بزرگنمايي:
چطور با فرزندم درباره مواد مخدر و اعتياد صحبت کنم بدون اينکه پرده حيايي که بين من و فرزندم هست، پاره شود؟
با بچه ها درباره اعتياد و مواد مخدر حرف بزنيد
براي هر کسي که در زندگي اش پدر يا مادر شده باشد يا حتي قصد بچه دار شدن داشته باشد، اين يک کابوس است که فرزندش با مصرف سيگار يا مواد سر و کار پيدا کند اما خوشبختانه اين موضوعي است که مي شود از آن به راحتي پيشگيري کرد اما من چطور مي توانم با فرزندم درباره اين موضوع صحبت کنم؟ نکند صحبت کردن درباره اين موضوع باعث گرايش بيشتر او به مصرف بشود؟ آنچه در زير مي آيد به شما نشان خواهد داد که چطور اين کار را انجام دهيد.
انکار راه حل نيست
فکر کردن به اين موضوع که فرزند من ممکن است مواد مصرف کند، به قدري دردناک است که بيشتر پدرها و مادرها صورت مسئله را پاک مي کنند و فرض را بر اين مي گذارند که اين اتفاق براي فرزند آنها نخواهد افتاد اما متاسفانه اين يک اشتباه بسيار رايج است. براي مثال در يک پژوهش 40 درصد نوجوانان اظهار کردند که حشيش (ماري جوانا) را امتحان کرده اند، در حالي که تنها 18 درصد از والدين فکر مي کردند که فرزندشان حشيش مصرف کرده است. اين تفاوت عظيم نشاندهنده آن است که ما تمايل داريم فرزند خودمان را جدا از اين مشکلات فرض کنيم. کدام پدر و مادري دوست دارد فرزندش را در حال مصرف مواد تصور کند؟ اما اين موضوع ما را مواجه با خطر بزرگي قرار مي دهد؛ غفلت از موضوعي به اين مهمي، ما را شبيه کبکي مي کند که سرش را زير برف کرده تا خطر را نبيند. شايد مهمترين پيامي که مي توان در اين ميان مطرح کرد، اين است که بياييد سرمان را از زير برف دربياوريم و با شجاعت راه حل براي اين موضوع پيدا کنيم.
نگراني در مورد باز شدن روي نوجوان
طي تجربه آموزش پيشگيري از اعتياد براي والدين هميشه به اين پرسش برمي خورده ام که «چطور با فرزندم درباره مواد صحبت کنم بدون اينکه پرده حيايي که بين من و فرزندم هست، پاره شود؟» به عبارتي بيشتر والدين تصور مي کنند که بهتر است بين خود و فرزندشان فاصله اي پديد بياورند و درباره بعضي موضوعات (مانند روابط با جنس مخالف و مواد) صحبتي نکنند؛ با اين اميد که مسکوت ماندن اين موضوع باعث شود که فرزندشان بداند که اين موضوع را تاييد نمي کنند و خود به خود به دنبال اين کارها نرود. پاسخ من به اين والدين هميشه اين بوده است که «لطفا اين پرده حيا را از بين ببريد.»
اما چطور اين فاصله را از بين ببريم؟! چطور اين موضوع را طوري مطرح کنيم که فرزندمان برداشت نکند که با مصرف مواد موافقيم؟ از آن مهمتر چطور با او صحبت کنيم که با ما لجبازي نکند؟ اصلا چه سني براي صحبت کردن با فرزند مناسب است؟ توصيه هاي زير به شما کمک خواهد کرد که مفيد و موثر با او صحبت کنيد:
1- از چه سني؟
بهتر است با فرزندتان در هر سني که هست، درباره مواد صحبت کنيد. سال هاي مياني دبستان و پيش از شروع دوران نوجواني، بهترين زمان براي صحبت کردن است. در اين سن فرزند شما هنوز شروع به استقلال طلبي نکرده است و حرف شما به نوعي قانون نانوشته زندگي او خواهد شد. البته اگر فرزندتان به نوجواني و جواني رسيده باشد هم، هنوز براي صحبت کردن دير نيست. مهم اين است که از هر فرصتي براي صحبت در اين باره استفاده کنيد.
2- دختر و پسر فرقي ندارد
از قديم اين ديدگاه بين ما وجود داشته است که در رابطه با مصرف مواد پسرها در معرض خطرند و اگر هم کسي قصد داشته باشد که با فرزندش درباره مخدر صحبت کند، مخاطب اصلي پسرها هستند. اگرچه پيش ترها فقط اين پسرها بودند که مخاطبان اصلي مصرف مواد محسوب مي شدند اما امروزه الگوهاي مصرف مواد تغيير کرده است و با ظهور مواد جديد در بازار، ديگر دخترها هم به اندازه پسرها در معرض اعتياد هستند.
