بزرگنمايي:
چه خبر - پاسخ هاي ساده به سوالات در باره سکته مغزي
1. سکته مغزي چيست؟
سکته مغزي به آسيب بافت مغز در اثر اختلالات عروقي گفته مي شود که علائم عصبي طولاني ايجاد مي کند .
2. در صورت مشاهده چه علائمي به سکته مغزي شک کنيم؟
در صورت بروز ناگهاني ضعف يا فلج يک طرفه، احساس بي حسي يا حس ناخوشايند مانند گزگز يا خواب رفتگي يک طرف بدن و صورت، اختلال در صحبت کردن و يا درک به صورت ناگهاني، اختلال ناگهاني راه رفتن و سردرد بسيار شديد، بدون سابقه قبلي.
3. پس از مشاهده علائم فوق چه بايد بکنيم؟
آرامش خود را حفظ کنيد، به بيمار اطمينان خاطر بدهيد و او را آرام کنيد، چرا که سکته مغزي در اکثر مواقع کشنده نيست. بنابراين با حفظ آرامش هر چه سريعتر خود را به اولين مرکز درماني مجهز برسانيد.
4. علت بروز سکته مغزي چيست؟
کلاً سکته مغزي به دو علت کلي بروز مي کنند:
1 ـ ايجاد تنگي و انسداد در رگهاي خون رساننده به مغز2 ـ بروز خونريزي در اثر آسيب عروقي در مغز
شايعترين عواملي که سبب بروز سکته هاي مغزي مي شوند عبارتند از: فشار خون بالا، ديابت، بيماريهاي قلبي به ويژه اختلالات ريتم قلب، کلسترول خون بالا، تنگي عروق گردني ( کاروتيد ) و عوامل با شيوع کمتر ( مانند مصرف قرصهاي ضد بارداري، اختلال در انعقاد خون، بيماريهاي مزمن التهابي، کم تحرکي، سيگار و الکل و برخي داروها ). ولي به هر حال در کل، مهمترين عامل استعداد به سکته مغزي، فشار خون مزمن بالاست.
5. من هيچيک از عوامل فوق را نداشتم ولي سکته کردم، علت چيست؟
اين سئوالي است که بسياري از بيماران آن را مطرح مي کنند. در واقع پاسخ در اغلب موارد اينست که يا به طور کامل از نظر عوامل گفته شده بررسي نشده ايد و يا اينکه علت هاي ويژه و نادري در کار است: به عنوان مثال وجود حفره هاي مادرزادي بين دهليزهاي قلب سبب مي شود لخته هاي بسيار کوچک در اندامها بتوانند به سمت چپ قلب راه يافته و از آنجا به مغز برسند و يا وجود اختلالات و ناهنجاريهاي مادرزادي در عروق مغز که مستعد پارگي بوده، که اغلب منجر به سکته هاي نوع خونريزي خواهند شد، اختلالات انعقاد پذيري خوني مفرط هم از علل کم شيوع، ديگري هستند که اغلب مورد بررسي قرار نمي گيرند.
6. گرفتگي عروق گردني ( کاروتيد ) چيست و چه درماني دارد؟
در دو طرف گردن رگهاي اصلي خون رساننده مغز به نام کاروتيد وجود دارند که مي توانند به ويژه در محل دو شاخه شدن و قوس کاروتيد دچار تنگي به درجات مختلف شوند، در صورتيکه اين تنگي به حد قابل توجهي رسيده يا تشکيل لخته اي را در محل تنگي سبب شود، مي توانند سبب اختلال در خون رساني مغز شود.
اين تنگي معمولاً با روشهايي مانند آنژيوگرافي سنتي، آنژيوگرافي مغناطيسي ( MRA ) و يا به طور رايج با نوعي از سونوگرافي ( با نام داپلر ) بررسي مي شوند. در صورتيکه ميزان تنگي کمتر از 70 درصد باشد و بدون ايجاد علائم خطر باشد معمولاً تنها تجويز داروهاي ضد پلاکت مثل آسپرين کافي خواهد بود.
در تنگي هاي بالاي 70 درصد و يا علامتدار، در صورت مناسب بودن شرايط باليني بيمار، رفع تنگي با روشهاي مختلف مثل تراشيدن تنگي (اندآرترکتومي )، گذاشتن stent در محل ( فنر باز کننده ) و برخي از روشهاي جراحي توصيه مي شوند.
