بزرگنمايي:

چه خبر - هيات وزيران روز گذشته در لايحه بانک مرکزي مصوب کرد، واحد پول کشور از ريال به تومان تغيير و هر تومان معادل ده ريال باشد که به معني حذف يک صفر از پول ملي است؛ تجربه اي که دست کم در 50 کشور اجرا شد.

حذف صفر از پول ملي کشورها نخستين بار پس از پايان جنگ جهاني دوم و تورم تازنده آلمان‌غربي تجربه شد که چاپ مارک جديد را به دنبال داشت.پس از آن به ويژه از دهه 60 و 70 ميلادي به اين سو اين عمل بارها و بارها در کشورهاي مختلف که اکثراً کشورهاي در حال توسعه بودند به اجرا درآمد.

کشورهايي که اقتصاد آنها از تورم بالا رنج مي‌برد و ارزش پول ملي آنها در سراشيب سقوط قرار گرفته بود، براي ساده‌تر شدن مبادلات اقتصادي و بازرگاني و همچنين کاهش هزينه چاپ اسکناس اقدام به حذف صفر يا صفرهايي از اسکناس‌ها کردند. عمده اقتصاددانان بر اين عقيده‌اند که حذف صفر از اسکناس هيچ‌گونه تأثيري بر شاخص‌هاي اقتصادي و طرف عرضه و طرف تقاضا ندارد و بيشتر اثر رواني بر جامعه مي‌گذارد.

از اين‌رو حذف صفر از پول ملي مي‌بايست همراه ديگر اقدامات انقباضي در عرصه سياست‌هاي پولي و انضباط مالي دولت‌ها باشد تا در کنار کنترل تورم، حذف صفرهاي اسکناس کارکرد خود را داشته باشد. در غير اين صورت خداحافظي صفرها به زودي اثر رواني خود را از دست داده و صفرها قدرتمندتر از گذشته بازمي‌گردند.

داده‌هاي بانک جهاني و صندوق بين‌المللي پول حاکي از آن است که دست‌کم 50 کشور جهان تاکنون اقدام به حذف صفر از پول ملي خود کرده‌اند که در برخي از اين کشورها براي تکميل چرخه رواني نسبت به تغيير نام واحد پول نيز اقدام شده است.

برزيل رکورددار حذف صفر

برزيل در دهه 60 و 70 ميلادي به يکي از سنگين‌ترين تورم‌هاي آن زمان دچار شد. به گونه‌اي که پول ملي اين کشور ماهانه 30 تا 40 درصد ارزش خود را از دست مي‌داد. پيش از آن از سال 1930 تا 1942 پول ملي برزيل دو بار تغيير نام پيدا کرده بود. در سال 1967 ميلادي براي اولين بار 3 صفر از پول ملي برزيل با نام cruzeiro حذف و اين پول به cruzeiro noro تبديل شد. با اين وجود برزيل نتوانست در کنترل تورم موفق عمل کند و تا سال 1981 تورم اين کشور بار ديگر به 151 درصد رسيد. در اين ميان بار ديگر سه صفر از پول ملي برزيل حذف شد. در سال 1989 بار ديگر تورم برزيل افزايش يافته و به هزار و 431 درصد رسيد. در اين هنگام بار ديگر دولت برزيل اقدام به حذف صفرهاي بازگشته همراه با تغيير نام پول ملي کرد. در سال 1993 زماني که تورم اين کشور در مرز 2 هزار درصد قرار داشت بار ديگر حذف سه صفر اعمال شد. اين بار دولت توانست در مهار تورم توفيقاتي کسب کند. با اين حال برزيل همچنان يکي از گران‌ترين کشورهاي آمريکاي‌لاتين به حساب مي‌آيد. از سال 1930 تاکنون طي شش مرحله 18 صفر از پول ملي برزيل حذف شده است و هشت بار نيز نام واحد پولي اين کشور تغيير پيدا کرده است.

