بزرگنمايي:

چه خبر - امکان پخش ربناي شجريان در ماه رمضان

ماه رمضان كم كم دارد از راه مي‌رسد و اين سه شنبه كه بيايد دلتنگي ميليون‌ها مهمان خدا هفت ساله مي‌شود. اولين اذان ماه مبارك امسال كه پخش شود هفت سال مي گذرد از آخرين‌باري كه طنين ربناي استاد شجريان در گوش جان روزه‌داران مي پيچيد و جان‌هايشان را مشتاق‌تر به شنيدن نواي دعوت الهي مي‌كرد.حالا امسال ميان ترديدها و يقين‌ها دوگانگي به وجود آمده كه شايد بشود اين جفاي هفت ساله رخت بر بندد و اين دلتنگي‌ها تمام شود.

تابستان سال 1358 محمدرضا شجريان در يک استوديو، دعاي «ربنا» را بدون تکرار در ضبط خواند تا مشقي براي هنرمندان شود اما اين اثر بدون اجازه او پخش شد. اثري که بيش از 30 سال است جاي خود را در دل مردم باز کرده اما در نهايت به بازي‌هاي سياسي و جهت‌گيري‌هاي مختلف گره خورد وسرنوشتش در هاله‌اي از ابهام قرار گرفت.صداو سيما در 10سال گذشته روند پرفراز و نشيبي را طي كرده، روندي كه بالاخص درچندسال گذشته رنگ و بوي ديگري گرفته و موجب دل آزاري بسياري از مردم ونخبگان اين مرز و بوم شده است.

راهي كه صداو سيما در اين سال ها طي كرده به طرز شاخصي از خواست عمومي مردم جدا شده و به مسيري رسيده كه آنچه در نهايت براي مردم به ارمغان مي‌آورد دريغ است و دريغ. سياستي كه اين سازمان طي سال‌هاي گذشته در پي گرفته بود مردم را دلتنگ خيلي چيزها كرده بود؛ ديدن چهره‌هاي شاخص نظام در سيماي ملي تا جايي كه يادگار امام كه بعد از سال‌ها فرصت حضور در تلويزيون را يافته بود هم لب به انتقاد از اين سياست‌ها گشود يا شنيدن نواي ربناي يكي از مفاخر موسيقي اين سرزمين كه بسياري از هنردوستان اين سرزمين اذعان مي دارند جاي خالي‌اش در لحظات ملوكوتي مردم قبل از اذان بسيارمحسوس است.

اين روزها اما رسانه ملي روزهاي متفاوتي را از سر مي گذراند. پس از آنكه محمدسرافراز به دليل حواشي مختلف اين سازمان راه استعفا را برگزيد، علي عسگري سكانداري اين سازمان را برعهده گرفت تا شايد اين انتصاب نقطه پاياني باشد بر آنچه باعث جدايي مردم و اين سازمان از هم شده بود،انتصابي كه خيلي‌ها را اميدوار كرد كه شايد سيماي ملي راه جديدي را در پيش بگيرد.

نگاهي كه يادگار امام را به تلويزيون برگرداند و ممكن است باعث پخش دوباره نواي ربناي شجريان هم بشود. موضوع اصلي كه در بحث پخش شدن يا نشدن نواي «ربنا» از سيماي ملي مطرح مي‌شود اين است كه موضوع «ربنا با صداي شجريان» يك موضوع سياسي نيست و فارغ از جهت‌گيري‌ها يا دغدغه‌هاي مولفش يا صداوسيما-درست يا غلط- ، نمودي از ميراث و خواست مردم يك سرزمين است كه بايد در مورد آن اجتماعي و ملي تصميم‌گيري شود نه سياسي.

شروع ماجرا از كجا بود؟

زماني‌ که محمدرضا شجريان به خاطر رعايت نکردن حقوق مولف از پخش بي‌اجازه آثارش از صداوسيما شکايت کرد ماجراي اختلاف او با رسانه ملي تا ماه مبارک رمضان 1388 ادامه يافت. در آن زمان شجريان «ربنا» و «مناجات افشاري» خود را به ملت ايران تقديم و تاکيد کرد حساب اين دو اثر از بقيه آثارش جداست. اما بعد از شکايت رسمي اين هنرمند از صداوسيما، عده‌اي از مديران راديو و تلويزيون اعلام کردند ديگر حتي ربناي استاد را هم پخش نمي‌کنيم. از جمله محمدحسين صوفي، معاون صدا که در واکنشي تند اعلام کرد: « از اين پس حتي در ماه رمضان صداي محمدرضا شجريان از شبکه‌هاي راديويي پخش نمي‌شود».