7. دوستي به من گفت که يک سکته مغزي را رد کرده، آيا چنين چيزي امکان دارد؟
بله ، در واقع گاهي يک گرفتگي گذرا در رگهاي مغزي پيش مي آيد که به سرعت بر طرف مي شود، بنابراين علائمي مشابه سکته مغزي ايجاد مي کند که چند ساعت ( تا حداکثر 24 ساعت ) پا بر جا مانده و سپس کاملاً بر طرف مي شوند، به اين حالت در اصطلاح پزشکي حمله کمبود خون رساني گذرا ( TIA ) گفته مي شود. TIA نشانه اي جدي از احتمال وقوع يک سکته کامل در آينده اي نزديک است.
8. چه نوعي از سکته عوارضي کمتر و پيش آگهي بهتري دارد؟
ميزان آسيب در اثر سکته به عواملي چون اندازه آسيب ، محل آسيب ، نوع سکته ، سن بيمار ، شرايط بدني بيمار پيش از بروز بيماري ، نحوه و کيفيت درمان در شروع سکته و برخي ديگر از عوامل بستگي دارد . ولي به طور کلي سکته هاي کوچکتر ، سن پايين تر سکته هاي نوع آمبوليک ( يعني سکته در اثر انتقال لخته از مناطق دور دست مثل قلب به مغز ) و درمان سريعتر به ويژه در موارد استفاده از عوامل حل کننده لخته و نيز بيماراني که شرايط جسماني سالمتري پيش از بروز بيماري داشته اند پيش آگهي بهبودي بهتري خواهند داشت . لازم به ذکر است که سکته هاي نوع آمبوليک معمولاً ميزان بهبود بيشتر و سريعتري نسبت به نوع اختلال خون رساني دارند.
9 . چه نوع عوارضي پس از بروز سکته مغزي پيش خواهند آمد؟برخي عوارضي بلافاصله يا با فاصله کمي پس از بروز سکته پيش خواهند آمد مثل:
درجاتي از ضعف و يا فلج در دست ، پا يا صورت ( يا همه اين قسمتها ) ، اختلال در صحبت کردن به صورتهاي مختلف و يا اختلال در درک صحبت ديگران و دادن پاسخ هاي نامربوط ، اختلال احتباس ادرار يا حتي مدفوع (بي اختياري ادرار يا مدفوع ) اختلال در بلع و يا پريدن غذا و مايعات به ريه و بروز سرفه ( آسپيراسيون ) اختلال و يا کاهش در حس يک طرف ( که ايرانيان آن را به صورت سنگيني و يا سِر بودن يک طرفه توصيف مي کنند ) درجاتي از کاهش سطح هوشياري تا حتي کما ( بر حسب شدت و وسعت ضايعه ) ، سردرد و يا سر گيجه ، اختلال در حافظه ، نقايصي در ميدان بينائي ، اختلال در تعادل و کنترل اندام ها.
عوارض طولاني مدت تر:
تشنج ( مي تواند در بدو بيماري و يا چند هفته تا چند ماه بعد اتفاق بيافتد ) بروز سفتي در اندام ها ( اسپاسيتسيتي ) ، بروز کوتاهي در عضلات و مفاصلي که مدتها دچار سفتي بوده و درمان نشده اند ، دردهاي موضعي يا عضلاني به ويژه در شانه و دست ، افتادگي و نيمه در رفتگي شانه ، آسيب به اعصاب دست در اثر افتادگي شانه و يا کشيدگي دست دچار ضعف ، عفونتهاي اداراي و ريوي ، زخم بستر ، پوکي استخوان ، بروز درد يا حس هاي نا خوشايند در سمت سکته ، استخوان سازي نا به جا در مفاصل و بافتهاي عضلاني ، اختلالات خلقي و رواني ( به صورت افسردگي و اضطراب و خنده ها و گريه هاي بي اختيار ) و در نهايت مرگ که معمولاً در اثر عوارض ناتوان کننده و درمان نشده و سکته مجدد پيش مي آيد.
10. گفته مي شود که اگر در بيمارستان لخته من را حل مي کردند من دچار عوارض ناتوان کننده نمي شدم، آيا اين صحيح است؟
در مواردي بله ، داروهاي تزريقي جهت باز کردن انسداد رگ وجود دارند که اگر در زمان مناسب ( ترجيحاً سه ساعت اول بروز بيماري ) و در افراد مناسب تزريق شوند، با برقرار نمودن مجدد جريان خون مغز، سبب بهبود بسياري از علائم بيمار خواهد شد ولي بايد توجه داشت اين داروها در همه بيماران و در هر زماني مؤثر نخواهد بود و تنها بخشي از بيماران از آن سود خواهند برد.
