بزرگنمايي:

چه خبر - با بيماريهاي ناخن و ساختار ناخن آشنا شويم

ناخن علاوه بر زيبايي دستان، در کار کرد انگشتان و حفاظت از بافت نرم دست نقش مهمي دارد و از همه مهمتر در صورتي که ناخن دچار بيماري و يا عفونت گردد درد بسيار شديدي بوجود خواهد آورد که آسايش را از بين مي برد. ناخن نيز مانند هر عضو ديگري از بدن در معرض بسياري از عوامل بيماري زا قرار دارد: باکتري ها، قارچ ها، ويروسها، عوامل شيميائي و فيزيکي، …..، همچنين گاهي يک عامل بيماري زا، تنها ناخن را مورد تهاجم قرار ميدهد و در آن ايجاد بيماري ميکند و گاهي يک بيماري که قسمتهاي ديگر بدن را مبتلا کرده، به ناخن نيز گسترش پيدا ميکند. با اين وجود ميتوان گفت به طور کلي بيماري هاي ناخن خيلي شايع نيستند.

ناخن ها از لايه هاي پروتئيني تشكيل شده اند كه كراتين نام دارد. ناخن ها كمك مي كنند تا اشياء را دستكاري كنيم و از بافت حساس نوك انگشتان محافظت مي كنند. هر ناخن از چندين بخش تشكيل مي شود كه عبارتند از:

1 -صفحه اصلي يا پلاك ناخن، اين قسمت همان سطح رويي ناخن را تشكيل مي دهد كه بيشتر در معرض ديد قرار دارد.

2- چين ناخن، پوستي كه از سه طرف ناخن، را احاطه كرده است.

3- بستر ناخن، پوستي كه در زير صفحه اصلي ناخن قرار دارد.

4- كوتيكول cuticle ، بافتي كه صفحه ناخن را در قاعده ناخن مي پوشاند.

5- بافت زايشي matrix ، ناحيه اي است كه زير كوتيكول قرار دارد و رشد ناخن از آن قسمت صورت مي گيرد.

6- لانولا lunula ، قسمت هلال شكل سفيدرنگي كه در قاعده ناخن قرار دارد.

ناخن ها به طور متوسط روزانه يك دهم ميلي متر رشد مي كنند و حدود 6-4 ماه طول مي كشد كه يك ناخن از محل بافت زايشي تا نوك انگشت برسد.در ناخن هاي انگشتان پا، رشد كندتر صورت گرفته و اين زمان به 12-8 ماه مي رسد. رشد ناخن ها در دست مسلط (دستي كه بيشتر با آن كار مي كنيم)، سريعتر است.

همچنين رشد ناخن به سن، فصل و تغذيه بستگي دارد. آنها در تابستان سريعتر از زمستان رشد مي كنند. ناخن ها نفوذپذيرند، يعني مايعاتي كه با ناخن در تماس هستند جذب آن مي شوند.

برخي از علايمي كه در ناخن ها ديده مي شود نيازمند توجه خاصي نيستند مانند خطوط عمودي كه با افزايش سن، گرايش به بدتر شدن دارند يا لكه ها و خطوط سفيدي كه معمولا به مرور زمان به سمت بيرون رشد كرده و محو مي شوند. نمونه هايي از اين دسته تغييرات عبارتند از:

شايع ترين عارضه در ناخن هاست كه معمولا در اثر ضربه هاي ضعيف مانند كوبيدن ناخن ها روي ميز و يا جاهاي ديگر ايجاد مي شوند. بيشتر در كساني ديده مي شود كه كار يدي انجام مي دهند. نياز به درمان ندارد. اين لكه ها به مرور زمان به سمت بيرون رشد مي كنند.

افزايش سن و قرار دادن ناخن ها در آب، آنها را مستعد نازك تر شدن و نرم تر شدن مي كند. نازك شدن ناخن ها موجب ايجاد شيارهاي عمودي در روي آنها مي شود، استفاده از منابع غذايي حاوي آهن و روي مي تواند موجب سفت تر شدن ناخن ها شده و از بروز چنين علايمي جلوگيري كند. ماساژ دادن ناخن ها با روغن بادام نيز موجب سفت تر شدن ناخن و حفاظت از آنها مي شود.

