بزرگنمايي:
چه خبر - مزاج شما دموي است يا صفراوي؟ بلغمي يا سوداوي؟
دانشمندان طب سنتي ايران معتقدند مزاج‌ها بي‌نهايت است و مزاج هيچ فردي مشابه ديگري نيست؛ همان‌طور که اثر سرانگشتان افراد متفاوت است، ولي براي يادگيري اوليه و همچنين سهولت انجام دستورالعمل‌ها، طبقه‌بندي چهارگانه مزاج‌ها مي‌تواند تا حد زيادي مشکلات را حل کند. بر‌اين‌اساس، در يک طبقه‌بندي ساده، افراد سالم به 4 گروه مزاجي تقسيم مي‌شوند. در واقع، اگر بدن انسان از مقادير متناسب خاک، آب، هوا و آتش ترکيب شده باشد، «مزاج معتدل» به وجود مي‌آيد که صرفا در حالت فرضي وجود دارد. اگر يکي بر ديگري برتري داشته باشد، مزاج‌هاي چهارگانه اصلي؛ يعني مزاج‌هاي «سوداوي، بلغمي، دموي و صفراوي» ايجاد مي‌شود.
-در شخص «سوداوي»، سردي و خشکي، غلبه دارد-در فرد «بلغمي»، سردي و تري، غلبه دارد-در فرد «دموي» گرمي و تري، غلبه دارد-در شخص «صفراوي» گرمي و خشکي غلبه دارد
اين کيفيات؛ يعني سردي و گرمي و تري و خشکي باعث بروز علائمي در فرد مي‌شوند که در مبحث آتي مورد بحث قرار مي‌گيرد. قابل ذکر است تمامي اين گروه‌ها سالم هستند و اعمال و افعال آنها به خوبي انجام مي‌شود، ولي مشخصات بدني، رواني و اجتماعي‌شان متفاوت است. درست مانند وسايل نقليه متفاوتي که هر کدام نسبت به عملکرد خود، داراي مشخصات و ويژگي‌هاي خاص خود (از جهت سرعت و قدرت) هستند و اين ويژگي‌ها نه دليل برتري و نه نشانه پستي است بلکه هر شخص بايد ويژگي‌هاي خود را بشناسد و مطابق آن برنامه‌ريزي کند و درنهايت وظايف خود را انجام دهد.
اين ويژگي‌ها محصول داده‌هاي مادي هر شخص است. داده‌هاي معنوي مي‌توانند مشخصات فردي را تغيير دهند، ولي موضوع بحث ما داده‌هاي مادي هر فرد و ويژگي‌هاي مربوطه است.انسان تا خصوصيات مزاجي خود را نشناسد، نمي‌تواند برنامه‌ريزي درستي براي زندگي‌اش داشته باشد. سلامت و دستورالعمل‌هاي آن متکي بر شناخت کافي از خود فرد است. تعجب نکنيد، هر کسي به مصالح و روش‌هاي خاص خود براي سلامت و درمان و حتي شناخت پروردگار متعال نياز دارد.
در ادامه بعضي علائم و نشانه‌هاي شايع مزاج‌هاي چهارگانه صفراوي، دموي، بلغمي و سوداوي مورد بررسي قرار گرفته است. سعي کنيد مشخص کنيد در کدام يک از اين گروه‌ها جاي مي‌گيريد. لزومي ندارد تمامي علائم در شما صدق کند، همين که بيشتر علائم يکي از اين 4 گروه با شما تطابق دارد، کافي است. البته مي‌توانيد براي راحتي کار از «مزاج‌ياب ساده» و پرسشنامه‌هاي چهارگانه آن نيز کمک بگيريد.
علائم و نشانه‌هاي شايع مزاج‌هاي چهارگانه صفراوي، دموي، بلغمي و سوداوي:
صفراوي مزاج‌ها:-داراي مزاج گرم و خشک هستند.-چهره و سفيدي چشم آنها کم يا زياد به زردي مي‌زند.-دهان و بيني‌شان خشک است. -زبانشان خشک و زبر و گاهي تلخ مي‌شود.-عطش اين افراد، زياد و اشتهايشان کم است.-لاغر هستند.-مطالب را سريع درک مي‌کنند.-سر آنها کلاه نمي‌رود!-خوابشان کم و سبک است.-تحريک‌پذير هستند و زود عصباني و مضطرب مي‌شوند.-پوستشان گرم و خشک و بي‌حالت است.-دور چشمشان (به علت از دست دادن رطوبت)، گود مي‌افتد.-هنگام لمس، اندام‌هاي آنها گرم است.-از هواي خنک لذت مي‌برند و در هواي گرم اذيت مي‌شوند.-اولين ادرار صبحگاهي آنها پررنگ و گاهي سوزان است.-گرمي و خشکي در اين افراد در فصل تابستان شدت مي‌يابد.-سريع راه مي‌روند.-سريع و جويده حرف مي‌زنند و معمولا عجول هستند.-افراد صفراوي مزاج در سن جواني دچار بيشترين مشکلات در سلامت خود مي‌شوند و به‌خصوص بيشتر اين مشکلات در فصل تابستان بروز مي‌کند.