11. پس از بروز سکته مغزي فشار خون من بسيار بالا بود آيا بايد پيش از رسيدن به بيمارستان آن را پايين مي آوردم؟
اين سئوال بسيار مهمي است ، اغلب بيماران چه آنهايي که از قبل دچار فشار خون بالايي بوده اند و چه آنهايي که فشار خون بالا نداشته اند پس از بروز سکته مغزي دچار افزايش فشار خون خواهند شد ولي نکته بسيار بسيار با اهميت در اين است که پايين آوردن فشار در اغلب موارد به ويژه اگر به سرعت صورت گيرد سبب آسيب هاي بيشتر و جدي تري به مغز بيمار خواهد شد ، اشتباهي که گاهي حتي برخي از پزشکان نيز در بالين بيمار مرتکب مي شوند.
تنها در مورد برخي بيماران بايد زودتر فشار خون پايين آورده شود ، مثلاً در بيماري که فشار بسيار بالا دارد ( بالاتر از 120/210 ) مي توان به آرامي و تنها در حد 20 تا 30 درصد از فشار خون بيمار را کاست . بايد توجه داشت که افزايش فشار خون در اثر سکته مغزي اغلب خود به خود و پس از چند روز بر طرف خواهد شد و پزشکان براي تجويز داروهاي ضد فشار خون معمولاً تا دو هفته صبر مي کنند.
12. چه داروهايي پس از بروز سکته مغزي تجويز مي شوند؟
اغلب داروهايي که پس از بروز بيماري توسط پزشک تجويز مي شوند در جهت پيشگيري از بروز مجدد سکته مغزي و کاهش عوامل مستعد کننده به آن است . در سکته هاي نوع خونرساني کم در اثر تنگي عروق، معمولاً داروهاي ضد تجمع پلاکت ( اصطلاحاً رقيق کننده خون ) که آسپرين ، دي پيريدامول ، کلوپيدوگرل ، با نام تجاري پلاويکس يا اوسويکس ) و تيکلوپيدين، رايج ترين داروها در اين زمينه هستند . در موارد سکته هاي در اثر انتقال لخته ( آمبوليک )، نيز از وارفارين جهت پيشگيري از بروز مجدد بيماري استفاده مي شود . داروهاي ضد فشار و يا ضد چربي خون نيز در بيماراني که داراي اين نوع عوارض هستند، بايد مد نظر قرار گيرند .
13. چه تفاوتي ميان آسپرين ، کلوپيدوگرل ( پلاويکس يا اوسويکس ) يا دي پيريدامول وجود دارد؟
هر سه دارو از دسته داروهاي ضد پلاکت ( جهت کاهش خطر انسداد عروقي ) هستند . آسپيرين قديمي ترين و پر مصرف ترين داروي اين گروه است که فوايد و عوارض آن کاملاً شناخته شده ، کلوپيدوگرل جديدترين دارو در اين زمينه است که مختصراً تأثير بيشتري دارد ولي گران تر بوده و عوارض متفاوتي نسبت به آسپرين مي تواند داشته باشد . دي پيريدامول نيز معمولاً به تنهايي تجويز نمي شود و فوايد آن در همراهي با آسپرين ثابت شده است.
14. آيا دارويي جهت بهبود وضعيت و يا عملکرد مغز و يا ترميم بافت آسيب ديده وجود دارد؟
متأسفانه پاسخ منفي است ، تاکنون هيچ داروئي که سبب کاهش ميزان آسيب مغزي و يا بهبود عوارضي ايجاد شده شود مورد تأييد قرار نگرفته ولي برخي داروها که به طور شايع جهت کمک به وضعيت مغز تجويز مي شوند ( ولي تاکنون آثار مفيد قابل توجه ثابت شده اي نداشته اند ) وجود دارند مانند : سيتي کولين ، پيراستام ، ويتامين هاي E و C و آنتي اکسيدان ها ، داروهاي محرک مغز و …
15. من وارفارين مصرف مي کنم چه نکاتي را درباره اين دارو بايد بدانم؟
وارفارين که جهت پيشگيري از سکته هاي ناشي از لخته هاي دور دست ( مثلاً از قلب ) تجويز مي شود و سبب کاهش انعقاد پذيري ( لخته پذيري ) خون مي شود پس اولين و مهمترين عارضه اي که مي تواند ايجاد کند افزايش استعداد به خونريزي در نقاط مختلف بدن است . در افراد مبتلا به سکته مغزي کنترل اثر وارفارين با PT و از آن بهتر با INR صورت مي گيرد بهترين نتيجه معمولاً زماني است که INR بين 2 تا 3 باشد . در صورتيکه INR از اين حد بالاتر باشد احتمال خونريزي ( خونريزي گوارشي ، کليوي، خونريزي از مخاطات مثل لثه ها و بيني و حتي خونريزي مغزي ) و اگر کمتر باشد احتمال تشکيل لخته و بروز سکته هاي مجدد افزايش خواهد يافت.