خون مردگي هايي كه در زير ناخن مشاهده مي شود معمولا در اثر كوبيده شدن يا فشرده شدن ناخن در لاي در يا اشياي ديگر ايجاد مي شود. اين كبودي ها به مرور زمان از بين مي روند و گاهي نيز ممكن است در اثر شدت ضربه و آسيب، ناخن ضربه ديده بيفتد، اما جاي نگراني نيست چون ناخن جديد جايگزين مي شود.

برخي ديگر از ناهنجاري هاي ناخن نيازمند توجه و پيگيري درمان هستند كه به طور عمده به سه دسته موضعي، مادرزادي يا ژنتيك و ناهنجاري هاي همراه با بيماري هاي پوستي يا بيماري هاي سيستميك، تقسيم مي شوند. مانند:

يك عفونت باكتريايي، قارچي يا ويروسي است كه بافت اطراف ناخن را درگير كرده و موجب احساس درد، تورم، زق زق و قرمزي در اين نواحي مي شود. در چنين وضعيتي عامل ايجادكننده عفونت شناسايي شده و درمان مناسب با داروهاي ضدقارچ، باكتري يا ويروس انتخاب مي شود.

يك عفونت قارچي ناخن است كه ريشه كن كردن آن آسان نيست، عفونت رايجي كه اغلب (حدود 40درصد موارد) با يك بيماري قارچي در قسمت ديگري از بدن همراه است. در اين نوع عفونت، معمولا داروهاي ضدقارچ خوراكي به مدت حداقل 6 هفته براي ناخن هاي انگشتان دست و 12هفته براي ناخن هاي انگشتان پا تجويز مي شود.

شكل ديگري از درمان نيز توصيه مي شود و آن تجويز دارو با مقدار بيشتر براي هفت روز در هر ماه به مدت 3-2 ماه است. درمان هاي موضعي نيز به عنوان شيوه هاي جديدتر درمان در دسترس هستند.

(onycholysis) در اين حالت صفحه ناخن از بستر خود جدا مي شود. شايع ترين علت بيماري، پسوريازيس و يا تماس بيش از حد با شوينده ها است، اين مشكل با عوامل ديگري نيز مانند ضربه يا گير كردن ناخن به جايي، واكنش هاي دارويي، بيماري هاي قارچي و واكنش به ناخن هاي مصنوعي ارتباط دارد. تايپ كردن و كار با صفحه كليد به مدت طولاني هم ممكن است موجب بروز چنين مشكلي شود.

بد نيست كه بدانيم حدود 50درصد از بزرگسالاني كه مبتلا به بيماري پوستي پسوريازيس هستند از ناهنجاري هاي ناخن رنج مي برند.

تورم در دست ها و يا وضعيت تنفسي شخص از قبيل برونشيت مزمن، ممكن است باعث شود تا در يك يا چند ناخن رنگ هاي زرد و يا سبز مشاهده شود. اين علامت معمولا با رشد آهسته تر ناخن ها همراه است به طوري كه كوتاه كردن ناخن ها به هر از چندماه يكبار به تعويق مي افتد.

(pitting) در اين حالت ناخن كمي شبيه به انگشتانه خياطي مي شود. اين حالت ممكن است در اثر ضربه ايجاد شود يا ممكن است از عوارض بيماري هايي نظير پسوريازيس، اگزما يا آرتريت باشد.

اصلي ترين دليل اين ناهنجاري، عفونت هاي قارچي و پسوريازيس است. ضربه و كهولت سن نيز ممكن است دليل ديگري باشد. معمولا با درمان مشكل اصلي وضعيت ناخن به حالت عادي برمي گردد.

در اين حالت ناخن ها مات و كدر بوده و در نوك آنها نوار تيره رنگي ديده مي شود. اين علامت ممكن است نشاني از يك بيماري جدي مانند سرطان، نارسايي هاي احتقاني قلب و يا ديابت باشد. اين علامت ممكن است ناشي از كهولت سن نيز باشد.

در اين حالت ناخن ها به دور انگشتان خميده مي شود. اين حالت ممكن است مادرزادي بوده و يا ناشي از كمبود اكسيژن باشد كه در بيماري هاي ريوي ديده مي شود.