صوفي که پيش از اين رياست مرکز موسيقي صداوسيما را به عهده داشت در همان سال اوج اختلافات شجريان و صداوسيما در گفت‌و‌گو با ايسنا گفت: «براي توليد برخي از آثار استاد شجريان سازمان صداوسيما و بعضي ديگر خود ايشان هزينه کرده‌ است، با اين حال از اين پس هيچ‌يک از اين دو دسته آثار از راديو پخش نمي‌شود».

البته چند روز بعد از اظهار عقيده صوفي، زراعتگر، مدير نظارت و ارزشيابي مرکز موسيقي صداوسيما سعي کرد واکنش تند او را تعديل کند و اعلام کرد: «تصميم‌گيري براي پخش يا عدم پخش در مورد آثار مختلف شجريان متفاوت است اما هرگونه تصميم‌گيري و مصوبه حقوقي که بر اساس درخواست اين هنرمند اتخاذ شود حتي اگر شامل ادعيه و ربنا نيز باشد، مورد پذيرش مرکز موسيقي نيز قرار خواهد گرفت».

پرويز فارسيجاني، دبير شوراي معارف سيما هم با تکذيب محدوديت پخش اين اثر از راديو و تلويزيون، گفت: «نگفته بودم که محدود پخش مي‌شود. منظورم اين بود که ربناهاي مختلفي با صداي هنرمندان مختلف پخش خواهد شد که يکي از اين کارها به آقاي شجريان اختصاص دارد. ما ربناهاي مختلفي در سازمان داريم و در گذشته هم پخش مي‌شده ولي امسال به خاطر حساسيت زياد روي آقاي شجريان بحث برانگيز بود».

او پخش ربناهاي جديد در کنار ربناي شجريان را که رويه‌اي متفاوت با هر سال بود چنين توجيه کرد: « به هرحال حساسيت‌هايي از بيرون سازمان نسبت به اين موضوع ابراز شده بود و ما وظيفه داشتيم تا اين حساسيت را کاهش دهيم».

اميد به برطرف شدن هفت سال دلتنگي

هفته پيش بود كه خبري به سرعت منتشر شد و دهان به دهان پيچيد كه:« ربناي استاد شجريان امسال از شبكه يك پخش خواهد شد». تمامي سايت هاي خبري و گروه‌هاي مختلف فضاي مجازي اين خبر را به نقل از سايت منتشر كننده باز نشر كردند و براي شكستن اين دلتنگي تيترهاي عاطفي زدند. سيدفضل‌ا... شريعت پناهي، مدير شبکه يک سيما در گفت و گويي اعلام کرده بود با توجه به صحبت‌هاي انجام گرفته، ماه رمضان امسال صداي ربناي استاد شجريان هنگام افطار از تلويزيون پخش مي‌شود.مدير شبکه يک سيما در گفت‌وگو با ايلنا، با اشاره به پخش صداي استاد «محمدرضا شجريان» از تلويزيون در ماه رمضان گفته بود: هنوز چيزي به ما ابلاغ نشده است. هفته گذشته، در جلسه مديران سيما با رياست آقاي علي اصغر پورمحمدي صحبت‌هايي انجام گرفت مبني بر اينکه ماه رمضان امسال ربناي استاد شجريان از تلويزيون پخش شود.

شريعت پناهي ادامه داد: در آن جلسه تصميمي مبني بر اينکه همه شبکه‌ها ربنا را پخش کنند يا يک يا چند شبکه خاص، گرفته نشده بود.او همچنين با اشاره به تغيير معاون سيما و جايگزيني مرتضي ميرباقري به جاي علي اصغر پورمحمدي، گفت: بايد منتظر ماند و ديد که نظر معاون جديد سيما چيست.مدير شبکه يک با بيان اينکه بايد منتظر تصميم قطعي معاون جديد سيما ماند، گفت: من فکر مي‌کنم امسال صداي استاد شجريان پخش مي‌شود.

