بزرگنمايي:

چه خبر - مفصل فکي- گيجگاهي کدام مفصل است؟

مفصل فکي-گيجگاهي، مفصل بسيار مقاوم و پرتحرکي است که وظيفه جويدن غذا و باز و بسته کردن دهان را برعهده دارد. اين مفصل حرکت ترکيبي لولايي و چرخشي خاص و ترکيبي نيز دارد و نوع حرکت ترکيبي آن باعث مي‌شود تشخيص بيماري‌هاي مفصل مربوط به اين ناحيه پيچيده‌تر شود. به همين دليل در تمام دانشگاه‌هاي دنيا بيماري‌هاي اين مفصل را به‌عنوان بيماري‌هاي مبهم معرفي مي‌کنند.

مفصل فکي-گيجگاهي مفصل کوچکي است که در 2 طرف سر قرار گرفته و استخوان گيجگاهي جمجمه را به فک پايين متصل مي‌کند. امروزه ثابت شده اين مفصل نقش مهمي در سلامت کل بدن ايفا مي‌کند و اگر دچار مشکلي شود، علاوه بر اختلالاتي در دهان و دندان مشکلاتي در نواحي مختلف بدن ايجاد خواهد کرد. دکتر عليرضا اميرسيف‌الديني، رئيس بخش دندان‌پزشکي بيمارستان ايني هانوفر آلمان مي‌گويد: تخمين زده مي‌شود حدود دوسوم از ايراني‌ها نيز دچار اختلالات عملکردي در اين مفصل باشند و پرداختن به اين موضوع مي‌تواند تاثير زيادي در سلامت بهداشت جامعه ما داشته باشد.

بيماري مفصل فکي ـ گيجگاهي با 2 نامTMD يا CMDمعروف است که اولين بار آن را آمريکايي‌ها مطرح کردند. من نيز براي اولين بار در مجامع عمومي اختلالات مربوط به اين مفصل را در 2 گروه کلي معرفي کردم:

- اختلالات گروه اول، مربوط به خود مفصل فکي گيجگاهي است که شامل درد منطقه مفصل فک، صداهاي فکي و محدوديت حرکت مفصل فک است.

- گروه دوم، عوارضي است که دورتر از منطقه فک بروز مي‌کند.

بسياري از بيماران، دچار بيماري‌هايي مانند سردردهاي مبهم، درد‌هاي گنگ در گردن و ناحيه صورت، صداهاي داخل گوش مثل وزوز، سرگيجه، دوبيني در چشم، حتي اختلال در سيستم ارتوپدي بدن و چرخش لگن و اختلاف ارتفاع بين 2 پا و.. هستند که با مراجعات مکرر به پزشک نتيجه‌اي از درمان نمي‌گيرند. درواقع، پزشک نمي‌تواند علت خاصي براي شکايت بيمار پيدا کند.

اولين بار در سال 2008 و در بيمارستان ايني هانوفر آلمان، مطالعات بيشتري درباره اينکه‌ آيا واقعا بيماري مغزي-عصبي وجود دارد که منشاء آن در مفصل فکي-گيجگاهي باشد، انجام شد. اين مطالعات مرز بين دندان‌پزشکي و بيماري‌هاي مغز و اعصاب را در برداشت و موجب شد اين 2 رشته مجزا يعني دندان‌پزشکي و مغز و اعصاب براي از بين بردن دردهاي مبهم بيماران که هيچ دليل پزشکي نمي‌توان براي آن يافت، هماهنگ شوند. البته در اروپا بيماراني که دردهاي مبهم دارند و براي درمان به چند پزشک مراجعه کرده‌ و نتيجه‌اي نگرفته‌اند، بايد علاوه بر متخصص مغز و اعصاب و دندان‌پزشک، متخصص مفصل فکي-گيجگاهي به متخصص گوش و حلق و بيني و ارتوپد نيز مراجعه کنند و معاينه ‌شوند.

آمارها در آمريکا نشان مي‌دهد، 75 درصد مردم دچار طيفي از اين مشکل وسيع‌الطيف هستند و در ايران اگرچه تاکنون تحقيقاتي در اين مورد انجام نگرفته ولي به نظر مي‌رسد حدود دوسوم مردم دچار درجاتي از اختلال اين مفصل باشند.