(beau`s lines) شيارهايي كه در عرض ناخن مشاهده مي شود. اين مشكل مي تواند از مانيكور كردن غلط ناشي شود. در مواقعي كه رشد ناخن به دليل بيماري هايي مانند حمله قلبي، سرخك، سينه پهلو يا تب، از بافت زايشي متوقف مي شود نيز اين شيارها مشاهده مي شوند.

(mees` lines) خط هاي هلالي شكلي هستند كه در امتداد لانولا ديده مي شوند. اين خطوط، سفيدرنگ بوده و در مسموميت با آرسنيك بروز مي كنند.

در اين حالت ناخن ها، نرم، فرورفته و قاشقي شكل هستند. فرورفتگي روي ناخن ها معمولا به حدي است كه مي تواند يك قطره از مايع را در خود نگه دارد. اين ناهنجاري در كم خوني هاي ناشي از فقر آهن ديده مي شود.

با اين مشخصات و علايمي كه مطرح شد، اگر حدس مي زنيد و يا مشكوك هستيد كه مشكلي داريد يا نه، سعي كنيد با يك پزشك عمومي يا يك متخصص پوست مشورت كنيد تا با انجام مشاهدات و آزمايشات لازم، تشخيص مناسب را ارايه كند. فراموش نكنيد وقتي به ديدن پزشك خود مي رويد لاك هاي روي ناخن خود را پاك كنيد تا بشود ناخن را ديد.

به ياد داشته باشيد كه مهمترين مسأله در بحث مراقبت از ناخن ها اين است كه از استفاده نادرست از ناخن ها پرهيز كنيد. از آنها به عنوان يك وسيله استفاده نكنيد. آنها را نجويد و يا پوست اطراف آن را نكنيد. معمولا موقع مرتب كردن ناخن ها، پوست انتهاي ناخن(cuticle) را از ناخن جدا كرده يا آنرا مي چينند كه اين كار نيز درست نيست.

بهتر است از محلول ها و موادي كه براي نرم كردن پوست استفاده مي كنيد به ناخن ها نيز بماليد. بريدگي هاي كوچك در كناره هاي ناخن مي تواند راهي براي ورود باكتري ها يا قارچ ها باشد و ايجاد عفونت كند. عفونت نسوج نرم مجاور ناخن paronychia، ناخن ها به كندي رشد مي كنند و علايم آسيب ديدگي تا ماه ها روي ناخن ها باقي مي ماند.

اگر ناخن هاي شما خشك و شكننده است يا اينكه ورق ورق شده و مي شكند، موقع استفاده از آب، صابون و ديگر شوينده ها، از دستكش هاي پلاستيكي يا دستكش هاي ظرفشويي با آستر كتاني استفاده كنيد و به طور مرتب دست ها و ناخن هاي خود را با مرطوب كننده ها مرطوب نگه داريد.

– ناخن هاي خود را كوتاه نگه داريد و نوك آن را كمي گرد كنيد.

– از سفت كننده هاي ناخن استفاده كنيد اما از محصولاتي كه در آنها از فرمالدئيد و تولوئن سولفا ناميد، استفاده شده باشد بپرهيزيد. زيرا اين مواد شيميايي ممكن است موجب خارش، قرمزي و تحريك پوست شود.

– هر وقت دستهايتان را شست و شو مي دهيد، پس از شست وشو از يك مرطوب كننده براي مرطوب نگه داشتن دستها استفاده كنيد.

– موقع خواب ناخن ها و پوست اطراف آن را با مرطوب كننده ها، مرطوب كرده و يك دستكش پنبه اي بپوشيد.

– از پاك كننده هاي لاك ناخن، بيش از دوبار در ماه استفاده نكنيد. اگر نياز به پاك كردن لاك از روي ناخن ها داريد از پاك كننده هايي كه حاوي استون هستند استفاده نكنيد زيرا ممكن است ناخن ها را خشك كند.

– ناخن هاي حساس و شكننده را بعد از حمام كردن يا پس از خيساندن در آب ولرم به مدت 20-15 دقيقه مرتب كنيد و پس از مرتب كردن از مرطوب كننده ها استفاده كنيد.

– بريدگي ها و شكاف هاي ناخن را با چسب ناخن يا با يك لاك بي رنگ ترميم كنيد.

