چه خبر - چه متخصصي چه بيماري اي را درمان مي کند؟

شايد براي شما هم پيش آمده باشد که بخواهيد از پزشکي وقت بگيريد اما مطمئن نباشيد دکتري راکه انتخاب کرده‌ايد مي‌تواند بيماري‌تان را درمان کند يا خير! براي مثال خيلي از افرادي که فشار خون بالا دارند نمي‌دانند که بايد به متخصص قلب و عروق مراجعه کنند ...

البته درمان بعضي از بيماري‌ها بين تخصص‌هاي مختلف پزشکي مشترک است اما وقتي با سختي از متخصصي وقت مي‌گيريد و هفته‌ها براي ديدنش منتظر مي‌مانيد، شنيدن اين جمله که «بايد شما را به يکي از همکارانم ارجاع دهم» قطعا آزار‌دهنده به نظر خواهد رسيد. اگر نمي‌خواهيد از اين به بعد چنين جمله‌اي را بشنويد و دوست داريد بدانيد هر تخصصي چه بيماري‌هايي را پوشش مي‌دهد، حتما اين مقاله را بخوانيد و به عنوان يک دايره‌المعارف براي خود نگه داريد.

متخصص داخلي چه وظايفي دارد؟

اين تخصص به تشخيص و درمان بيماري‌هاي داخلي مي‌پردازد که ارگاني از بدن يا همه آن را درگير مي‌کنند. رشته داخلي در گذشته زير شاخه يا فوق تخصص نداشت و متخصصان داخلي همه نوع بيماري را ويزيت مي‌کردند اما امروزه اين رشته، فوق تخصص‌هاي متعددي دارد، از جمله:

فوق تخصص گوارش و کبد:

اين پزشک به بررسي و درمان بيماري‌هاي دستگاه گوارش، کبد و پانکراس؛ آندوسکوپي؛ کولونوسکوپي و … مي‌پردازد.

فوق تخصص خون و آنکولوژي:

مطالعه خون و بافت‌هاي سازنده خون، تشخيص، درمان و انجام شيمي درماني براي افراد مبتلا به بيماري‌هاي خون و تومورهاي سرطاني برعهده اين پزشکان است.

فوق تخصص کليه (نفرولوژي):

درمان و تشخيص بيماري‌هاي داخلي کليه و همچنين انجام و آماده‌سازي بيماران براي پيوند کليه و دياليز و نگهداري پيوند کليه از وظايف اين پزشکان است. براي تشخيص و درمان فشار خون نيز مي‌توانيد به اين متخصصان مراجعه کنيد.

فوق تخصص رماتولوژي:

شناخت و درمان اختلالات مربوط به مفاصل و ساير بافت‌هاي همبند، عضلات، بيماري‌هاي رماتولوژي و پوکي استخوان برعهده اين پزشکان است.

فوق تخصص غدد:

شناخت و درمان بيماري‌هاي غدد، تيروئيد، ديابت، چاقي، اختلالات چربي خون، اختلالات قائدگي و پرمويي، بيماري‌هاي متابوليک و ارثي، کوتاهي قد و اختلال رشد، کمبود وزن در کودکان، بلوغ زودرس و ديررس، بيماري‌هاي غدد جنسي و دستگاه تناسلي، بيماري‌هاي غدد هيپوفيز، تعيين جنسيت و ايهام تناسلي و بيماري‌هاي غدد فوق کليوي به اين گروه از پزشکان مربوط مي‌شود.

فوق تخصص قلب و عروق:

درمان بيماري‌هاي قلب و عروق خوني، انجام آنژيوگرافي، اکو و نيز تعيين موارد لازم براي عمل جراحي قلب به اين گروه از پزشکان مرتبط است. عملکرد اين رشته کاملا همانند رشته تخصصي قلب و عروق است (متخصصين قلب و عروق) که پس از دوره پزشکي عمومي به دست مي‌آيد. اين رشته فلوشيپ‌هاي متعددي مثل اکوکارديوگرافي (تصويربرداري از قلب با امواج صوتي)، اينترونشنال کارديولوژي (ترميم قلب و عروق از طريق کاتتر)، بيماري‌هاي مادرزادي قلب در بالغين، نارسايي قلب، پيس‌ميکر (دستگاه ضربان‌ساز قلب) و. . . . نيز دارد.

فوق تخصص ريه:

بررسي و درمان اختلالات مربوط به شش‌ها و ساير اجزاي دستگاه تنفسي برعهده اين پزشکان است.