16. چه عواملي مي توانند اثر وارفارين را کاهش يا افزايش داده و PT را تغيير دهند؟
بيماراني که وارفارين تزريق مي کنند بايد آگاه باشند که برخي داروها وقتي مواد غذايي ممکن است اثر دارو را کاهش و يا افزايش دهند، در مواردي که اثر دارو کاهش يابد، فرد بيشتر مستعد بروز لخته در بدن خواهد شد. افزايش اثر وارفارين ( بالاتر رفتن PT و INR ) سبب استعداد بيشتر به خونريزي خواهد شد . عواملي که مي توانند اثر وارفارين را کم کنند : داروهاي ضد تشنج مانند فنوباربتيال و فني توئين ، کلستيرامين ، استروژن و قرصهاي ضد بارداري، ويتامين K و پريميدون .
عواملي که مي توانند اثر دارو را افزايش دهند : آسپيرين ، سايمتيدين ، لووتيروکسين ، ضد ديابت هاي خوراکي ، اريترومايسين ، ژمفيبروزيل و آلوپورينول .
در صورتيکه PT و INR شما خيلي بالا و يا خيلي پائينتر از ميزان توصيه شده قرار گرفته سريعاً با پزشک خود مشورت کنيد .
17. آيا طب جايگزين مانند طب سوزني ، حجامت ، گياه درماني و يا انرژي درماني در بهبود وضعيت بيمار مؤثر است؟
نه تنها هيچ يک از روشهاي فوق در بهبود وضعيت باليني بيماران و يا کاهش ميزان ضعف و فلج تأثيري ندارد بلکه مي تواند سبب بروز گرفتاري هاي جديدتري نيز در فرد مبتلا بشود . متأسفانه اين روشها اغلب توسط افراد نا آگاه و يا سود جو تبليغ مي شوند . طب سوزني تنها در کاهش درد در برخي موارد مي تواند مفيد باشد و در زمينه هاي ديگر تقريباً بي اثر است.
18. وقتي بخشي از مغز مرده است ، چطور ممکن است فردي بهبود پيدا کند؟
پاسخ به اين سئوال کمي پيچيده است ولي به طور کلي بهبود در بيماري که دچار مرگ بخشي از مغز شده است ، به چهار علت قابل حصول است :
1 ـ بر طرف شدن التهاب و تورم مغزي در اطراف منطقه آسيب ديده .
2 ـ افزايش فعاليت ساير مناطق مغز ( با درمانهاي معمول و اخيراً استفاده از TMS )
3 ـ پلاستيسيتي ( انعطاف پذيري ) مغز، يعني بخشهايي در مغز که مسئوليت دست ، پا و يا گفتار را نداشته اند قادر به تغيير وظيفه و به عهده گرفتن وظايف جديد هستند .
4 ـ استفاده از استراتژي هاي جبراني که توسط بيمار آموخته مي شوند .
19. توانبخشي سکته مغزي چگونه است؟
از آنجا که سکته مغزي بيماريي است که عوارضي مختلف و متفاوتي در بخش هاي مختلف بدن ايجاد مي کند ، توانبخشي اين بيماري نيز بايد توسط تخصصهاي مختلف مرتبط و تحت نظارت و برنامه ريزي پزشکي صورت گيرد . متأسفانه در کشور ما توانبخشي معادل فيزيوتراپي در نظر گرفته مي شود در حاليکه فيزيوتراپي تنها در بخشي از حيطه ها، تأثير و قابليت دارد و درمان بسياري ديگر از عوارض، توسط تخصصهاي ديگر قابل انجام خواهند بود . نظارت پزشک بر وضعيت باليني و عصبي بيمار و برنامه ريزي و هماهنگي در روند توانبخشي، سبب بازدهي هر چه بيشتر و پيشگيري از عوارض و مشکلات شايع آينده، در اين بيماري خواهد شد.
20. آيا مي توان با انجام توانبخشي بهبود کامل حاصل نمود؟
به طور کلي تا 20 درصد از بيماران، قابليت رسيدن به بهبود تقريباً کامل را خواهند داشت. شرايط مابقي بيماران از بهبود قابل توجه با عوارضي بسيار کم تا بهبود ناچيز با عوارضي ناتوان کننده و نيازمند مراقبت هاي جدي پرستاري، متفاوت خواهد بود .