عفونت چين پوستي اطراف يك ناخن است كه منجر به يك تورم دردناك ميشود.

نحوه زندگي: فرو بردن مكرر دستها در آب يك عامل خطر است.

سن، جنس، ژنتيك: عوامل خطرمهمي نيستند.

عفونت چين پوستي احاطه كننده ناخنهاي دست يا پا (چين ناخني) پارونيشي نام دارد. عفونت باعث درد و تورم ميشود، كه ممكن است بسته به علت زمينه اي به صورت ناگهاني (پارونيشي حاد) يا تدريجي طي ماهها (پارونيشي مزمن) به وجود آيد. يك يا تعداد بيشتري ناخن ممكن است مبتلا شوند.

علل بيماري:

پارونيشي حاد معمولاً به علت يك عفونت باكتريايي است كه از طريق يك بريدگي يا شكاف در پوست، وارد چين ناخني شده است. پارونيشي مزمن در بين افرادي همچون آشپزها كه مكرراً دستهايشان را در آب فرو مي كنند، شايع است. پوست اطراف ناخن از آن جدا و نرم شده و معمولاً توسط يك ارگانيسم مخمري، عفوني مي گردد. ممكن است يك عفونت باكتريايي ثانويه سوار شود و يك پارونيشي حاد به وجود آيد. بعضي از افراد با مقاومت كاهش يافته در برابر عفونت، مثل مبتلايان به مرض قند، در معرض خطر افزايش يافته پارونيشي ميباشند.

علايم بيماري:

معمولاً علايم پارونيشي حاد در عرض 24 ساعت پس از عفونت ظاهر ميشوند و عبارتند از:

– درد وتورم در يك طرف چين ناخني

– تشكيل چرك در اطراف ناخن

در صورتيكه پارونيشي حاد درمان نشود، ممكن است ناخن از بستر خود جدا شده، و نهايتاً بيفتد. علايم پارونيشي مزمن طي چندين ماه به وجود مي آيند. اين وضعيت ممكن است باعث مقداري ناراحتي و تورم شود، اما معمولاً تكشيل چرك، وجود ندارد. نهايتاً ناخن مبتلا مختصري ضخيم شده، ستيغهاي افقي تشكيل گرديده و تغيير رنگ قهوه اي ايجاد ميشود.

درمان بيماري: پزشك ممكن استف براي پارونيشي حاد، آنتي بيوتيك خوراكي تجويز كند، در موارد شديد، احتمال دارد، چرك تحت بي حسي موضعي تخليه شود. پارونيشي مزمن، ممكن است توسط يك كرم حاوي داروي ضدقارچ درمان گردد. اما اگر يك عفونت ثانويه وجود داشته باشد، پزشك ممكن است داروهاي ضدقارچي قويتر و آنتي بيوتيك خوراكي تجويز نمايد. پارونيشي حاد، در عرض چند روز پس از درمان بهبود مي يابد. در مورد پارونيشي مزمن ممكن است چندين هفته وقت صرف شود.

جهت پيشگيري از پارونيشي مزمن، بايد دستهايتان را پس از شستن، كاملاً خشك كنيد و هنگامي كه دستهايتان در آب است، دستكش پلاستيكي با آستر پنبه اي بپوشيد.

درمان ناخن فرورفته پا

ناخن فرورفته پا (ingrown toenail) ، هنگامي رخ مي‌دهد كه ناخن پا به درون پوست رشد مي‌كند.

اين عارضه ممكن است كاملا دردناك باشد و عفوني شود، بنابراين مهم است كه به محض تشخيص ناخن فرورفته مراقبت فوري از آن به عمل آيد.

اين اقدامات را براي درمان ناخن فرورفته انجام دهيد:

سه تا چهار بار در روز پا را در آب گرم بخيسانيد.

هنگامي پا را نخيسانده‌ايد،‌ پنجه پا را پاك و خشك نگهداريد.

در هنگامي كه اين عارضه در حال بهبود يافتن است، صندل‌هاي جلو باز بپوشيد. اگر حتما بايد كفش بپوشيد،‌كفش راحتي را انتخاب كنيد كه به پنجه پايتان فشار نياورد.

به دقت يك برش از يك تكه كوچك از پنبه پاك يا نخ دندان موم‌دار را بين پوست و ناخن پا قرار دهيد. هر روز اين پانسمان را عوض كنيد.