فوق تخصص بيماري‌هاي عفوني و گرمسيري:

تشخيص، درمان و پيشگيري از بيماري‌هاي عفوني، تب‌دار و واگيردار ناشي از ميکروارگانسيم‌ها (ميکروب‌ها، ويروس‌ها و…) به اين پزشکان مربوط مي‌شود. اين رشته تخصص مستقيم هم دارد (متخصص عفوني) که پس از دوره پزشکي عمومي به دست مي‌آيد.

جراح عمومي متخصص است نه پزشک عمومي!

برخي از بيماران، تمايلي به مراجعه به جراحان عمومي ندارند و به اشتباه اين متخصصان را با پزشکان عمومي در يک رده قرار مي‌دهند. درحالي که جراحي عمومي متخصصي است که از جراحي‌هاي تيروئيد، کيسه صفرا، فتق‌ها، توده‌هاي زيرجلدي و سطحي، سرطان‌هاي دستگاه گوارش تا بيماري‌هاي سينه، بيماري‌هاي ناحيه مقعد مانند بواسير، شقاق مقعد و. . . درحيطه کاري او قرار مي‌گيرد.

جراحي ساير قسمت‌ها نيز به رشته‌هاي فوق تخصصي يا فلوشيپي سپرده مي‌شود، از جمله:

فوق تخصص جراحي اطفال:

جراحي‌هاي مادرزادي اطفال و نوزادان و ساير جراحي‌هاي اطفال برعهده اين پزشکان است.

فوق تخصص جراحي توراکس:

جراحي اعضاي داخلي قفسه سينه به جز قلب بر عهده اين جراحان است.

فوق تخصص جراحي قلب و باي پس قلبي:

جراحي دريچه‌هاي قلب و عروق بزرگ بر عهده جراحان قلب است.

فوق تخصص جراحي عروق محيطي و تروما:

اين پزشکان به جراحي پيوند عروق، آسيب‌هاي فيزيکي، درمان واريس و. . . مي‌پردازند.

فوق تخصص جراحي پلاستيک، ترميمي و سوختگي:

اين جراحان به ترميم بيماران سوختگي و نيز جراحي‌هاي زيبايي بيني، سينه، شکم و. . . مي‌پردازند. همچنين ساير اعمال ترميمي مانند ناهنجاري‌هاي مادرزادي صورت، شکاف کام و شکاف لب، تومورهاي سر و گردن و درمان صدمات دست و. . . بر عهده اين پزشکان است.

تخصص جراحي استخوان و مفاصل (ارتوپدي):

اصلاح شکستگي‌ها و بيماري‌هاي مربوط به استخوان‌ها، ستون فقرات و مفاصل، دررفتگي‌ها، فلج‌هاي مادرزادي و اکتسابي، ترميم زردپي‌ها و اعصاب محيطي، درمان تومورهاي استخواني، کشيدگي و رگ به رگ شدن، پاره شدن تاندون‌ها و رباط‌ها، آسيب‌هاي ورزشي، آرتروز، ساييدگي مفصل و. . . به اين گروه از جراحان ارتباط دارد. اين تخصص خود به شاخه‌هاي فوق تخصصي مختلفي تقسيم مي‌شود از جمله ارتوپدي اطفال، جراحي تومورهاي استخواني و نسج نرم، جراحي دست، شانه و آرنج، زانو، لگن و مفصل ران، ستون فقرات، پا و مچ پا و. . . .

تخصص جراحي کليه و مجاري ادراري و تناسلي (اورولوژيست):

بيماري‌هاي کليه و مجاري ادراري، عفونت‌هاي ادراري، انواع بي‌اختياري‌هاي ادراري، افتادگي مثانه و. . . نيز بيماري‌هاي مروبط به نازايي مردان به اين گروه از جراحان ارتباط دارد. به ياد داشته باشيد که بيماري‌هاي کليه و مجاري ادراري اگرفقط نياز به درمان دارويي داشته باشند توسط متخصصان داخلي و نفرولوژي درمان مي‌شوند اما بيماري‌هايي که نياز به جراحي دارند مانند سنگ‌هاي کليه، حالب و مثانه، تومورهاي سيستم ادراري و نيز پروستات به‌وسيله متخصصان ارولوژي درمان مي‌شوند.

