بزرگنمايي:

چه خبر - 12 علت چاقي شکم

چربي يا چاقي شکم بسيار خطرناک است. چاقي شکم احتمال بروز بيماري‌هايي مانند نشانگان سوخت‌ و سازي (سندرم متابوليک)، ديابت نوع دو، بيماري‌هاي قلبي و سرطان‌ها را افزايش مي‌دهد. از آنجا که چربي شکم شامل چربي دور کبد و ديگر اندام‌هاي داخل شکم مي‌شود، در اصطلاح پزشکي به آن «چربي احشايي» مي‌گويند. احتمال بروز بيماري‌ها در افرادي که حتي با وجود وزن طبيعي، چربي شکم دارند بالاتر از ديگران است. با ادامه‌ي مطلب همراه شويد تا 12 علت چاقي شکم را بهتر بشناسيد.

بسياري از مردم بيش از حد مجاز روزانه شکر مصرف مي‌کنند. غذاهاي پُرشکر مانند کيک‌ها، شيريني‌ها، نوشيدني‌هاي شيرين همچون نوشابه‌ها و آب‌ميوه‌ها سرشار از شکر هستند. بررسي‌هاي مشاهده‌اي نشان داده‌اند که ميان مصرف قند زياد و چاقي شکم ارتباطي مستقيم وجود دارد. اين امر تا حد زيادي به خاطر وجود مقدار بالاي فروکتوز در شکر افزودني است.
شکر معمولي و شربت ذرت با فروکتوز بالا سرشار از فروکتوز هستند. شربت ذرت با فروکتوز بالا (HFCS) شيرين‌کننده‌اي است که از نشاسته‌ي ذرت گرفته مي‌شود و به عنوان ماده‌اي افزودني در صنايع غذايي در سطحي گسترده به‌کار‌مي‌رود. شکر معمولي محتوي 50٪ فروکتوز و شربت ذرت با فروکتوز بالا محتوي 55٪ فروکتوز هستند.

در يک بررسي ده‌هفته‌اي، افراد چاق و داراي اضافه‌وزن، براي نگه‌داشتن وزن‌شان تحت رژيم غذايي قرار گرفتند. اين افراد مقدار 25٪ کالري روزانه‌شان را از راه صرف نوشيدني‌هاي شيرين‌شده با فروکتوز تأمين کردند. نتيجه‌ي اين بررسي، بر کاهش حساسيت به انسولين و افزايش چربي دور شکم در اين افراد حکايت مي‌کرد. در بررسي دوم، افرادي که اين رژيم غذايي را در پيش گرفته بودند، علائمي از کاهش چربي‌سوزي و ميزان سوخت‌وساز نشان دادند.

هر چند مصرف زياد غذاهاي سرشار از شکر مي‌تواند باعث افزايش وزن شود، ولي مصرف نوشيدني‌هاي شيرين‌ خطر بيشتري به همراه دارد؛ زيرا نوشابه‌ها و ساير نوشيدني‌هاي شيرين‌ باعث مي‌شوند فرد در زمان کمي مقدار زيادي قند دريافت کند.

افزون بر آن، پژوهش‌ها نشان مي‌دهند که تأثيري که کالري حاصل از مايعات بر اشتها دارد، با کالري حاصل از مواد غذايي جامد متفاوت است. به بيان ديگر، کالري مواد غذايي جامد سير‌کننده‌تر از کالري نوشيدني‌هاست. تأمين مقدار کالري مورد نياز بدن از طريق نوشيدن مايعات، شما را از صرف ديگر غذاها بي‌نياز نمي‌کند و اين امر به چاقي بيشتر دامن مي‌زند.

مصرف زياد نوشيدني‌هاي الکلي، خطر التهابات، بيماري‌هاي کبدي و ساير بيماري‌ها را افزايش مي‌دهد. نوشيدني‌هاي الکلي فرايند چربي‌سوزي را متوقف مي‌کنند و در نتيجه، بخش عمده‌ي چربي در شکم ذخيره مي‌شود که از اين عارضه در اصطلاح عاميانه، با عنوان «شکم آبجويي» ياد مي‌شود. بنا بر بررسي‌هاي انجام‌شده، احتمال بروز چاقي شکم در مرداني که روزانه بيش از سه‌بار نوشيدني الکلي مصرف مي‌کنند، 80٪ بيشتر از کساني است که مقدار کمتري نوشيدني الکلي مصرف مي‌کنند.