از يك مسكن معمول مانند ايبوپروفن يا استامينوفن براي تخفيف درد استفاده كنيد.

معمولا در طول دو يا سه روز بايد علائم بهبودي را مشاهده كنيد. در غير اينصورت با دكترتان تماس بگيريد.

* ناخنک( ingrown nail ) :

رشد و نفوذ ناخن به گوشت و بافت نرم زيرين اين حالت را ايجاد ميکند، که در شسث پا بيشتر ديده ميشود. کفش تنگ و اصلاح نا مناسب ناخن از علل آن هستند. اين بيماري دردناک است و احتمال عفونت در آن بالا است.

* خونريزي رگه اي splinter hemorrhages :

در اثر پارگي مويرگهاي بستر ناخن ايجاد ميشوند. شايعترين علت ايجاد آن ضربه هايي است که در طول روز و در اثر رفتار نامناسب با ناخنها و طي کارهاي روزانه به ناخن وارد ميشوند. اهميت باليني چنداني ندارند، بلکه صرفا موجب نماي نازيبا ميشوند.

* عفونتهاي قارچي onychomycosis :

قارچها نزديک به نيمي از بيماريهاي ناخن را ايجاد ميکنند و درمانشان آسان نيست. در اين موارد ذراتي debris به رنگهاي مختلف در زير ناخن پديد مي آيند که ضمن جدا کردن ناخن از بستر آن (onycholysis)، بسته به نوع قارچ موجب تغيير رنگ ناخن عمدتا به رنگهاي سفيد، زرد، قهوهاي يا مشکي ميشوند. با رشد بيشتر قارچ، بافت و نماي ظاهري ناخن تغيير ميکند. در صورت عدم درمان و با تجمع بيشتر debris صفحه ناخن به تريج خرد شده، کاملا از بستر ناخن جدا ميشود.

رعايت نکردن بهداشت فردي و پديکور يا مانيکور نامناسب ازعلل مستعد کننده ابتلا ميباشند.onychomycosis در انگشتان پا تا چهار برابر بيشتر ديده ميشود.

پيشگيري بسيار آسانتر از درمان است. براي پيشگيري لازم است ناخنها هميشه خشک و تميز نگاه داشته شوند. جورابها را بايد مرتب تعويض نمود. همچنين بايد از آسيب به پوست و بافت اطراف ناخن جدا پرهيز شود. در هنگام پديکوريا مانيکور نبايد کوتيکول را برداشت.

* زگيل (wart) :

در حقيقت يک تومور خوشخيم پوستي است که بدليل عفونت ويروسي ايجاد ميشود و ميتواند پوست زيرين و يا اطراف ناخن را درگير کرده، نتيجتا موجب تغيير شکل ويا انهدام صفحه ناخن ميشود. اين بيماري در بسياري از موارد دردناک است.

* عفونت ميکروبي ناخن paronychia:

اين بيماري در اثر ورود باکتري به بافت نرم اطراف ناخن پديد مي آيد. پوستي که قسمت قاعده و طرفين ناخن را ميپوش اند نقش محافظتي در برابر نفوذ باکتري ها ، قارچها، … دارد. هر عاملي که به اين پوست آسيب بزند از قبيل ضربه ها،جويدن ناخن ويا برداشتن کوتيکول ميتواند منجر به نفوذ باکتري ها و ايجاد عفونت در بافت آن محل شود. در صورت بروز عفونت قرمزي، درد، تورم و گرما در بافت دور ناخني ديده ميشود.

* عفونت سودومونا pseudomonas :

سودومونا نوعي باکتري است که ميتواند به ناخن تهاجم کند. اين باکتري ممکن است در ناخن طبيعي و يا مابين ناخن طبيعي و مصنوعي ( کاشته شده) رشد کند. وجود رطوبت به نفوذ و رشد باکتري کمک ميکند. مشخصه بارز اين عفونت تغيير رنگ ناخن به رنگ سبز است. با افزايش شدت بيماري رنگ سبز نيز پررنگ تر ميشود و ممکن است صفحه ناخن از بستر خود جدا شود.

