بزرگنمايي:

چه خبر - آسم

آسم اختلالي است که در آن گاهي تنفس مشکل مي شود و تنگي نفس به صورت متناوب رخ مي دهد. علائم و شدت بيماري در افراد مختلف متفاوت است. برخي افراد سرفه، خس خس سينه و تنگي نفس را تقريباً هر روز دارند. برخي ديگر در فواصل بين حملات تنگي نفس علامتي ندارند. برخي از ورزشکاران حرفه اي مبتلا به آسم هستند و طي ورزش شديد کمي احساس تنگي نفس مي کنند، در حالي که برخي افراد حين ورزش معمولي دچار حمله شديد آسم شده و نياز به درمان اورژانسي پيدا مي کنند.

به هر حال همه ي مبتلايان به آسم در اين نکته مشترک هستند که مجاري هوايي در آنها به صورت غير طبيعي متناوباً تنگ مي شود. بيشترين موارد آسم در حوالي پنج سالگي تشخيص داده مي شود به همين دليل بيشتر افراد تصور مي کنند که آسم بيماري کودکان است. اما احتمال کمي نيز وجود دارد که افراد در سنين مختلف دچار اين بيماري شوند. برخي مطالعات بيان مي کنند که احتمالاً ابتلا به عفونتهاي تنفسي در کودکي احتمال ابتلا به آسم را کاهش مي دهد. به همين دليل اين بيماري در جوامع پيشرفته بيشتر از کشورهاي در حال توسعه ديده مي شود. اگر شما يک فرد بالغ مبتلا به آسم هستيد احتمالاً بيماري را از مدتها قبل داشته و خواهيد داشت. هنوز مشخص نيست که چرا بيشتر کودکان مبتلا به آسم معمولاً در حوالي سنين بلوغ خوب مي شوند و اگر بيماري در اين سنين خوب نشود احتمالاً براي هميشه باقي خواهد ماند. اما شرايط بيماري را مي توان به خوبي اداره کرد. اگر آسم به خوبي کنترل شود علائم بروز نمي کنند و مي توان يک زندگي معمولي و مفيد داشت.

در بيشتر موارد آسم در اثر تنگ شدن موقتي و برگشت پذير مجاري هوايي ايجاد مي شود. ولي در برخي افراد التهاب مجاري تنفسي در اثر آسم منجر به تغييرات دائمي مي شود. مجاري تنفسي آسيب مي بينند و به صورت برگشت ناپذير و تنگ باقي مي مانند. در اثر اين تغيير ظرفيت تنفسي کاهش مي يابد. ممکن است سرفه و خس خس سينه در شرايط عادي وجود نداشته باشند ولي تستهاي تنفسي کاهش توانايي ريه در خروج هوا را نشان مي دهند. اگر باريک شدن مجاري تنفسي شديد باشد، حتي فعاليتهاي ساده مانند بالا رفتن از پله ها ممکن است موجب تنگي نفس شود. تغييرات دائمي راههاي هوايي فقط در برخي افراد مبتلا به آسم رخ مي دهد. ممکن است شديد بودن بيماري، طولاني بودن مدت ابتلا و عدم درمان آسم با داروهاي ضد التهابي علت آن باشد. برخي مطالعات نشان مي دهند که در افرادي که آسم خفيف دارند احتمال آسيب دائمي و کاهش عملکرد ريه کمتر است.

اين روند دو علت دارد که هر کدام نياز به درمان جداگانه اي دارد:

1- يک علت تنگي راههاي هوايي منقبض شدن عضلات ظريفي است که در ديواره آنها قرار دارند. هنگامي که با يکي از عوامل آغازگر حمله آسم برخورد مي کنيد، اين عضلات به صورت غير ارادي سريعاً منقبض مي شوند. اين روند در کمتر از يک دقيقه صورت مي گيرد و با انقباض عضلات، راههاي هوايي در اثر فشرده شدن تنگ مي شوند. انقباض اين عضلات ظرف چند دقيقه پايان مي يابد.

2- علت ديگر تنگي راههاي هوايي التهاب است. التهاب فرايندي است که بدن به وسيله آن عفونتها و آسيب ديدگي ها را التيام مي بخشد. در التهاب مايع و سلولهاي التهابي از عروق به محل آسيب ديدگي يا عفونت نشت پيدا مي کند. در آسم تعدادي از اين سلولهاي التهابي در مجاري تنفسي به صورت دائمي باقي مانده اند. وقتي تعداد بيشتري از آنها از خون وارد ديواره مجاري هوايي شوند حمله آسم رخ مي دهد. اين سلولها حاوي موادي مانند هيستامين هستند که باعث مي شود ديواره مجاري هوايي متورم شود و ماده مخاطي فراواني توليد کند. (ماده مخاطي وقتي با سرفه دفع مي شود خلط ناميده مي شود). ماده مخاطي زياد باعث مي شود که فضاي کمتري براي هوا باقي بماند و انباشته شدن آن در ايجاد علائم آسم نقش دارد. ساعتها و حتي روزها طول مي کشد تا اين التهاب فروکش کند.

علت واکنشهاي راههاي هوايي در افراد مبتلا به آسم اين است که راههاي هوايي در اين افراد بسيار حساس است. هنگامي که راههاي هوايي با محرکهاي خاصي برخورد پيدا کنند بلافاصله واکنش نشان مي دهند و تنگ مي شوند. در اين صورت حمله آسم رخ مي دهد. محرک حمله آسم مي تواند هواي سرد، گرد و غبار همراه حيوانات خانگي، و جانداران ميکروسکوپي مانند مايت که اکثرا در گرد و غبار لوازم منزل وجود دارد باشد. اين عوامل موجب آغاز حمله آسم مي شوند.

تنگ شدن مجاري تنفسي و تنگي نفس که چند دقيقه، چند ساعت و حتي چند روز طول مي کشد مي تواند نشان دهنده آسم باشد. حالت متغير بيماري به تشخيص آن از ساير بيماريهاي ريوي مانند برونشيت مزمن و آمفيزم کمک مي کند. تستهايي نيز وجود دارند که به تشخيص بهتر کمک مي کنند.

درمان آسم بر اساس دو روند گفته شده صورت مي گيرد. يکسري از داروها باعث شل شدن عضلات ديواره راههاي هوايي مي شوند. برخي ديگر از التهاب مجاري هوايي جلوگيري مي کنند و يا باعث کاهش يافتن التهاب مي شوند. داروهايي نيز هستند که هر دو کار را با هم انجام مي دهند. با کنترل دقيق بيماري مي توان زندگي موثر و مفيدي داشت. اگر مبتلا به آسم هستيد، احتمال تنگ شدن راههاي هوايي همواره وجود دارد. تنگي متناوب راههاي هوايي منجر به آسيب دائمي مي شود. با دوري از عوامل محرک و به کار گيري درمان مناسب تحت نظر پزشک مي توان آسم را کنترل کرد. درک مکانيسم بيماري به اندازه درمان در اداره بيماري اهميت دارد.

دکتر سميرا سرخوش

منبع: سيمرغ