دموي‌مزاج‌ها:-مزاج اين افراد گرم و تر است.-رنگ چهره‌شان قرمز و هيکلشان درشت و چارشانه هستند.-سر و اندام‌هايشان سنگين است.-معمولا کسل هستند و خواب زياد و سنگيني دارند و در فصل بهار اين حالت تشديد مي‌شود.-دهان‌دره، کش و قوس بدن و کشيدن دست‌ها به اطراف جزو عاداتشان است.-اين افراد معمولا قوي، خوش‌اخلاق و اهل بگو و بخند هستند و در ديگران ايجاد نشاط مي‌کنند.-شجاع و فرمانبردار هستند ولي مطالب جديد را خوب درک نمي‌کنند و زود فراموش مي‌کنند.-مزه دهان آنها شيرين و پوست و زبان و چشمشان قرمز است.-خونريزي از نقاط مستعد مثل بيني و لثه در آنها شايع است.-محل فصد و حجامت آنها خارش پيدا مي‌کند. در فصل بهار اين علائم بيشتر مشاهده مي‌شود.
بلغمي‌مزاج‌ها:-مزاج اين افراد سرد و تر است.-اين افراد چهره سفيد دارند. پوست آنها سرد، نرم و شفاف است.-گاهي اوقات به علت رطوبت زياد، پوستشان در ناحيه زير چشم و زير گلو دچار چين‌خوردگي مي‌شود.-آب دهان زياد-کمي تشنگي و عطش-نرم بودن گوشت اندام‌ها-تنبلي-آروغ ترش و ريفلاکس (بازگشت مواد و اسيد از معده به مري) از علائم ديگر افراد بلغمي است.-حرکات اين افراد کند است و حوصله انسان از پرحوصلگي آنها سر مي‌رود.-آرام حرف مي‌زنند.-در راه رفتن معمولا عقب مي‌مانند.-زود خسته مي‌شوند.-ماست و دوغ و سرديجات، آنها را اذيت مي‌کند.-خو‌ش‌خوابي-کندفهمي-افت حافظه-کمرنگي ادرار صبحگاهي -زبان نرم با پرزهاي تحليل‌رفته و گاهي پوشيده از بار سفيد-در فصل زمستان بيماري‌هاي بلغمي شدت مي‌يابد.
سوداوي‌مزاج‌ها:-مزاج اين افراد سرد و خشک است.-چهره اين افراد تيره است.-پوستشان، خشک و بي‌طراوت است.-سياهي خون و غلظت آن از علائم ديگر آنهاست.-زيادي فکر و خيال و نگراني نسبت به آنچه که در اطرافشان مي‌گذرد.-خواب‌هاي آشفته و تيره و تار-به علت سرعت فکر بين اين افراد، شاعران و هنرمندان بيشتري يافت مي‌شود ولي در صورتي که روش زندگي و تغذيه اين افراد اصلاح نشود، دچار مشکلات رواني جدي مي‌شوند.-افسردگي و گوشه‌گيري و کم جوشيدن با ديگران، يکي ديگر از خصوصيات افراد سوداوي است.-سوزش سر معده و زير جناغ-گرفتگي در عضلات پشت ساق پا-گرفتگي در ناحيه گلو (به صورتي که دائما احساس مي‌کنند حلقه‌اي از داخل گلويشان را گرفته است)-اشتهاي کاذب و خرده‌خواري-پرمويي و بروز لکه‌هاي تيره در پوست در اين افراد شايع است.-اين افراد در فصل بهار از وضعيت تعادل بهتري برخوردار مي‌شوند و در فصل پاييز بيماري‌هايشان شدت پيدا مي‌کند.
دکتر محسن ناصري
دانشيار فارماکولوژي دانشگاه شاهد
منبع:salamat.ir