* پسوريازيس psoriasis:

يک بيماري مزمن و گسترده پوستي است که ممکن است به ناخن نيز گسترش يابد. در اين صورت سطح ناخن ناهموار، موج دار و داراي فرورفتگي هاي ريز فراوان ميشود. تغيير رنگ ناخن به زرد تا قرمز قهوه اي و يا جداشدن ناخن از بستر نيز ممکن است ديده شود.

8 جويدن ناخن:

ترک اين عادت بسيار مشکل است. در کودکان شيوع بيشتري دارد که اکثرا با افزايش سن بر طرف ميشود. اما وجود اين عادت دربالغين با بيماريهاي اضطرابي مرتبط است. جويدن ناخنها نه تنها نماي ظاهري ناخن را تغييرميدهد، بلکه موجب انتقال باکتري ها از دست به دهان و بر عکس ميشود. همچنين با آسيب پوست اطراف ناخن، امکان نفوذ و گسترش باکتري ها به داخل آن فراهم مي آيد.

* ناخن ضخيم و پيچ دار onychogryposis :

به ناخن ضخيم شده گفته ميشود که به درون و زير خود پيچ خورده باشد. به خودي خود يک بيماري نيست بلکه عمدتا در اثر سن بالا، ضربه به ناخن، عفونت قارچي و برخي بيماري ها از قبيل ديابت ايجاد ميشود.

* onychatrophia:

در حقيقت همان تحليل رفتن ناخن است. در اين حالت رشد ناخن بسيار کند است به طوري که لبه آزاد ناخن نيز وجود ندارد. همچنين ناخن جلاي خود را از دست داده،کدر ميشود. در برخي موارد ناخن خرد شده و کاملا مي افتد. علت اين حالت آسيب ديدن ماتريکس ميباشد که معمولا در طي برخي بيماري هاي شديد رخ ميدهد.

* onychauxis:

به ضخيم شدن بيش از حد ناخن اطلاق مي شود که معمولا در اثر سن بالا، ضربه به ناخن، عفونت قارچي و برخي بيماري ها از قبيل ديابت ايجاد ميشود.

* خطوط بيو beau’s lines:

همانطور که ميدانيد ناخن در ماتريکس ساخته ميشود. برخي عوامل از قبيل تروما، سوء تغذيه، شيمي درماني و اصولا هر رخداد و بيماري شديد جسمي يا روحي ميتوانند موجب اختلال در ساخت ناخن توسط ماتريکس ميشوند. نتيجتا ناخني که در طول بيماري ساخته ميشود از نظر ظاهر، بافت و ترکيبات متفاوت است. به همين دليل به شکل يک خط عرضي، کمي تيره تر و نيز فرورفته ديده ميشود، که به آن خط بيو گفته ميشود. از آنجايي که اين ناخن ناقص قبلا توليد شده و شکل گرفته، نميتوان آنرا به حالت اصلي و سالم در آورد، بلکه با رشد ناخن به بيرون رانده ميشود. اما آنچه مهم است علت بوجود آورنده آن است که لازم است با مراجعه به پزشک مورد برسي قرار گيرد.

* ناخن قا شقي شکل koilonychia:

ناخنهايي نازک، با لبه هاي برجسته ميباشند که به حالت مقعر ميباشند. کمبود آهن از عللي است که موجب اين تغيير شکل ميشود.

8 خطوط تيره ناخني melanonychia :

خطوطي عمودي هستند که به رنگهاي خاکستري، قهوه اي يا سياه ديده ميشوند. در اثر افزايش فعاليت و يا تعداد سلولهاي رنگدانه اي ماتريکس ايجاد ميشوند. در صورت مشاهده بايد بلافاصله به پزشک مراجعه کرد.

* خونمردگي hematoma:

وارد شدن ضربه به ناخن موجب پارگي مويرگهاي بستر ناخن ميشود. خون حاصل ما بين صفحه ناخن و بستر آن به دام افتاده، خونمردگي (هماتوم ) تشکيل ميشود. هماتوم ميتواند موجب جداشدن و افتادن ناخن شود. همچنين ممکن است موجب عفونت شود، زيرا بافت هماتوم براي رشد باکتري ها و قارچها مناسب است. جذب شدن خودبخود هماتوم ممکن است مدتي طول بکشد و گاهي موجب تغيير شکل ناخن ميشود.

منبع: pezeshk.us