21. چه فاکتورهايي ميزان بهبود بيمار را در آينده تعيين خواهند نمود ؟
ميزان آسيب ايجاد شده در ابتداي بيماري ، وسعت ضايعه ، نوع سکته مغزي ، سن بيمار ، وضعيت جسماني بيمار پيش از بروز بيماري ، وجود ساير بيماري هاي همراه ، زمان شروع و نحوه انجام درمانهاي توانبخشي ، مدت زمان توانبخشي توسط کادر درماني و توسط خود بيمار در منزل ، وجود يا عدم وجود فاکتورهاي منفي در پيش آگهي مانند بي اختياري ادرار و مدفوع ، اختلالات شناختي و کاهش هوشياري ، اختلالات درک يا تکلم شديد وجود عوارض رواني مانند افسردگي و اضطراب شديد و نداشتن انگيزه و عدم همکاري کافي ، همگي بر ميزان بهبود بيمار در آينده دخيل خواهند بود .
22. الگوي بهبود در مبتلايان به اين بيماري چگونه است ؟
در بيماراني که دچار فلج دست و پا و حتي صورت در يک طرف شده اند به طور معمول ابتدا حرکات پا شروع به بهبود خواهند نمود و آن هم از طرف ران به سمت مچ پا ، در بسياري از بيماران تا ماهها و حتي سال ها پس از بروز بيماري هنوز افتادگي در مچ پا به درجات مختلف ديده مي شود .
بهبود دست در سکته مغزي مسئله اي بسيار چالش برانگيز و نيازمند توجهات بيشتري است و معمولاً ديرتر و کندتر بهبود خواهد يافت . براي اينکه دست از حالت فلج خارج شده و به مرحله قابل استفاده برسد بايد توانبخشي ويژه جهت آن هر چه سريعتر شروع شود و از بروز عوارضي که مي توانند بر آينده عملکرد دست تأثير منفي بگذارند مانند افتادگي شانه ، اسپاستيسيتي ( سفتي عضلات ) وارد آمدن آسيب توسط بيمار يا خانواده و حتي درمانگرهاي کم تجربه به شبکه عصبي آن ، با روشهاي صحيح ، پيشگيري شود . سرعت بهبود اختلالات گفتاري نيز بر اساس شدت و نوع آن متفاوت خواهد بود ولي در کل نيازمند پيگيري طولاني تر و حوصله بيشتر و ايمان به اين نکته است که گفتار درماني صحيح به طور قطع سبب بهبود قابل توجه در اغلب بيماران خواهد شد .
23. تحريک مغزي چيست و چه تأثيراتي دارد ؟
تحريک مغز از طريق جمجمه ( TMS ) از روشهاي نوين در پزشکي است که اخيراً در بخش توانبخشي بيماران مغزي نيز به عنوان يک روش درماني مفيد و بي عارضه مورد توجه بسيار قرار گرفته است . در اين روش امواجي به توسط دستگاه به مناطق خاصي از مغز بيمار فرستاده مي شود که اثر تحريک شده داشته و سبب بهبود عملکرد اين مناطق که مي تواند دست ، پا و يا حتي منطقه گفتار بيمار باشد ، مي شود . لازم به ذکر است که اين روش تأثيرات متفاوتي در افراد مختلف خواهد داشت . در برخي بيماران اثرات بسيار قابل توجه در کوتاه مدت مشاهده مي شود ولي اين به معناي ناديده گرفتن ساير درمانهاي توانبخشي نخواهد بود بلکه تحريک مغز يک روش کمکي در کنار درمان هاي روتين توانبخشي است و نه يک روش جايگزين .
24. توانبخشي تا چه زماني لازم است ؟
سکته مغزي در يک لحظه فرد را مبتلا مي کند و اغلب ظرف مدت بسيار کوتاه ناتواني هاي متعجب کننده اي ايجاد مي کند . با اينکه آسيب در يک آن بروز مي کند ولي بهبودي يک جريان طولاني و زمان بر است که نياز به شکيبايي و پرهيز از « کلافه شدن » دارد . ميزان بهبودي که در برخي ظرف چند هفته بدست مي آيد ممکن است در عده اي ماهها و يا حتي سالها طول بکشد . به خاطر داشته باشيد که ميزان بهبود در هر فردي منحصر به او است . به هر حال در اکثريت بيماران پيشرفت در هفته هاي اول سريعتر است و به تدريج کندتر مي شود ولي کند شدن روند بهبود به معني پايان بهبود نيست ، واقع بين باشيد ولي هرگز نا اميد نشويد انگيزه شما بسياري از مشکلات را بر طرف خواهد کرد .