مقدار الکل مصرفي در بازه‌ي زماني 24 ساعته نيز نقشي مهم بازي مي‌کند. بنا بر مطالعه‌اي ديگر، کساني که روزانه کمتر از يک نوشيدني الکلي مصرف مي‌کردند، احتمال بروز چاقي شکم در آنها کمتر بود. ولي کساني که در مجموع مقدار الکل کمتري مصرف مي‌کردند، ولي يکباره در يک روز چهار بار يا بيشتر نوشيدني الکلي مصرف مي‌کردند، احتمال بروز چاقي شکم در آنها بيشتر بود.

چربي‌هاي ترانس ناسالم‌ترين چربي‌هاي موجود در جهان هستند. به منظور ايجاد پايداري بيشتر در چربي‌هاي اشباع‌نشده به آنها هيدروژن اضافه مي‌کنند و به اين ترتيب، چربي‌هاي ترانس به وجود مي‌آيند. چربي‌هاي ترانس غالبا براي طولاني‌تر کردن عمر مفيد مواد غذاييِ بسته‌بندي‌ شده، مانند کيک‌ها و کلوچه‌ها به آنها افزوده مي‌شوند. چربي‌هاي ترانس باعث بروز التهابات مي‌شوند. نتيجه‌ي التهابات، مقاومت به انسولين، بيماري‌هاي قلبي و مشکلات ديگر است. بنابر بررسي‌هاي صورت‌گرفته روي جانوران، مصرف چربي‌هاي ترانس احتمال بروز چاقي شکم را افزايش مي‌دهد.
در بررسي 6 ساله‌اي که روي ميمون‌ها انجام گرفت، آنهايي که 8٪ کالري روزانه‌ي خود را از چربي‌هاي ترانس دريافت کرده بودند، در مقايسه با گروهي که 8٪ کالري روزانه‌شان را از چربي‌هاي تک‌اشباع‌نشده تأمين کرده بودند، وزن بيشتري داشتند و ميزان چربي شکمي در آنها 33٪ بيشتر بود.

کم‌تحرکي يکي از مهم‌ترين عوامل بروز بيماري‌ها و مشکلات براي سلامتي افراد است. در طول چند دهه‌ي گذشته، کم‌تحرکي يکي از مهم‌ترين عوامل افزايش وزن و چاقي شکمي بوده است. بنا بر بررسي‌هاي وسيع صورت‌گرفته‌ ميان سال‌هاي 1988 تا 2010 در ايالات متحده، کاهش چشمگير تحرک به افزايش وزن و دور شکم در زنان و مردان انجاميده است.
در مطالعه‌اي ديگر، زناني که روزانه بيش از 3 ساعت پاي تلويزيون مي‌نشستند با زناني که کمتر از يک ساعت در روز تلويزيون تماشا مي‌کردند، مورد مقايسه قرار گرفتند. آن دسته‌اي که زمان بيشتري را صرف تماشاي تلويزيون مي‌کردند، دو برابر بيش از گروه ديگر در معرض خطر چاقي شکم مفرط قرار داشتند.
بنا بر مطالعه‌اي ديگر، کم‌تحرکي مي‌تواند باعث بازگشت چاقي شکم پس از کاهش وزن شود. در اين بررسي، کساني که يک سال پس از کاهش وزن، ورزش‌هاي هوازي و مقاومتي انجام مي‌دادند،‌ توانستند در مقايسه با گروهي که تحرک نداشتند، از بازگشت چاقي شکم جلوگيري کنند. ميزان افزايش چاقي شکم در کساني که بي‌تحرک بودند 25٪ تا 38٪ بيشتر بود.

دريافت پروتئين کافي يکي از مهم‌ترين عوامل پيشگيري از افزايش وزن است. رژيم غذايي با پروتئين بالا باعث افزايش سوخت‌وساز، احساس سيري بهتر و در نتيجه کاهش کالري دريافتي مي‌شود. در مقابل، رژيم غذايي کم‌پروتئين مي‌تواند در درازمدت باعث چاقي شکم شود.
چندين بررسي مشاهده‌اي نشان مي‌دهند که مصرف بيشتر پروتئين، احتمال بروز چاقي شکم را کاهش مي‌دهد. بنابر بررسي‌هايي که روي حيوانات انجام شده است، هورموني به نام نوروپپتيد (neuropeptide Y) مي‌تواند باعث افزايش اشتها و در نتيجه چاقي شکم شود و جالب آنکه مصرف کم پروتئين باعث افزايش سطح ترشح اين هورمون در بدن مي‌شود.