تخصص جراحي مغز و اعصاب:

جراحي‌هاي مغز و نخاع، درمان ضربه‌هاي مغزي و تومورهاي مغز و نخاع، ديسک‌هاي کمر و اختلالات ستون فقرات به اين گروه از جراحان ارتباط دارد. به ياد داشته باشيد که جراحي مغز و اعصاب با تخصص مغز و اعصاب (نورولوژيست) متفاوت است. بنابراين براي درمان بيماري‌هايي که در حيطه جراحي نيست مانند بيماري‌ام اس، سکته مغزي يا تشنج نبايد به جراح مراجعه کنيد.

تخصص جراحي زنان و زايمان:

تشخيص، درمان و جراحي‌هاي رشته زنان در دوران قبل از بلوغ، باروري، يائسگي، انجام سزارين و زايمان طبيعي، نازايي، درمان سرطان‌هاي دستگاه تناسلي زنانه، بي‌اختياري ادرار، عفونت‌هاي دستگاه تناسلي زنانه، اختلالات قاعدگي، کيست‌هاي تخمدان و. . . به اين گروه از پزشکان ارتباط دارد. اين رشته شامل موارد جراحي و غير جراحي است. اين تخصص خود به شاخه‌هاي فوق تخصصي مختلفي تقسيم مي‌شود از جمله جراحي سرطان،‌اي. وي. اف و لاپاراسکوپي، نازايي و‌اي. وي. اف و فلوشيپ پريناتولوژي (طب مادر و جنين).

تخصص جراحي گوش و حلق و بيني:

تشخيص، درمان و جراحي‌هاي گوش، فک، صورت، بيني و لوزه بر عهده اين جراحان است. تخصص گوش و حلق و بيني فلوشيپ ديگري تحت عنوان جراحي سر و گردن نيز دارد.

براي هر بيماري بايد به سراغ کدام پزشک برويم؟

اگر کودک تان بيمار شده. . .متخصص کودکان:

تشخيص و درمان بيماري‌هاي کودکان و نوزادان (زير 14 سال) مربوط به اين رشته است. اين رشته همانند رشته تخصص داخلي داراي فوق تخصص‌هاي متعددي است و دوره‌هاي فلوشيپي هم دارد، از جمله دوره نوزادان (که به بيماري‌هاي متولدين تا يک ماه مي‌پردازد)، خون و سرطان، ايمنولوژي و آلرژي، کليه، گوارش، عفوني، غدد، اعصاب، روانپزشکي و قلب کودکان.

اگر از سردرد رنج مي‌بريد. . .مـتـخـصص مـغز و اعـصاب (نورولوژيست):

تشخيص و درمان بيماري‌هاي مغز و نخاع در حيطه غير جراحي از جمله سردردها، سرگيجه، بيماري‌هاي اعصاب محيطي، تشنج‌ها، صرع، فراموشي، اختلالات حافظه، گزگز دست‌ها و پاها، کمر درد، لرزش بدن، اختلالات خواب، سکته مغزي، ‌ام اس، مننژيت، نوروپاتي، ميوپاتي، پارکينسون و. . . بر عهده اين گروه از پزشکان است.

اگر کيف‌تان کوک نيست. . .متخصص روانپزشکي (اعصاب و روان):

روانشناسي يکي از رشته‌هاي علوم انساني است و روانپزشکي از شاخه‌هاي پزشکي محسوب مي‌شود. روانپزشک براي بيمار دارو تجويز مي‌کند اما روانشناس به روان درماني و آموزش شيوه‌هاي صحيح تفکر و رفتار مي‌پردازد در صورتي که حال شما با مشاوره و روش‌هاي غير دارويي بهتر نشود، چاره‌اي جز مراجعه به روانپزشک نداريد. متخصصان اين رشته به درمان مشکلات اعصاب و روان از جمله روانپريشي‌ها، اختلالات خلقي، وسواس‌ها، اختلالات خواب، افسردگي، اضطراب، بيش فعالي/کم توجهي، ترک مواد و الکل، اوتيسم، تيک، اختلالات يادگيري و اختلالات روابط جنسي مي‌پردازند. اين تخصص يک رشته فوق تخصصي تحت عنوان روانپزشکي کودک و نوجوان نيز دارد.

