بزرگنمايي:

در مراحل اوليه آلزايمر، اغلب درمان‌هاي دندان‌پزشکي قابل‌انجام است. دندان‌پزشک طرح درمان را مي‌ريزد و در نظر خواهد داشت که بيمار به خوبي قادر به رعايت بهداشت و مراقبت از دندان‌هايش نخواهد بود.

آلزايمر نوعي بيماري است که در آن حافظه ضعيف مي‌شود، حالت‌هاي خلقي شخص عوض مي‌شود و قدرت ارتباطي و استدلال منطقي او کاهش مي‌يابد. آلزايمر يک بيماري پيشرونده است که به مرور زمان بدتر مي‌شود. آلزايمر، بيماري سنين بالاست و شخصي که به آن مبتلا مي‌شود، به حمايت و رسيدگي بيشتري نياز دارد. در اين ميان، رعايت بهداشت دهان و دندان در بهبود سلامت عمومي فرد بسيار موثر است. داشتن دهان و دندان سالم به افراد کمک مي‌کند تا خوب حرف بزنند، خوب غذا بخورند و ظاهر خوبي داشته باشند. در اين مطلب به مشکلات مبتلايان به آلزايمر مي‌پردازيم و مي‌آموزيم که در مراحل مختلف آلزايمر دهان و دندان افراد چگونه تحت‌تاثير قرار مي‌گيرد.

بيماري‌هاي دهان و دندان به 2 گروه عمده تقسيم مي‌شوند؛ بيماري‌هاي مربوط به لثه‌ها و پوسيدگي دندان‌ها. در هر دو حالت ممکن است شخص مبتلا، درد يا عفونت را تجربه کند. در افرادي که به آلزايمر مبتلا هستند، هر دو حالت يعني درد يا عفونت، گيجي شخص مبتلا به آلزايمر را بيشتر مي‌کند و وضعيتش بدتر مي‌شود.

بيماري‌هاي لثه باعث خونريزي شان مي‌شود، لثه‌ها را دچار التهاب مي‌کند و گاه باعث تحليل (پسروي) لثه‌ها مي‌شود. اگر بيماري لثه به مراحل خيلي شديد برسد، ممکن است دندان‌ها را لق کند و شخص بدون پوسيدگي، دندان‌هايش را از دست بدهد. پلاک ميکروبي که مجموعه‌اي از ميکروب‌ها و مواد غذايي است، عامل اصلي بيماري‌هاي لثه است. با بهداشت خوب، مسواک و استفاده مرتب از نخ دندان و دهانشويه‌هاي ضدباکتري، مي‌توان پلاک را از روي دندان‌ها حذف و سلامت لثه‌ها را تضمين کرد. همين پلاک ميکروبي مي‌تواند عامل ايجاد پوسيدگي دندان‌ها نيز باشد. غذاها، به‌خصوص غذاهاي شيرين و چسبنده، مورد علاقه باکتري‌هاست. آنها با تجزيه اين مواد، اسيدي توليد مي‌کنند که باعث پوسيدگي دندان‌ها مي‌شود. بهتر است وعده‌هاي مصرف غذاهاي شيرين را به روزي يک تا دو بار کاهش دهيد و ترجيحا آن را همراه با وعده اصلي غذا مصرف کنيد. داشتن رژيم غذايي سالم و استفاده از مسواک و نخ دندان براي حفاظت دندان‌ها از پوسيدگي ضروري است.

در مراحل اوليه آلزايمر، بيمار معمولا مي‌تواند خودش دندان‌هايش را تميز کند، اما شايد لازم باشد مراقب بيمار، مسواک‌زدن را به او يادآوري کند يا بر مسواک‌زدنش نظارت داشته باشد. اگر بيمار به کمک نياز داشته باشد، مراقب بايد مسواک و خميردندان را براي او آماده کند و روش مسواک‌زدن را به او نشان دهد. مسواک‌هاي مخصوصي وجود دارند که دسته‌هاي ضخيم‌تري دارند و در دست گرفتن آنها براي اشخاص ناتوان و بيمار آسان‌تر است. بهتر است اين‌ مسواک‌ها براي افراد مبتلا به آلزايمر تهيه شود. از دندان‌پزشک مشورت بخواهيد. او مي‌تواند برنامه مناسبي را براي رعايت بهداشت افراد مرحله اول آلزايمر پيشنهاد و بهترين روش مسواک‌زدن را توصيه کند. معاينه‌ مرتب دندان‌پزشکي در اين دوره را فراموش نکنيد. بهتر است براي افراد آلزايمري در اين مرحله از روش‌هاي پيشگيري از پوسيدگي استفاده شود. از مهم‌ترين اين روش‌ها «فلورايدتراپي» است که به کمک فلورايد از شروع پوسيدگي‌هاي جديد جلوگيري مي‌شود. اين عمل ممکن است به کمک خميردندان‌هاي پرفلورايد، فلورايدتراپي به کمک ژل يا وارنيش در مطب دندان‌پزشکي انجام شود.