شريعت پناهي همچنين با اشاره به برنامه‌هاي رمضاني شبکه يک نيز اعلام كرده بود: شبکه يک در دوره رياست آقاي سرافراز بر صداوسيما، برنامه‌ريزي ويژه‌برنامه‌هاي ماه رمضان را براي توليدي‌ها و پخش زنده انجام داده بود اما با حضور آقاي علي‌عسگري به عنوان رئيس جديد، ايشان ماموريت‌هاي جديدي مثل ويژه برنامه‌هاي افطار به ما داد.او يادآور شد: 50درصد برنامه‌هاي ويژه رمضان شبکه يک تغيير کرده است و ما مترصد برگزاري جلسه‌اي با حضور آقاي ميرباقري، معاون جديد سيما هستيم تا برنامه‌هاي قطعي اعلام شود».

درخواست خانه موسيقي براي پخش ربناي شجريان

در ادامه درخواست‌ها براي پخش ربناي استا شجريان،خانه موسيقي با ارسال نامه اي به رئيس سازمان صدا و سيما خواستار آن شد که در ماه مبارک رمضان مناجات و ربنا با صداي محمدرضا شجريان پخش شود.در اين نامه از اين رسانه درخواست شده تا صداي تاثيرگذار و اثرجاودانه ربناي استاد آواز ايران در ايام ماه مبارک رمضان پخش شود.در اين نامه همچنين آمده است که اين تقاضاي نهاد صنفي خانه موسيقي در امتداد تقاضاي ميليون ها هموطن روزه دار مطرح شده است.

مناجات مثنوي افشاري و دعاي ربنا با صداي محمدرضا شجريان نزديک به 30 سال در لحظات ملکوتي ماه مبارک رمضان همراه مردم روزه دار بوده و جزو فرهنگ معنوي ايران محسوب مي شود. در چند سال گذشته -علي‌رغم انتقاد بخش اعظمي از مردم- پخش اين مناجات ها از صدا و سيما قطع شده است.

ميراثي كه بايد حفظ شود

«محمدرضا شجريان» براي مردم ايران تنها يك اسم نيست او بخشي از ميراث مردم سرزميني است كه تاريخ شفاهي فرهنگ‌شان بسيار مورد بي رحمي قرار گرفته و هيچ تلاش منسجمي براي ثبت و نگهداري اين ميراث نشده است.آنچه مسلم است ميراث يك كشور تنها يك بنا و كتاب و شيء خاصي نيست هرآنچه كه بخش بزرگي از روح و هويت مردم سرزميني با آن گره بخورد جزو ميراث آن مردم محسوب مي‌شود.در روزگاري كه بسياري از بيگانگان چشم طمع به سرمايه‌هاي معنوي و ميراث فرهنگي ما دوخته‌اند ما نه تنها تلاشي براي حفظ اين ميراث نمي‌كنيم بلكه خودخواسته در جهت تضييع حق مسلم‌مان گام بر مي داريم و آن را از خود دريغ مي كنيم.

ربناي استاد شجريان با پشتوانه آموزش هاي دوران جواني ايشان در زماني که در محضر پدرشان آموزش قرآن مي‌ديدند شکل گرفته و اين قطعه يکي از دعاهايي است که استاد در آن سال ها اجرا کرده است. محمدرضا شجريان بارها در جشنواره‌هاي داخلي و جهاني قرآن موفق به کسب جوايز برتر اين مسابقات شده است. «ربنا» طبق سنت اجرايي اين دعاها روي دستگاه هاي قرآني خوانده شده و اين قطعه از دستگاه «رست »يا «راست »شروع شده و در خاتمه به دستگاه «عجم»(شبيه به ماهور) مدولاسيون مي شود.

اکنون که غريب به 5٢سال از خواندن اذان موذن زاده اردبيلي و حدود ٣٠سال از خواندن ربناي شجريان مي گذرد، اين دو نغمه همچنان دراوج قرار دارند زيرا مردم اين نغمه‌ها را به خاطر سپرده اند و اين آثار با دل و جان‌شان آميخته شده است.
حال با توجه به درخواست عمومي جامعه،عموم مردم،هنرمندان و نخبگان منتظر براي شنيدن نواي ربناي استاد شجريان بايد ديد كه سرانجام اين بغض حاصل از دلتنگي هفت ساله خواهد شكست يا 360 روز ديگر به روزشمار اين دلتنگي افزوده خواهد شد؟




منبع : روزنامه قانون