اگر نگران پوست و موي‌تان هستيد. . .متخصص پوست و مو:

متخصصان اين رشته به تشخيص، درمان و جلوگيري از بيماري‌هاي مربوط به پوست، مو و ناخن‌ها مي‌پردازند. اين رشته داراي فلوشيپ‌هاي مختلفي از جمله زيبايي پوست و ليزر، کاشت مو و درماتوپاتولوژي (ارزيابي و تفسير ميکروسکپي ضايعات پوستي) است.

اگر به سرطان شک داريد. . .متخصص آسيب‌شناسي (پاتولوژي):

تشخيص بافت‌شناسي بيماري‌ها بر عهده اين گروه از پزشکان است؛ براي مثال اگر يک توده حين جراحي از بدن خارج شود، آسيب شناس به شما خواهد گفت که توده مذکور سرطاني است يا خير يا اينکه سرطان در چه مرحله‌اي از تهاجم و پيشرفت است.

اگر سيستم ايمني بدن‌تان مشکل دارد. . .متخصص ايمونولوژي و آلرژي:

اين متخصص به بررسي انواع واکنش‌هاي دفاعي بدن در برابر عوامل بيگانه، روند ايجاد مصونيت در برابر عوامل بيماري‌زا، بيماري‌هاي خودايمني، آسم، آلرژي، نقص‌هاي ايمني، واکسيناسيون، پيوند اعضا و. . . مي‌پردازد.

اگر مشکلات چشمي داريد. . .متخصص چشم پزشکي:

اين متخصصان به تشخيص، درمان و جراحي ضايعات و بيماري‌هاي چشم مي‌پردازند. در ايران اين رشته داراي چند فلوشيپ است، از جمله فلوشيپ استرابيسم (انحراف چشم)، قرنيه و سگمان قدامي، گلوکوم (آب سياه)، ويتره و رتين (شبکيه)، بيماري‌هاي سطح چشم، پاتولوژي (آسيب شناسي) چشم مشترک با متخصصان پاتولوژي، تروماي چشم، جراحي پلاستيک چشم و. . . .

اگر مشکلات فيزيکي و عضلاني داريد. . .متخصص طب فيزيکي و توانبخشي:

متخصصان اين رشته با کمک طب الکترودياگنوزيس، تزريق‌هاي تشخيصي و درماني و روش‌هاي دارويي و فيزيکي به پيشگيري، تشخيص و درمان اختلالات و ضايعات سيستم اسکلتي/عضلاني/عصبي مي‌پردازند. براي درمان ناتواني‌ها و معلوليت‌هاي فيزيکي، وضعيت‌هاي دردناک و عصبي اندام‌ها، گرفتگي‌هاي عضلاني و. . . مي‌توانيد از اين متخصصان کمک بگيريد.

اگر مي‌خواهيد به تناسب اندام برسيد. . .متخصص پزشکي ورزشي:

متخصصان اين رشته در حيطه ورزش حرفه‌اي، تجويز مناسب ورزش در زمينه پيشگيري و درمان بيماري‌هاي مختلف، چاقي يا اضافه وزن مهارت دارند. براي مثال اگر مي‌خواهيد بدانيد کدام ورزش مناسب اندام و وضعيت جسمي شماست يا چگونه مي‌توانيد با کمک ورزش چربي‌هاي ناحيه خاصي از بدن‌تان را آب کنيد يا اينکه شلي بازوها و… را برطرف کنيد، بايد از اين متخصصان مشاوره بخواهيد.

اگر کارتان به اورژانس بکشد. . .متخصص طب اورژانس:

اين متخصصان معمولا در بخش اورژانس فعاليت مي‌کنند و اطلاعات و مهارت‌هاي زيادي در رابطه با اورژانس‌هاي رشته‌هاي مختلف پزشکي دارند. اين پزشکان قادر هستند به درمان و اداره آسيب‌هاي چندگانه مثل شکستگي استخوان‌ها و پارگي اعضاي داخلي بدن، بيماري‌هاي محيطي مثل گرمازدگي، سوختگي و برق گرفتگي، مسموميت‌ها، احياي قلبي/ ريوي و. . . بپردازند.

اگر درد يا اعتياد داريد. . .فلوشيپ طب تسکيني:

اين رشته در بيماري‌هاي صعب العلاج مانند انواع سرطان‌هاي پيشرفته و تسکين درد بعد از اعمال جراحي سنگين کاربرد دارد. اين فلوشيپ زير گروه مشترک رشته‌هاي جراحي عمومي، داخلي، ارتوپدي و بيهوشي است.