25. آيا ممکن است بيمار پس از بروز سکته مغزي و دستيابي به برخي توانايي ها مجدداً بدون بروز سکته مجدد ، پس رفت کند ؟
بله ، متأسفانه به دليل پديده اي به نام سير قهقرائي ( Deconditioning ) به ويژه که در کساني که به دلايلي مدتي بي تحرک يا کم تحرک شوند ( مثلاً در اثر چند روز بيماري ساده ) پس رفت در توانايي حرکتي ، قدرت عضلات و ساير زمينه ها که قبلاً بهبود داشته بروز مي کند . بهترين روش درمان جلوگيري از بي تحرکي بيش از چند روز و شروع هر چه سريعتر و شديدتر توانبخشي است .
26. آيا سکته مغزي سبب استعداد به تشنج (صرع ) مي شود ؟
بله ، به دليل آسيب وارده به سلولهاي مغز و در نتيجه اختلال در فعاليت الکتريکي آن برخي بيماران دچار استعداد به صرع مي شوند ، بروز حملات صرع در اين بيماري در اکثريت موارد در سال اول ( به ويژه در 2 هفته اول ) به وقوع مي پيوندد . با اين حال بسياري از بيماران که تنها يک حمله تشنج ( به ويژه انواع محدود ) را داشته اند نياز به درمان ضد صرع پيدا نمي کنند ، مابقي نيز با درمان هاي داروئي به خوبي قابل کنترل خواهند بود . لازم به ذکر است که حملات صرع با وجود ظاهر پر سر و صدا و نگران کننده ، در واقع صدمه اي به مغز و ساير اعضاء وارد نکرده و تنها محصول فعاليت الکتريکي خود بخودي اطراف بخش آسيب ديده است و پس از چند دقيقه کاملاً بر طرف مي گردد .
27. دانستن چه نکاتي در مورد داروهاي ضد صرع براي بيمار اهميت دارد ؟
داروهاي زيادي جهت پيشگيري از فعاليت الکتريکي خودبخود مغز ( تشنج ) مصرف مي شوند که همگي در واقع از طريق کاهش عملکرد مغز عمل مي کنند از داروهاي ضد صرع شايع مي توان از فني توئين ، فنوباربيتال ، کار با مازپين و والپروئيک اسيد ( سديم و الپروات ) را نام برد . هر کدام از اين داروها مي توانند عوارض خاصي داشته باشند ولي آنچه در همگي مشترک است ايجاد خواب آلودگي ، گيجي ، کاهش تعادل ، اختلال در صحبت کردن است که در صورت شديد بودن سبب کاهش سرعت بهبود و اختلال در روند توانبخشي بيمار خواهند شد . در صورت بروز علائم آزار دهنده با پزشک خود مشورت کنيد . اغلب اين داروها به علاوه مي توانند سبب کاهش ويتامين D و افزايش پوکي استخوان شوند .
28. پس از سکته دچار تکرار ادرار و کاهش کنترل شده ام ، علت چيست ؟
مغز وظيفه کنترل دريچه خروجي مثانه ( اسفنکتر مثانه ) را به عهده دارد . در آسيب به مغز کنترل اين دريچه مختل شده و سبب علائمي مثل تکرار ادرار ، شب ادراري کاهش توانايي نگه داشتن ادرار تا بي اختياري کامل خواهد شد که البته به تدريج بهبود خواهد يافت به طوريکه يک ماه و 6 ماه پس از سکته مغزي تنها 30 درصد و 14 درصد هنوز دچار اين مشکل هستند . آگاه باشيد که بي اختياري به هر شدت ، سبب بروز اضطراب بيشتر در بيمار مي شود . پس هر چه سريعتر جهت درمان کاهش اختيار با پزشک خود مشورت کنيد .
29. چه اختلالات روحي و رواني در اثر سکته بروز مي کند ؟
سکته مغزي به طور شايع با اختلالات خلقي همراهي دارد . مهمترين آنها بروز افسردگي و اضطراب است . گاهي ساير اختلالات مانند مانيا ( سرخوشي زياده از حد ) و حتي بيماريهاي رواني نيز به وقوع مي پيوندند . حالت شايعتر اين است که فرد دچار افزايش احساسات ( احساساتي شدن ) مي شود که به آن emotionalism مي گويند به اين معني که بيمار به راحتي به گريه يا خنده مي افتد توجه داشته باشيد که وجود افسردگي و اضطراب مانع بسيار بسيار بزرگي در برابر بهبود و روند توانبخشي است ، جهت درمان حتماً با پزشک خود مشورت نمائيد .
