بزرگنمايي:
چه خبر - يائسگي زودرس چيست؟
اگر در خانمي ناکارآمدي اوليه تخمدان‌ها به دليل کاهش يا قطع هورمون‌هاي جنسي قبل از 40 سالگي اتفاق بيفتد نشان از آن دارد که يائسگي زودرس اتفاق افتاده است. در واقع، نارسايي زودرس تخمدان (POI) وقتي اتفاق مي‌افتد که فعاليت طبيعي تخمدان‌ها (قاعدگي) قبل از 40 سالگي متوقف شود.
دکتر اشرف آل‌ياسين، متخصص زنان و زايمان و مدير گروه زنان دانشگاه علوم پزشکي تهران با تاکيد بر اين که گاهي در برخي خانم‌ها يائسگي زودرس اتفاق مي‌افتد، ولي فعاليت تخمدان‌ها و قاعدگي به‌طور کامل متوقف نمي‌شود، مي‌گويد: توجه داشته باشيد هميشه نارسايي زودرس تخمدان برابر با ناباروري نيست. ذخيره تخمدان‌ها در خانم‌هايي که به‌طور زودهنگام يائسه مي‌شوند کاهش مي‌يابد و تخمک‌گذاري يا متوقف مي‌شود يا به طور گهگاه اتفاق مي‌افتد. در عين حال، توليد هورمون‌هاي استروژن، پروژسترون و تستسترون نيز متوقف يا فقط به طور متناوب صورت مي‌پذيرد.به دليل اين اتفاقات، باروري در اين افراد غير محتمل مي‌شود، اما مواردي نيز از باروري گزارش شده است.
نشانه‌هاي يائسگي زودرس
اولين علامت يائسگي زودرس، قطع قاعدگي به مدت چهار تا شش ماه و بالا بودن ميزان هورمون FSH از مغز (هيپوفيز) در دو نوبت به فاصله يک ماه است.
دکتر اعظم السادات موسوي، رئيس انجمن متخصصان زنان و زايمان ايران در اين باره مي‌گويد: هورمون FSH از هيپوفيز براي تحريک تخمدان ترشح مي‌شود و چون تخمدان فعاليت ندارد، اين هورمون به طور رفلکسي بالا مي‌رود و يائسگي اتفاق مي‌افتد. در، حدود 5 تا 10 درصد موارد يائسگي زودرس، ممکن است دوباره تخمدان‌ها فعال شده و حتي بارداري نيز اتفاق مي‌افتد. قطع قاعدگي همراه گر گرفتگي، اختلالات خواب، تحريک‌پذيري، عدم تمرکز، خشکي واژن و کاهش ميل جنسي از علائم اصلي يائسگي زودرس به شمار مي‌رود.
چرا زودتر از موقع يائسه شده‌ايد؟
البته در بيش از 90 درصد موارد، علت يائسگي زودرس مبهم است و علتي براي آن نمي‌توان يافت. گرچه دکتر موسوي در اين باره مي‌گويد: معمولا يائسگي زودرس يا ناشي از مشکلات کروموزومي، ژنتيک يا عوامل محيطي مثل ويروس‌ها و بعضي از داروها مثل شيمي‌درماني و پرتودرماني است. البته جراحي، استرس‌ها و کشيدن سيگار نيز در بروز آن موثر است. از علل ديگر يائسگي زودرس مي‌توان به ديابت، بيماريهاي التهابي و عفوني مثل سل و آبسه‌هاي لگني اشاره کرد.
دکتر آل‌ياسين نيز در اين باره مي‌افزايد: در بيشتر موارد مشخص نمي‌شود چرا نارسايي زودرس تخمدان اتفاق مي‌افتد، اما اختلالات ژنتيکي، مواجهه با مواد توکسين (سمي) و اختلالات خود ايمني به عنوان علت اين وضعيت مطرح شده‌اند و به همين دليل ارزيابي چنين بيماراني مهم است. علت‌هاي ژنتيک ممکن است ناشي از اختلالات ژني فردي يا اختلالات کروموزومي باشد. شايع‌ترين دلايلي که ناشي از تاثير داروها‌ست از اثرات داروهاي شيمي‌درماني و راديوتراپي ناشي مي‌شود که در درمان بيماريهاي بدخيم استفاده مي‌شوند.