فلو شيپ تخصصي اعتياد:

اين رشته مي‌تواند زير گروه هر يک از رشته‌هاي روانپزشکي، داخلي و بيهوشي باشد. متخصصان اعتياد بهترين مشاور براي ترک اعتياد به الکل، مواد مخدر، محرک و. . . به حساب مي‌آيند.

فرق راديولوژيست و پرتودرمان چيست؟متخصص راديولوژي:

متخصص راديولوژي به تشخيص بيماري‌ها با کمک راديولوژي، سونوگرافي داپلر، راديوگرافي، CT SCAN، MRI و. . . مي‌پردازد.

متخصص پرتو درماني:

درمان بسياري از سرطان‌ها و. . . با پرتوهاي يونيزان صورت مي‌گيرد که اين کار توسط پزشکان پرتو درماني انجام مي‌شود.

متخصص، فوق تخصص يا فلوشيپ ؟

در زمان مراجعه به پزشکان معمولا با عناوين مختلفي پس از نام آنها مواجه مي‌شويم؛ از جمله متخصص، فوق تخصص، فلوشيپ و. . . اما اين عناوين چه تفاوت‌هايي با هم دارند؟

متخصص:

هر پزشک عمومي پس از حدود دو تا سه سال و گاهي چهار سال تحصيل در يکي از رشته‌هاي تخصصي به عنوان متخصص آن رشته پزشکي شناخته مي‌شود.

فوق تخصص:

متخصص‌ها در رشته‌هاي مختلف پزشکي پس از گذراندن دو تا سه سال ديگر به عنوان فوق تخصص يکي از زير گروه‌هاي رشته تخصصي خود شناخته مي‌شوند.

فلوشيپ:

دوره‌هاي آموزشي براي پزشکان متخصص که مدت آنها کمتر از دو سال است، دوره‌هاي فلوشيپي يا تکميل تخصص نام دارند. اين دوره‌ها به عنوان فوق تخصص تلقي نمي‌شوند.

PHD

مدرک دکتراي ناپيوسته در رشته‌هاي علوم پايه از جمله رشته‌هاي علوم پايه پزشکي غير باليني جهت انجام فعاليت‌هاي دانشگاهي؛ تحقيقي و تدريس است و هيچ يک از کساني که اين مدرک را دارند، نمي‌توانند براي درمان دردتان کاري کنند.

پوست، داخلي، زنان، اطفال؟

حتما شما هم ديده‌ايد که روي تابلو برخي پزشکان، چند تخصص در کنار هم نوشته مي‌شود؟ اگر اين عناوين بدون واژه «متخصص» در کنار هم آورده شوند، يعني با تابلوي يک متخصص عمومي روبه‌رو هستيد. در واقع چنين پزشکي در اين رشته‌ها متخصص نيست و فقط براساس تجربه و دوره‌هاي کوتاه مدتي که گذرانده است، اين خدمات را ارائه مي‌دهد. فراموش نکنيد که ما پزشک همه فن حريف نداريم و اگر از اطرافيان خود تعريف پزشکي را شنيديد، بدانيد که اين پزشک فقط در رشته تخصصي خودش عملکرد خوبي دارد.اين تعريف‌ها دليل نمي‌شود که براي هر بيماري به اين پزشک مراجعه کنيد. براي مثال اگر يک جراح کليه، سنگ کليه پدرتان را با موفقيت عمل کرده و از کار او راضي هستيد به معناي اين نيست که آن جراح مي‌تواند سردرد مزمن شما را هم برطرف کند! پس پول و وقت خود را هدر ندهيد و براي هر بيماري خاصي به متخصص مربوطه آن مراجعه کنيد.

اول از همه؛ پزشک عمومي!

توصيه ما همان حرفي است که وزارت بهداشت قرار است با فراهم آوردن زيرساخت‌ها آن را عملي کند. بهتر است براي معالجه هر دردي، قبل از متخصص‌ها با يک پزشک عمومي مشورت کنيد. اگر دچار بيماري خاصي شده ايد و نمي‌دانيد بايد به کدام متخصص مراجعه کنيد، بهتر است در مرحله اول از يک پزشک عمومي مشاوره بخواهيد. پس از آن هم اگر به نتيجه نرسيديد، مي‌توانيد از يک متخصص داخلي وقت بگيريد. اين متخصصان در صورت لزوم شما را به فوق تخصص مربوطه ارجاع مي‌دهند.




گر.ه سلامت سيمرغ

منبع:مجله سيب سبز