چاقي شکم در دوران يائسگي بسيار شايع است. در دوران بلوغ، هورمون استروژن سيگنال‌هايي به بدن مي‌فرستد و موجب مي‌شود چربي در باسن و ران زنان ذخيره شود تا زنان آماده‌ي بارداري باشند. اين چربي‌ها ضرري ندارند، ولي در برخي موارد، آب‌کردن‌شان مي‌تواند بسيار سخت باشد.
يائسگي رسما يک سال پس از آخرين قاعدگي آغاز مي‌شود. در اين دوره با افت چشمگير سطح هورمون استروژن، چربي‌ها به جاي ران و باسن، در شکم ذخيره مي‌شوند.
برخي از زنان در اين دوره بيشتر از ديگران چاقي شکم را تجربه مي‌کنند. اين موضوع مي‌تواند به ژنتيک يا سني که يائسگي آغاز مي‌شود، ارتباط داشته باشد. بنابر پژوهشي، هر چه زنان يائسگي را در سني پايين‌تر تجربه کنند، احتمال بروز چاقي شکم در آنها کاهش مي‌يابد.

صدها نوع باکتري در روده به‌ويژه در روده‌ي بزرگ زندگي مي‌کنند. در‌ حالي‌که برخي از اين باکتري‌ها مي‌توانند براي سلامتي مفيد باشند، برخي ديگر تأثيرات منفي بر سلامتي فرد دارند. باکتري‌هاي موجود در روده با عنوان فلور روده (gut flora) يا ريزاندامگاه همزيست (microbiome) نيز شناخته مي‌شوند. سلامت روده براي برخورداري از سيستم ايمني سالم و دوري از بيماري‌ها ضروري است.
عدم توازن باکتري‌هاي موجود در روده، خطر بيماري‌هايي مانند ديابت نوع دو، بيماري‌هاي قلبي، سرطان و ساير بيماري‌ها را افزايش مي‌دهد. توازن نامناسب باکتري‌هاي موجود در روده همچنين احتمال افزايش وزن و بروز چاقي در ناحيه‌ي شکم را افزايش مي‌دهد.
بنابر پژوهش‌ها، ميزان باکتري‌هاي فيرميکوت (firmicutes) در افراد چاق بيشتر از کساني است که وزن طبيعي دارند. اين باکتري‌ها مي‌توانند ميزان جذب کالري را از غذاهاي دريافتي افزايش دهند. بنابر بررسي انجام‌گرفته روي موش‌ها، زماني که به موش‌ها باکتري‌هاي مرتبط با چاقي داده شد، وزن آنها افزايش يافت. اين در حالي است که باکتري‌هاي مرتبط با لاغري وزن موش‌ها را کاهش دادند.بررسي‌هايي نيز که روي دوقلوهاي چاق و لاغر و مادران‌شان صورت گرفته، نشان مي‌دهند که هسته‌ي فلور طبيعي روده در خانواده‌ به طور معمول مشترک است. اين ويژگي مي‌تواند بر افزايش وزن فرد و محلي که چربي‌ها ذخيره مي‌شوند، تأثير بگذارد.

آب‌ميوه‌ها نوعي نوشيدني‌هاي سرشار از شکر هستند که لباس خود را عوض کرده‌اند. حتي آب‌ ميوه‌هاي 100٪ طبيعي که عاري از شکر افزوده هستند، سرشار از قند به شمار مي‌روند. در واقع، 250 ميلي‌ليتر آب‌سيب و نوشابه‌ي کولا هر دو محتوي 24 گرم قند هستند. همين مقدار از آب انگور محتوي 32 گرم قند است. با اينکه آب‌ميوه‌ها محتوي ويتامين‌ها و مواد معدني بسياري هستند،‌ فروکتوز موجود در آنها مي‌تواند موجب افزايش مقاومت به انسولين و چاقي شکم شود. همچنين چنان‌ که پيش‌تر اشاره شد، دريافت کالري از مايعات بسيار آسان بوده و قدرت سيرکنندگي غذاهاي جامد را نيز ندارد. اين امر موجب افزايش کالري دريافتي و در نتيجه چاقي شکم مي‌شود.