هلند، تجربه توسعه‌يافته

بيماري هلندي اکنون واژه‌اي آشنا در ادبيات اقتصادي است. ورود منابع درآمدي غير منتظره از محل استخراج گاز، اقتصاد هلند را با تورم پيش‌بيني نشده‌اي در دهه 60 ميلادي روبه‌رو کرد. دولت مجبور به چاپ اسکناس‌هاي درشت شد تا بتواند پاسخگوي نياز مبادلات مردم باشد. در همين حال تورم نيز از مرز 100 درصد عبور کرد. البته اين وضعيت در هلند چندان نپاييد و دولت با عمال سياست شديد انقباضي در سياست‌هاي پولي توانست حجم پول را کنترل کرده و به‌همراه آن چهار صفر از اسکناس‌هاي اين کشور حذف شد. هلند نمونه برجسته‌اي از جوابگو بودن سياست حذف صفر از اسکناس در شرايطي است که اين کار با اعمال ديگر سياست‌هاي کنترل نقدينگي همراه باشد.

ترکيه، تجربه موفق

ترکيه کشوري اروپايي با بستري جهان سومي است که به يک‌باره شش صفر را از پول ملي خود را در سال 2005 ميلادي حذف کرد. تورم در ترکيه از ابتداي دهه 80 آغاز شده و با شتاب به پيش رفت. هر دلار آمريکا که در سال 1988 با 1422 لير قديم ترکيه مبادله مي‌شد در سال 2003 به بيش از 5/1 ميليون لير قديم رسيد. در اين شرايط قيمت يک ساندويچ در ترکيه به 3 ميليون لير رسيد. از سال 1981 به اين سو در ترکيه هر دو سال يک بار نياز به اسکناس‌هاي درشت‌تر احساس مي‌شد. در يک چرخه 25 ساله. درشت‌ترين اسکناس ترکيه از 5 هزار لير به يک ميليون لير تبديل شد. تعداد بيشمار صفرها در ارقام اقتصادي و مبادلات که گاه تا چند تريليون لير مي‌رسيد مشکلات فراواني را در مسير عمليات حسابداري و نگه‌داري حساب‌ها به وجود آورده بود. از آغاز سال 2005 اسکناس‌هاي جديد ترکيه با عنوان لير جديد منتشر شدند. هر لير جديد معادل يک ميليون لير قديم است و به اين ترتيب ترکيه در يک مرحله شش صفر را از اسکناس حذف کرد. مهار تورم در ترکيه با نظارت و دستورالعمل‌هاي صندوق بين‌المللي پول انجام گرفت. اين کشور به عنوان يک نمونه برگزيده در مهار تورم از سوي اين نهاد بين‌المللي معرفي شد. ترکيه پيش از آنکه اقدام به حذف صفرها کند تورم را به طور کامل مهار کرد.

زيمبابوه، يک شکست کامل

دولت زيمبابوه در سال 2003 زماني که تورم اين کشور يک هزار درصد بود اقدام به حذف 3 صفر از اسکناس‌هاي اين کشور کرد. با اين وجود دولت عملاً هيچ‌گونه اقدامي در خصوص مهار تورم انجام نداده و صرفاً به وجه رواني حذف صفرها اتکا کرد. بديهي آنکه اين کارکرد به زودي از ميان رفت و تورم تازنده سرانجام اقتصاد اين کشور را ويران کرد و دلار زيمبابوه از هم پاشيد. هم‌اکنون تورم اين کشور آفريقايي از مرز يازده ميليون درصد گذشته است و دولت براي تامين اسکناس مورد نياز مردم ناگزير از چاپ اسکناس‌هاي يکصد ميليارد دلاري شده است. اين در شرايطي است که بانک مرکزي اين کشور اعلام کرده ديگر کاغذ اسکناس کافي براي نشر پول در اختيار ندارد.

منبع: ايسنا