بعضي ويروس‌ها نيز مي‌توانند در بروز يائسگي زودرس موثر باشند. درصورت وجود بيماري خودايمني نيز سيستم ايمني بدن عليه سلول‌هاي طبيعي بدن فعاليت مي‌کند و بسته به نوع سلول‌هاي درگير شده، علائم مختلفي تظاهر مي‌کند.
استخوان‌هايي که آسيب‌پذير مي‌شوند
متاسفانه ناباروري تنها عارضه ناشي از يائسگي نيست، بلکه عوارضي چون پوکي استخوان‌ها، افسردگي و اضطراب، نارسائي تيروئيد، بيماريهاي قلبي و عروقي، خشکي چشم و پوست نيز از عوارض يائسگي هستند.
در حال حاضر هيچ درماني براي برگشت عملکرد تخمدان وجود ندارد، ولي براي رفع علائم يائسگي درمان وجود دارد و اين درمان علاوه بر بهبود علائم يائسگي از بروز عوارض آن مثل پوکي استخوان نيز مي‌تواند جلوگيري کند. علاوه بر آن در 5 تا 10 درصد موارد، خود به خود فعاليت تخمدان بر‌مي‌گردد و حتي بارداري اتفاق مي‌افتد.
هورمون درماني جايگزيني، مصرف مکمل کلسيم و ويتامينD3، ورزش منظم و تنظيم وزن و حمايت‌هاي رواني از روش‌هاي درماني ضروري و موثر در صورت بروز يائسگي زودرس به شمار مي‌رود.
درمان به شرط هورمون
بيمار مبتلا به يائسگي زودرس بايد قبل از تصميم‌گيري براي باردار شدن به فکر سلامت خود باشد. يکي از کارهاي اصلي درمان اين عارضه، جايگزيني هورمون استروژن است که توسط تخمدان بايد به‌طور طبيعي ترشح مي‌شد و اکنون متوقف شده است.
دکتر آل‌ياسين در پاسخ به اين سوال که چه عوارض منفي هورموني شخص را در چنين شرايطي تهديد مي‌کند، مي‌گويد: استروژن نقش مهمي در سلامت يک خانم دارد، مثلا سيستم اسکلتي يک خانم براي سالم ماندن و مقاومت در برابر شکستگي به تحريک استروژن نياز دارد. بدون استروژن، خانم‌هاي مبتلا به يائسگي در معرض خطر پوکي استخوان هستند. شواهد متناقضي وجود دارد که کمبود استروژن قبل از يائسگي مي‌تواند سبب خطر بيماري قلبي نيز شود. همچنين علائم يائسگي مثل گرگرفتگي، تعريق شبانه، اختلالات خواب و خشکي واژن نيز براي بيمار آزار‌دهنده هستند. با اين تفاسير، هدف از درمان با استروژن، پيشگيري يا کم کردن عوارض کمبود استروژن است .
البته در کنار استفاده از استروژن به منظور تکميل درمان و جلوگيري از ايجاد سرطان رحم، داروي هورموني پروژستروني نيز براي بيمار تجويز مي‌شود. بيشتر متخصصان توصيه مي‌کنند تا 50 سالگي که سن متوسط يائسگي است بيماران، تحت درمان دارويي با استروژن و پروژسترون قرار گيرند.
اين متخصص با اشاره به اين که خانم‌هايي که تحت درمان با استروژن و پروژسترون قرار مي‌گيرند معمولا نگران بروز عوارض اين داروها ازجمله خطر حمله قلبي و سرطان پستان هستند، اظهار مي‌کند: بايد گفت مطالعاتي که بروز اين خطرات را مطرح کرده‌اند در مورد زنان سنين 70 ـ60 بوده که به طور طبيعي يائسه شده‌اند، بنابراين نمي‌توان از نتايج آن مطالعات براي اين بيماران استفاده کرد و حتي در مقابل مطالعات فوق، مطالعاتي انجام شده که توصيه کرده‌اند مصرف استروژن براي جلوگيري از بيماريهاي قلبي و پوکي استخوان ضروري است.
منبع:jamejamonline.ir