بزرگنمايي:

چه خبر - هاشمي مي‌خواست دشمني با آمريکا بيشتر نشودصادق زيباکلام يک روز بعد از درگذشت آيت‌الله هاشمي رفسنجاني با روزنامه ايران گفت‌وگو داشت؛ گفت‌وگويي که محور اصلي آن بر نگاه متفاوت هاشمي به بازيگري ايران در عرصه جهاني ذيل گفتمان آشتي‌دوستانه‌اش مبتني بود. زيباکلام معتقد بود که مشي اعتدال‌جويانه آيت‌الله و نگاه مصلحت‌گرايانه او به تحولات سيال بين‌المللي، پايه‌گذار اعتماد ميان ايران انقلابي و کشورهاي مردد به اين بازيگر ناآشنا به قواعد بازي جهاني شد و حالا اين رئيس دولت يازدهم است که با در پيش گرفتن گفتمان اعتدال و تدبير راه او را ادامه مي‌دهد.

گزيده اين گفت‌وگو در زير مي‌آيد:

- درک آقاي هاشمي از سياست جهاني طي هشت سال دوره رياست‌جمهوري‌اش بيش از آن که مبتني بر نگاه ايدئولوژيک باشد، بر واقعيات عرصه بين‌المللي مبتني بود. از اين رو در دوره ايشان تلاش گسترده‌اي بر اساس انعطاف‌پذيري و جهت‌گيري‌هاي مصلحت‌گرايانه صورت گرفت تا ايران از انزواي سياسي بيرون آيد و تا سطح يک کشور اسلامي مقتدر در عرصه جهاني ارتقا يابد.

- آقاي هاشمي نوعي محاسبه‌گري مبتني بر عقلانيت را در عرصه سياست خارجي در پيش گرفته بود و اين نگاه به ويژه بعد از جنگ ايران و عراق جدي‌تر شد.

- هاشمي اعتقاد داشت که اگر جنگ بنا بر ضرورياتي صورت گرفته حالا ديگر دليلي وجود ندارد که ايران همچنان با دنيا سر خصم و دشمني داشته باشد. تلاش ايشان در زمينه کاستن از دشمني‌ها به خصوص نسبت به غرب و اروپا پررنگ بود.

- اين نگاه زماني اهميت دو چنداني پيدا مي‌کرد که روابط ايران و اعراب هم در دوره ايشان چندان مساعد نبود و نقش‌آفريني آقاي هاشمي تحت تأثير نفوذ و تأثيرگذاري که در قبال کشورهاي عربي داشت به نزديک‌تر کردن روابط کمک زيادي کرد.

- آقاي هاشمي نگاه هدفمند و طراحي شده‌اي در سياست خارجي داشت و اين را پذيرفته بود که اين مسير دشوار و طولاني است و نمي‌توان سريع انتظار داشت که بحران‌هاي پا گرفته ميان ايران و کشورهاي جهان به سرعت حل و فصل شود.

- هاشمي مي‌خواست دامنه دشمني با آمريکا از آن سطحي که بود، بيشتر نشود.

- از آنجا که امام خميني (ره) اعتماد ويژه‌اي به آقاي هاشمي داشتند و با توجه به توانايي‌هاي ايشان، وي را براي مديريت شرايط بحراني و فوق‌العاده قبول داشتند، عملاً امور مربوط به جنگ را به آقاي هاشمي سپردند.

- از سال 1365 به بعد بود که آقاي هاشمي در بحبوحه اوجگيري جنگ با ذکاوت و واقع‌بيني و اشرافي که به صحنه عملياتي جنگ داشتند، دريافتند که ايران نمي‌تواند به آن اهداف اصلي‌اش که سرنگوني صدام و سقوط بصره بود، دست پيدا کند.

- آقاي هاشمي در حالي که شرايطي براي تقديس جنگ در ايران به وجود آمده بود، امام را قانع کرد که ادامه جنگ بيش از اين به نفع کشور نيست. امام هم با اعتمادي که به آقاي هاشمي داشتند، قطعنامه 598 را پذيرفتند.

- معتقدم يکي از بزرگ‌ترين خدمات ايشان به ايران تمام کردن جنگ بود.

- بدون شک رسيدن به دوستي با کشورهاي جهان عرب و در تمامي سطوح، يکي از ويژگي‌هاي اصلي سياست خارجي در دوران هاشمي بود.

- رويکرد آقاي هاشمي در سياست خارجي پايه‌گذار تنش‌زدايي با کشورهاي غربي و منطقه‌اي شد و همين مبناي سياستي شد که بعدها در دوره دولت اصلاحات مورد پيگيري قرار گرفت.

- متأسفانه اين شرايط در دوره‌اي که آقاي احمدي‌نژاد اعتقادي به تنش‌زدايي نداشت و آن را در راستاي رويکرد غير انقلابي تفسير مي‌کرد، به ضرر ايران تغيير کرد و در نتيجه آرمان‌هايي چون صدور انقلاب و دشمني بيشتر با اسرائيل و آمريکا در دستور کار قرار گرفت؛ شرايطي که آقاي هاشمي انتقاد بسياري به آن داشت و آن را به معناي انزواي هر چه بيشتر ايران و تغيير شرايط بين‌المللي تفسير مي‌کرد اما اوجگيري تندروي‌ها به نحوي بود که توجهي به اين انتقادات نمي‌شد.

- آقاي هاشمي معتقد بود که مناقشه هسته‌اي راه مراوده سياسي با کشورهاي بزرگ و تأثيرگذار و دستيابي به منافع اقتصادي ناشي از آن را به کلي بسته است.

- آقاي هاشمي حل موضوع هسته‌اي را علاوه بر اين که منجر به خروج ايران از فشارهاي اقتصادي ناشي از تحريم‌ها مي‌دانست، آن را کليدي براي ترميم جايگاه از دست رفته کشور در عرصه بين‌المللي مي‌ديد.

- درک آقاي هاشمي از شرايط اين گونه بود که آمريکا با توجه به وضعيت دشواري که در منطقه و گرفتاري‌هايي که در کشورهايي مانند عراق و افغانستان پيدا کرده است، نمي‌خواهد وارد جنگ ديگري در منطقه شود، بنابراين براي مذاکره آمادگي جدي دارد. در همين راستا ايشان به طور جدي به حمايت از تيم مذاکره کننده و برجام برخاست و در مواجهه با کارشکني‌هاي تندروها تلاش زيادي کرد تا از سقوط برجام و افتادن توپ نقض آن به زمين ايران جلوگيري کند.

- نگراني اصلي ايشان هم فضاسازي تندروهاي داخلي بود که از منظر ايشان مي‌توانست باعث فراري دادن سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي و عدم ورود جدي آنها به ايران دوره پسابرجام شود.

- آقاي هاشمي، حضور آقاي روحاني و دستيابي به برجام را بهترين فرصت براي حل مشکلات پيش روي کشور مي‌دانست اما معتقد بود که مزاحمت‌ها از قدرت و توان دولت براي رسيدن به اين هدف مي‌کاهد.

منبع: ايسنا