به علاوه يکي از علل مهم بروز افسردگي و اضطراب ، شرايط ناتوان کننده ناگهاني در فرد است و اينکه وي انتظار دارد به سرعت هم بهبود پيدا کند . توجه داشته باشيد که بهبود يک فرآيند تدريجي است و هيچ درمان ميان بري در دنيا شناخته نشده است پس صبور باشيد و با اميد و جديت به درمانهاي توانبخشي خود ادامه دهيد .
30. اختلال تکلم در سکته مغزي به چه صورت است ؟
در مغز دو مرکز مهم گفتار وجود دارد ، يکي مربوط به درک گفتار ( به نام منطقه ورينکه ) و ديگري منطقه حرکتي تکلم ( به نام منطقه بروکا ) است . اگر منطقه درک دچار آسيب شود فرد قادر به درک درست صحبتهاي ديگران و يا آنچه را که مي خواند نخواهد بود و در آسيب مرکز حرکتي فرد قادر به صحبت کردن و يا حداقل درست صحبت کردن نيست . انواع ديگر اختلالات گفتاري مانند ديسارتري ( صحبت کردن نامفهوم به دليل ضعف عضلات دهان و حلق ) نيز به طور شايع در اين بيماران ديده مي شوند . گفتار درماني توسط کارشناس آسيب هاي گفتاري کمک زيادي به بيمار خواهد کرد . ولي بايد دانست که آسيب هاي بزرگ به ويژه در منطقه درک گفتار نياز به درمانهاي شديدتر و طولاني تر خواهند داشت ، توجه داشته باشيد که هر گونه هيجان و استرس سبب کاهش تأثير درمان مي گردد .
31. پس از اين بيماري حافظه من خراب شده ، چه بايد بکنم ؟
سکته مغزي مي تواند بر حافظه فرد به ويژه بر حافظه کوتاه مدت ( چند ساعت تا چند روز گذشته ) تأثير بگذارد و معمولاً حافظه دور ( خاطرات قديم ) دست نخورده باقي مي ماند . لازم به توجه است که افسردگي و اضطراب هم مي تواند حافظه و تمرکز را به طور باورنکردني مختل کند . در هر حال حافظه را مي توان با برخي تمرينات ساده و گاهي استفاده از برخي داروها و يا از بين بردن اضطراب و افسردگي بهبود بخشيد ، در اين زمينه از پزشک خود کمک بگيريد .
32. اختلال تعادل در بيمار سکته مغزي در چه صورت ايجاد مي شود ؟
يکي از مشکلات شايع در بيماران پس از بروز سکته مغزي نداشتن تعادل کافي است . اين مسئله علل و انواع مختلفي دارد ولي به طور شايع ضعف يک طرفه تنه و پاها ، آسيب به مناطق دخيل در حفظ تعادل ، مشکلات گوش داخلي ، اختلالات بينايي و مصرف برخي داروها ( به ويژه خواب آورها و داروهاي ضد تشنج ) عامل کاهش تعادل هستند . نکته مهم اين است که کاهش تعادل خطر سقوط و برخورد به زمين را بالا مي برد و در سنين بالا به دليل آسيب پذير تر بودن استخوانها مي تواند منجر به شکستگي هاي خطرناکي شود . روند توانبخشي صحيح اغلب اختلالات تعادلي را بهبود خواهد داد .
33. آيا ممکن است در اثر بيماري سکته مغزي بينائي فرد هم دچار اختلال شود ؟
بله ، در صورتي که آسيب به بخشهاي عقبي مغز ( پس سري ) وارد شود و يا مسيرهاي بينايي از چشم به مغز را دچار ضايعه کند فرد دچار نوعي کوري در بخشهايي از ميدان بينايي مي شود ( مثلاً سمت چپ ميدان را تاريک مي بينيد ) ولي کوري کامل و يا کاهش شديد بينايي شايع نيست .
