بزرگنمايي:
پرخوري عصبي يا بوليميا
«دخترم فقط 23 سال داشت، با اندامي متناسب و بدون ذره اي اضافه وزن، اما اغلب اوقات با ولع غذا مي خورد و هميشه گرسنه بود. او عادت داشت بعد از اتمام غذا به دستشويي برود و مسواک بزند، اما چند وقتي بود که متوجه شدم مسواک زدنش بيش از حد طولاني مي شود. هر بار پشت در دستشويي مي رفتم، صداي شير آب و گاهي سرفه او را مي شنيدم و بعد از بيرون آمدنش خيالم راحت مي شد که اتفاقي نيفتاده است. با ادامه اين رفتارها کم کم به او شک کردم. يک بار بلافاصله بعد از او داخل دستشويي شدم و با بوي تند و متعفني مواجه شدم؛ درست مثل بوي استفراغ، باورم نمي شد؛ يعني تمام اين مدت او بعد از غذاخوردن سعي مي کرد همه آن را بالا بياورد تا چاق نشود...» شرح حالي که خوانديد، از زبان مادر نگراني بود که بعد از بروز رفتارهاي عجيب دخترش تصميم مي گيرد از يک متخصص تغذيه کمک بگيرد. به اين ترتيب بود که متوجه شد دخترش دچار اختلال رواني تحت عنوان «بوليميا» يا «پرخوري عصبي» شده است؛ اختلال شايعي که در صورت تداوم حتي مي تواند با خطر ايست قلبي و مرگ همراه شود. در اين مطلب به همين سوژه مي پردازيم.
1- پرنسس دايانا: او در سن 20 سالگي در مقابل 750 ميليون بيننده از سرتاسر جهان با شاهزاده انگلستان ازدواج کرد اما متاسفانه بر اثر فشارهاي رواني دچار افسردگي شد. او هميشه در ديد مردم بود و براي کاهش استرس خود دست به پرخوري مي زد و بعد از آن براي حفظ وزن خود همه آنچه را که خورده بود بالا مي آورد. دايانا اين روند را «مکانسيم فرار» ناميده بود. گرچه اين وضعيت براي او چند سال به طول انجاميد اما سرانجام توانست اين عادت را براي هميشه ترک کند.
2- التون جان: اين خواننده 68 ساله انگليسي زماني به دليل طرز لباس پوشيدن و سبک موسيقي اش سر زبان ها بود اما به تدريج از شهرتش کاسته شد. افسردگي حاصل از اين موضوع باعث شد التون به مصرف الکل، مواد مخدر و البته غذاهاي مورد علاقه اش روي بياورد. به همين دليل سعي مي کرد وزن خود را با رفتارهاي جبراني و استفراغ عمدي کاهش دهد. او 16 سال با اين مشکل دست و پنجه نرم کرد و بالاخره اوايل دهه 90 ميلادي آن را کنار گذاشت.
3- ليندسي لوهان: اين هنرپيشه و خواننده 29 ساله هاليوود از کودکي مدل تبليغاتي بود. بعدها نيز به او پيشنهاد بازي در فيلم هاي سينمايي و خوانندگي داده شد بنابراين از سن پايين براي زيبا ماندن و حفظ وزن مناسب تحت فشار بود. او سال 2006 اعتراف کرد به بوليميا مبتلاست و به خاطر آن چند بار تحت مداوا قرار گرفته است. البته در چند سال اخير ديگر خبري از رفتارهاي نامناسب او به گوش نرسيده و به نظر مي رسد توانسته هميشه با بوليميا خداحافظي کند.
4- جين فوندا: اين هنرپيشه 77 ساله هاليوود از 12 سالگي دچار بوليميا بوده و بارها گفته که فردي کمالگراست و دوست دارد هميشه بهترين باشد اما اوايل 40 سالگي بالاخره متوجه مي شود با استفراغ عمدي چه آسيبي به بدنش وارد کرده است بنابراين تصميم مي گيرد براي هميشه آن را ترک کند.
نگاه روان شناسدرمان بوليميا چيست؟
دکتر اسفنديار آزاد - روان شناس، عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي بقيه ا...
بوليميا بيشتر از اينکه منشاء جسمي داشته باشد، منشا رواني دارد. «بوليميا» قطب مخالف بي اشتهايي عصبي يا «آنورکسيا» است. در آنورکسيا فرد به دليل ترس از چاق شدن غذا نمي خورد و بسيار لاغر مي شود اما بوليميا يا پرخوري عصبي به دليل مشکلات هيجاني رخ مي دهد و حتي ممکن است فرد مبتلا به آن وزن طبيعي داشته باشد.
