توقع از فيلمي در هر شکلي درنهايت نتيجه‌اي جز شکست محتوم آن فيلم نخواهد داشت، در پي‌ريزي استراتژي تبليغاتي فيلمش راهي ديگر مي‌جست. راهي که نتيجه‌اش اين نشود که فيلمي که با هر متر و معياري فيلمي آبرومند با کارگرداني و در کل با اجرايي مثال‌زدني است، فيلمي شکست‌خورده ارزيابي شود؛ و فيلمي که تاکنون بيش از سه‌و‌نيم ‌ميليارد تومان در دو هفته فروخته، فيلمي که تماشاگران روي چندان خوشي به آن نشان نداده‌اند.

منبع: روزنامه شهروند