34. در مورد تغذيه بيمار دچار سکته مغزي چه نکاتي را بايد دانست ؟
تغذيه اين بيماران مي تواند مانند افراد سالم باشد ، با توجه به اين که توصيه مي شود اين بيماران از مواد حاوي آنتي اکسيدان ها مانند ميوه و سبزيجات بيشتر استفاده کنند گوشت سفيد را نسبت به گوشت قرمز بيشتر در برنامه غذايي داشته باشند ، از مايعات به ويژه آب خالص حداقل 5/1 تا 2 ليتر در روز استفاده کنند ( حتي اگر نگران ادرار کردن خود هستند ) تعداد وعده ها را بيشتر و حجم غذا را کمتر کنند ، از غذاهاي چرب و پر نمک پرهيز کنند و مواد پروتئيني گياهي ( مثل حبوبات ) را حتماً در وعده هاي غذايي خود در نظر بگيرند ، از غلات مانند جو ، گندم و سبوس غافل نشوند و تا حد امکان از اضافه وزن پرهيز کنند .
توصيه هايي براي بيماران و مراقبان :
* براي بيمار دچار سکته مغزي شروع هر چه سريعتر توانبخشي و تلاش براي حرکت بسيار حياتي است ولي بايد دانست که اين بيماران دچار خستگي پذيري مفرط هستند و در شروع تمرين ها احساس فشار زيادي خواهند کرد . ادامه برنامه تدريجاً اين مسئله را بر طرف خواهد کرد .
* در طول روز تمرينات و دستورات درماني را به طور جدي و کامل انجام دهيد . بيمار حداقل بايد 2 ساعت در طول روز به تمرينات درماني خود مشغول باشد به ويژه در اوايل بروز بيماري که فرد قابليت پيشرفت بيشتر و سريعتري دارد .
* ضعفي که در بيمار وجود دارد به دليل آسيب مغز و کاهش قدرت عضلات است هيچ دارو و غذاي خاصي جهت « تقويت » بيمار وجود ندارد بهبود عملکرد مغز و عضلات تنها با تمرين و توانبخشي ميسر خواهد بود .
* سکته در هر فردي آثار ويژه اي ايجاد مي کند ، بيمار را با ديگر بيماران مقايسه نکنيد ، تنها بايد بيمار را با خود او در روزها و هفته هاي گذشته مقايسه کرد.
* بسياري از بيماران از حرکت و انجام تمرينات توانبخشي ترس دارند ، حتي المقدور به بيمار خود کمتر کمک کنيد و او را تشويق نماييد تا از توانايي هاي خود بيشتر استفاده کند تا زودتر استقلال خود را باز يابد .
* حرکات و تمرينات را درست انجام دهيد ، هرگز از دست مبتلا بيمار را بلند نکنيد هرگز آن را بالاي سر زياد تمرين ندهيد ، نگذاريد دست مبتلا به زير تنه بيمار بماند و يا ضربه ببيند .
* بيمار دچار سکته مغزي اغلب نا اميد ، مضطرب و نگران آينده است با دادن اميد و تشويق به شرکت جدي در جلسات درماني و مشاهده روند بهبودي اين نگراني ها خودبخود کاهش خواهند يافت .
* برخي از بيماران در اثر آسيب به بخشهاي خاصي از مغز دچار اختلالات شناختي ، کاهش تمرکز و بيش فعالي ، پرحرفي و يا تغييرات شخصيتي مي گردند ، مسائل ياد شده در صورت تشخيص در بسياري از موارد قابل درمان خواهند بود ، با پزشک خود مشورت کنيد .
* در صورت اختلال در گفتار يکي از موانع بهبود احساس خجالت از طرز صحبت کردن است ، به بيمار خود اطمينان دهيد که اين مسئله تنها با کنار گذاشتن خجالت و تمرين و تکرار و صحبت کردن بسيار قابل بهبود خواهد بود . سعي در تمام کردن جملات بيمار نداشته باشيد صبر کنيد تا خود او به هر صورت ممکن جمله را به پايان برساند .
* از گريه ها و خنده هاي ناگهاني و گاهاً بي دليل دچار نگراني نشويد ، اين مسئله اختلال رواني محسوب نمي شود و در اکثريت موارد تنها ناپايداري خلقي (بييش از حد احساساتي شدن) است و حتي نياز به دارو هم ندارد ، زمان بهترين درمان خواهد بود.
* در برخي موارد پس از بروز سکته مغزي شماره عينک بيمار نياز به تغيير دارد در صورتي که بيمار از تاري ديد شکايت دارد با پزشک خود مشورت کنيد .
* شرکت در برنامه تفريحي ، مهماني ها و تمرينات ورزشي حتي در صورت مقاومت بيمار در ابتدا مي تواند براي ايجاد اميد و انگيزه ، احساس بازگشت مجدد به جامعه و کاهش اضطراب و افسردگي بيمار ضروري باشد اجازه ندهيد بيمار خود را منزوي کند.
منبع: drforogh.ir