درحقيقت پرخوري مانند نوعي مکانيسم دفاعي است که بيمار به کمک آن از ناراحتي هاي رواني درون خود مي کاهد. براي درمان بوليميا ابتدا بايد دنبال علت آن بگرديم و فرد را نسبت به واقعيت ها آگاه کنيم؛ يعني فرد بايد افکار منفي خود را شناسايي کند و سپس نگرش هاي منفي و افراطي نسبت به وزنش را تغيير دهد. در اين زمينه مي توان از روش هاي روان درماني و رفتاردرماني نيز بهره گرفت. گاهي داروهاي ضدافسردگي نيز کمک کننده اند اما در اين زمينه بيشتر بر از بين بردن خلق منفي و حالت هاي افسردگي با روش هاي غيردارويي تاکيد مي شود. والدين و اطرافيان فرد مبتلا به بوليميا نبايد او را تحت فشار قرار دهند زيرا اين کار باعث تشديد رفتارهاي نادرست مي شود. بنابراين لازم است يک محيط عاطفي راحت و مناسب براي او فراهم و کمک کنند به يک ارزيابي اقعي از خود برسد. همچنين بايد رفتارهاي مثبت بيمار تعريف و او را تشويق کنند.
خودداري افراطي در غذاخوردن و رژيم هاي لاغري دشوار يکي از دلايل بروز بوليميا محسوب مي شود. دراين وضعيت فرد براي مدت طولاني غذا نمي خورد و بعد يکدفعه کنترل خود را از دست مي دهد و به شکل افراطي شروع به خوردن مي کند؛ دقيقا مانند فنري که ناگهان آزاد مي شود.
10 نکته طبي درباره پرخوري عصبي
دکتر سيد مرتضي صفوي - دانشيار تغذيه باليني دانشکده تغذيه و علوم غذايي دانشگاه علوم پزشکي اصفهان
1- بوليميا نوعي بيماري ذهني است که باعث اختلال در خوردن مي شود؛ به اين صورت که فرد پرخوري مي کند و بعد براي اصلاح آن دست به رفتارهاي جبراني مي زند. درواقع اين افراد نگراني بسيار زيادي در مورد وزن خود دارند و براي حفظ آن از ورزش هاي بسيار سخت، روزه داري، برنامه هاي غذايي دشوار، تحريک به استفراغ، داروهاي ديورتيک (ادرارآور) و داروهاي مسهل استفاده مي کنند.
2- براي تاييد تشخيص بوليميا، رفتارهاي پاکسازي کننده اي که در نکته اول به آنها اشاره شد بايد حداقل 2 بار در هفته به مدت 3 ماه تکرار شوند.
3- عامل بوليميا هنوز به درستي مشخص نشده است اما دلايل ژنتيکي، رفتارهاي خانوادگي، ارزش هاي اجتماعي و رژيم هاي ناموفق قبلي در بروز آن موثرند. بنابراين اگر يکي از افراد خانواده به بوليميا مبتلا شد شانس ابتلا در افراد ديگر نيز افزايش پيدا مي کند.
4- شرايط پراسترس زندگي مانند مرگ يکي از افراد خانواده هم مي تواند در ايجاد آن نقش داشته باشد.
5- اين بيماري بيشتر در کساني بروز پيدا مي کند که شغلشان به نوعي با وزن بدن در ارتباط است؛ مانند بازيگران، خواننده ها و مانکن ها.
6- شيوع آن ميان زنان و دختران جوان بيشتر است.
7- استفراغ عمدي و سوءاستفاده از داروهاي ادرارآور و مسهل که در اين بيماري ديده مي شود، مي تواند عوارض متعددي براي بدن ايجاد کند؛ از جمله:
• مشکلات دستگاه گوارش، شکم درد، نفخ و دفع گاز
• افزايش تحريک پذيري مخاط مري و روده و بروز يبوست بر اثر مصرف مکرر داروهاي مسهل
• عفونت روي ناشي از ورود مواد استفراغي به داخل ريه
• آمنوره (قطع قاعدگي) و قاعدگي هاي نامنظم در 50 درصد از بانوان
• ورم پاها بر اثر سوءاستفاده از داروهاي ادرارآور و مسهل
• پوسيدگي دندان ها و آسيب ديدگي لثه ها براثر تماس با اسيد معده موجود در استفراغ
• کاهش حجم آب و املاح بدن
• ريتم هاي نامنظم قلبي بر اثر کاهش سطوح پتاسيم
• به هم خوردن تعادل آب و الکتروليت
• کاهش فشار خون
8- افرادي که از داروهاي مدر و ملين با هدف لاغري استفاده مي کنند بايد بدانند اين داروها کالري جذب شده از غذا را کاهش نمي دهند و کاهش وزن حاصل از آنها درواقع به دليل کم شدن آب بدن است.
9- استفراغ عمدي رايج در بوليميا باعث مي شود بدن فرصت کافي براي هضم و جذب غذا نداشته باشد. بنابراين يکي از راه هاي غلط براي کاهش وزن محسوب مي شود.
10- بيماران مبتلا به بوليميا بايد براي بازگرداندن کمبودهاي بدن و تنظيم برنامه غذايي سامل به متخصص تغذيه مراجعه کنند. مشاوره روان شناس و روان پزشک نيز براي اين افراد ضروري است زيرا اختلالات مربوط به غذا خوردن در مشکلات رواني و عاطفي ريشه دارند.
منبع : هفته نامه سلامت