استرس‌هاي ما همگام با مدرن شدن جامعه، شکل تازه‌تر يا در واقع مدرن‌تري به خود گرفته‌اند. از همان پيدايش خلقت انسان استرس نيز با او همراه بوده، اما مکانيسمي که براي بدن انسان اوليه در مواجهه با استرس تدوين شده، مکانيسم کاملا مشخصي است. در اين مکانيسم انسان به‌طور ناخودآگاه از 3 راه با استرس مقابله مي‌کند، فرار مي‌کند، مبارزه مي‌کند يا خود را به مردن مي‌زند تا خطر برطرف شود، ولي با بروز استرس‌هاي مدرن در جوامع کنوني بدن انسان قادر نيست با اين مکانيسم‌ها به مقابله با استرس برخيزد.

فرض کنيد مامور دارايي ماليات زيادي برايتان نوشته است. کدام‌يک از 3 راه مقابله با استرس مي‌تواند جوابگو باشد؟ انسان امروزي براي مقابله با استرس مکانيسم‌هاي جديد و جبراني ديگري را پيش گرفته که عمده‌ترين آن خشم توام با دندان‌قروچه و فشاردادن دندان‌ها روي هم است. وقتي دندان‌ها به شدت روي هم فشار داده مي‌شوند، مي‌توانند باعث اختلال اين مفصل شوند و بيماري‌هاي آن در خود مفصل يا مکان‌هاي دوردست بروز مي‌کند.

البته دستکاري‌هاي بشر امروزي و پيشرفت در علم دندان‌پزشکي در مورد درمان دندان‌ها مانند استفاده از روکش، پروتز، ايمپلنت و... را نبايد از نظر دور داشت. اگر موارد گفته‌شده با دقت توسط متخصصان دندان‌پزشکي انجام نشود، ممکن است توازن بين دندان‌ها را از بين ببرد و يک ارتفاع نامحسوس بين 2 فک مي‌تواند مفصل فکي-گيجگاهي را از محدوده طبيعي خود خارج کند و باعث دردهاي مبهم در بيمار شود.

برخلاف آنچه تصور مي‌شود، اکثر بيماران به عمل جراحي مفصل فکي-گيجگاهي نيازي ندارند. اگر بعد از معاينات تخصصي متوجه نامتقارن بودن فک و اختلال در نظم تماس دندان‌ها شديم، بايد ابتدا توازن به‌طور نسبي تامين شود. سپس با محاسبات خاص، موقعيت فيزيولوژيک فک بايد از نو تعريف و گاردهاي خصوصي با توجه به شرايط بيمار ساخته شود. حداکثر فشار روي فک در طول شب‌ها و مخصوصا هنگام خواب است، زيرا دندان‌قروچه و فشار فک بالا و پايين روي همديگر در خواب اتفاق مي‌افتد. تماس دنداني در شب‌ها چند برابر روز است. انسان‌ها به ‌طور طبيعي در طول 24 ساعت بين 18 تا 24 دقيقه تماس دنداني دارند و 85 درصد اين زمان، هنگام شب و همراه با قورت دادن آب دهان و دندان‌قروچه اتفاق مي‌افتد.

گاردها طوري طراحي مي‌شوند که در طول شب بتوانند نقش درماني داشته باشند و ظرفيت درمان را تکميل و تاثير را بيشتر کنند. هر بيمار حداقل بايد 6 ماه از گارد استفاده کند. گاردهاي جديد در آلمان ساخته مي‌شوند ولي تلاش مي‌کنيم نحوه ساخت آنها را به لابراتوارها در ايران نيز آموزش دهيم تا هزينه کمتري براي بيماران داشته باشد.

متاسفانه بسياري از بيماراني که دچار دردهاي مبهم هستند و مدام از اين پزشک به آن پزشک مراجعه مي‌کنند، بعد از مدتي به حال خود رها مي‌شوند و مجبورند با درد کنار بيايند و به زندگي با کيفيت پايين ادامه دهند، در حالي که با ارجاع چنين بيماراني به متخصصان مفصل فکي-گيجگاهي مي‌توان به راحتي مشکل بيماران را حل کرد. اين کار نيازمند همکاري گروهي بين دندان‌پزشکان و متخصصان مغز و اعصاب، ارتوپدي و گوش و حلق و بيني و... است.




منبع:salamat.ir