کورتيزول (cortisol) هورموني ضروري براي زندگي است. اين هورمون که توسط غدد فوق‌کليوي ترشح مي‌شود، با عنوان «هورمون استرس» شناخته مي‌شود. اين امر به اين خاطر است که اين هورمون به بروز واکنش‌هاي استرس کمک مي‌کند. متأسفانه ترشح زياد اين هورمون باعث افزايش وزن به‌ويژه در ناحيه‌ي شکمي مي‌شود. در بسياري از افراد استرس باعث پرخوري مي‌شود. کورتيزول موجب مي‌شود به جاي اينکه چربي‌ در تمام نقاط بدن پخش شود، فقط در شکم ذخيره شود. جالب است بدانيد زناني که نسبت دور شکم‌ به باسن‌ آنها بزرگ‌تر است، در زمان استرس، کورتيزول بيشتري در بدن‌شان ترشح مي‌شود.

فيبر در حفظ سلامتي و کنترل وزن بسيار مؤثر است. برخي از انواع فيبر در ايجاد احساس سيري، جلوگيري از افزايش هورمون‌هاي گرسنگي و کاهش جذب کالري از غذاها نقش دارند. در مطالعه‌اي که 1114 مرد و زن را در بر مي‌گرفت، دريافت فيبر محلول توانست به کاهش چربي شکمي کمک کند. هر 10 گرم افزايش در مصرف فيبر محلول توانست تجمع چربي در شکم را 3٫7٪ کاهش دهد.
رژيم‌هاي غذايي سرشار از کربوهيدرات‌ هاي تصفيه‌شده، نقشي مخالف فيبر در اشتها و افزايش وزن دارند و مي‌توانند باعث افزايش چاقي شکم شوند. در پژوهشي غلات کاملِ سرشار از فيبر با غلات تصفيه‌شده مورد مقايسه قرار گرفتند. نتيجه‌ي اين پژوهش از تأثير فيبر در کاهش چاقي شکم و نقش کربوهيدرات تصفيه‌شده در افزايش چاقي شکم حکايت داشت.

ژن‌ها در چاقي نقشي مهم دارند. چاقي شکم تا حدي تحت تأثير ژنتيک است. ژن‌ها در تنظيم کورتيزول و گيرنده‌هاي لپتين (leptin) نقش دارند. گيرنده‌هاي لپتين کالري دريافتي و وزن را تنظيم مي‌کنند. در سال 2014 پژوهشگران سه ژن جديد کشف کردند که در افزايش نسبت چربي دور شکم به باسن و چاقي شکم نقش دارند. گفتني است که دو ژن از اين ژن‌ها فقط در زنان يافت مي‌شوند. با اين‌حال براي نتيجه‌گيري قطعي در اين زمينه به پژوهش‌هاي بيشتري نياز است.

خواب کافي براي سلامتي ضروري است. بررسي‌هاي بسياري از ارتباط ميان خواب ناکافي و افزايش وزن و چاقي شکم حکايت دارند. در اين زمينه مطالعه‌اي 16 ساله روي 68000 زن صورت گرفت. نتيجه‌ي اين مطالعه نشان مي‌داد زناني که شب‌ها کمتر از 5 ساعت مي‌خوابند نسبت به کساني که شب‌ها حداقل 7 ساعت مي‌خوابند 32٪ بيشتر احتمال دارد که 15 کيلو وزن بيشتر داشته باشند.
اختلالات خواب نيز مي‌توانند موجب افزايش وزن شوند. يکي از رايج‌ترين اين اختلالات وقفه‌ي تنفسي در خواب (sleep apnea) است. در اين وضعيت در طول شب فرد چندين مرتبه دچار وقفه‌ي تنفسي مي‌شود. اين امر به خاطر مسدود شدن مسير هوا در گلو توسط بافت نرم است.
در مطالعه‌اي، پژوهشگران مشاهده کردند افراد چاقي که به وقفه‌ي تنفسي در خواب مبتلا هستند،‌ بيش از افرادي که اين مشکل را ندارند، دچار چاقي شکم هستند.

منبع : chetor.ir