3- درباره اعتياد زياد بدانيد
درباره اعتياد و انواع مواد تا جاي ممکن اطلاعات دقيق و علمي کسب کنيد. کتاب بخوانيد، در اينترنت جستجو کنيد و سوالات تان را از متخصصان بپرسيد. در منابع اينترنتي نه تنها مي توانيد درباره اثرات مصرف مواد اطلاعات کسب کنيد، بلکه تصاويري از آنها را هم ببينيد. شما بايد اطلاعات کامل و درستي درباره مواد داشته باشيد. يک منبع خوب براي پرسش درباره مواد، اعتياد و درمان آن شماره تلفن خط ملي اعتياد (09628) است که مي توانيد از آن هم استفاده کنيد.
4- از کاه کوه نسازيد
يکي از مهمترين خطاهايي که والدين مرتکب مي شوند اين است که زمان صحبت درباره مواد مي ترسند و اين ترس را به فرزندشان منتقل مي کنند. يکي از ويژگي هاي نوجواني اين است که آنها خود را مصون از هرگونه مشکل، بيماري و دردسر احساس مي کنند؛ به همين خاطر نگراني شما را واکنشي شديد و غيرمنطقي مي دانند و آن را جدي نمي گيرند. از تصور اينکه ممکن است به فرزند شما مواد تعارف شده باشد يا حتي آن را امتحان کرده باشد، وحشت نکنيد. حتي اگر چنين اتفاقي افتاده باشد، مصرف امتحاني مواد لزوما به معناي اعتياد فرزند شما و کارتن خواب شدن او نيست. بايد با اعتماد به خودتان و فرزندتان، محکم و قاطع صحبت کنيد.
5- موضع خودتان را محکم و قاطع بيان کنيد
پژوهش ها نشان داده است که مهمترين امتناع نوجوان از مصرف مواد، تاثير والدين است. نوجواناني که از والدين شان پيغام «ما مصرف مواد را تاييد نمي کنيم»، به صورت قطعي و واضح دريافت مي کنند، 54 درصد کمتر به سمت مصرف مخدر مي روند. پس با اطمينان و محکم به فرزندتان بگوييد که با مصرف مواد موافق نيستيد. اگر لازم بود، اين کار را به صورت عملي هم نشان بدهيد. براي مثال اجازه ندهيد که براي خانه قليان خريده شود و يا از مهمان سيگاري بخواهيد سيگارش را بيرون از منزل يا نزديک پنجره بکشد.
6- منصفانه صحبت کنيد
صحبت هايتان بايد حتما منصفانه باشد. صحبت کردن وحشت زده درباره مصرف مواد و کارتن خواب شدن، براي نوجواني که مصرف مواد را ميان دوستانش ديده است، خنده دار به نظر مي آيد. مطرح کردن اين موضوع که اگرچه در ابتدا مصرف مواد نتايج زياد بدي ندارد اما به مرور زمان آسيب هاي غيرقابل جبرانش را نشان خواهد داد، قابل قبول تر است.
7- مسئوليت انتخاب را به گردن خودش بيندازيد
به خاطر داشته باشيد که وقتي بهترين نتيجه را خواهيد گرفت که مسئوليت تصميم گيري درباره رفتار را به عهده فرزندتان بگذاريد. وقتي که شما اين انتخاب را براي فرزندتان در نظر مي گيريد که خودش گزينه درست را برگزيند، به نوعي از بروز هرگونه لجبازي جلوگيري مي کنيد.
چند جمله خوب براي صحبت کردن درباره مواد
* «شايد اين سوال من برات عجيب باشه ولي تا حالا کسي به تو مواد تعارف کرده؟ اگر اين اتفاق افتاد، دوست دارم در موردش با هم حرف بزنيم.»
* «من مي دونم که مواد يا سيگار ممکنه اولش لذتبخش باشه اما به خاطر عوارضي که به مرور ايجاد مي کنه، دوست ندارم تو اون ها رو حتي امتحان کني، هر چند تو بزرگ شدي و خودت بهتر مي دوني تصميم عاقلانه کدومه.»
* «ببينم تو بلدي اگه کسي بهت سيگار تعارف کرد، چطوري بهش بگي نه؟ دوست داري با هم تمرين کنيم؟»
سپيده بخت، کارشناس ارشد روانشناسي
منبع : ماهنامه سپيده دانايي