با پيشرفت آلزايمر، بيمار قادر نخواهد بود خودش دندان‌ها و دهانش را تميز کند يا انگيزه‌اي براي رعايت بهداشت دهان و مسواک‌زدن در او باقي نمي‌ماند. از اين رو، اين وظيفه بر عهده فرد مراقب خواهد بود. بهتر است مراقب بيمار مبتلا به آلزايمر، در جلسه‌اي از دندان‌پزشک در اين مورد راهنمايي کاملي دريافت کند. روش‌هاي مختلفي براي اينکه بتوان براي ديگري مسواک زد، وجود دارد. يکي از معمول‌ترين روش‌ها اين است که بيمار مبتلا به آلزايمر روي يک صندلي بنشيند و مراقب پشت سر او قرار بگيرد. به نحوي که سر بيمار به بدن مراقب تکيه داده شود. در اين حالت مراقب خواهد توانست با يک دست سر بيمار را کنترل کند و با دست ديگر دندان‌هاي او را مسواک بزند. بهتر است در اين روش از يک مسواک با اندازه کوچک استفاده شود.

بيشتر افراد مبتلا به آلزايمر، از داروهاي ضدافسردگي، ضدجنون و آرامبخش استفاده مي‌کنند و عارضه جانبي اغلب اين داروها، خشکي دهان است. بزاق به‌عنوان مرطوب‌کننده دهان عمل مي‌کند و خشکي دهان باعث مي‌شود که دندان‌هاي مصنوعي به خوبي در دهان باقي نمانند و لق بخورند. بهتر است افرادي که دچار خشکي دهان هستند، از چسب‌هاي دندان مصنوعي يا بزاق مصنوعي براي حفظ دندان مصنوعي در دهان استفاده کنند. در افرادي که دندان‌هاي طبيعي دارند، خشکي دهان باعث افزايش احتمال پوسيدگي مي‌شود. استفاده از داروها و شربت‌هايي که با شکر شيرين شده‌اند نيز اين خطر را افزايش مي‌دهد. بهتر است از پزشک بخواهيد شربت‌هاي بدون شکر را جايگزين کند. دهانشويه فلورايد مي‌تواند به پيشگيري از پوسيدگي‌ها کمک کند. بعضي از داروهاي ضدجنون ممکن است باعث حرکات و لرزش فک و زبان شود که اين حرکات، نگه داشتن دندان مصنوعي در دهان را دچار اشکال مي‌کند. متاسفانه اين اثر دائمي است و بعد از قطع مصرف اين داروها، از بين نمي‌رود.

متاسفانه افراد مبتلا به آلزايمر، قادر به تشخيص و بيان مشکلات دهان و دندان خود نيستند. آنها ممکن است حتي نتوانند دردهاي خود را تشخيص دهند و بيان کنند بنابراين معاينه دوره‌اي دهان و دندان براي تمام بيماران مبتلا به آلزايمر، چه آنها که دندان‌هاي طبيعي خود را دارند يا کاملا بدون دندان هستند، لازم است. سرطان دهان، عارضه نه چندان شايعي است که با بالا رفتن سن احتمال ابتلا به آن بيشتر مي‌شود و ممکن است از يک ضايعه کوچک لکه مانند و کاملا بدون درد آغاز شود. از مهم‌ترين نکته‌ها، معاينه‌ دوره‌اي در افراد مبتلا به آلزايمر، توجه به اين ضايعات است. در تشخيص‌هاي زود هنگام، سرطان دهان به خوبي به درمان جواب مي‌دهد. دندان‌هاي مصنوعي ممکن است در طول سال‌هاي استفاده طولاني، تطابق خود را با دهان از دست بدهند و دهان را زخم کنند که بيماران آلزايمري معمولا آن را درک نخواهند کرد. پوسيدگي‌هاي ناحيه طوق دندان هم معمولا بدون درد هستند و اگر توجه نشود، ممکن است با پيشرفت آن، باعث شکستن کامل دندان از ناحيه تاج شود.

• آنها نمي‌توانند دندان‌هايشان را به خوبي تميز کنند.

• آنها نمي‌توانند به خاطر داشته باشند که دندان‌ها بايد تميز شوند.

• آنها نمي‌توانند نيازها و مشکلات دنداني‌شان را بيان کنند.

• آنها نمي‌توانند در تصميم‌گيري‌هاي مربوط به درمان خود شرکت کنند.

• آنها نمي‌توانند هنگام انجام کارهاي دندان‌پزشکي آرامش داشته باشند.

گاهي بيماران آلزايمري مشکلاتي در دهان خود دارند اما نمي‌توانند آن را بيان کنند. اين علائم معمولا نشانه وجود يک مشکل دنداني در آنهاست:

1. با غذا خوردن مشکل دارند، به‌خصوص غذاهاي سرد و سفت.

2. مرتب سر و دهانشان را حرکت مي‌دهند.

3. از دندان مصنوعي قديمي‌شان استفاده نمي‌کنند.

4. ناآرام، بي‌قرار و پرخاشگر شده‌اند.

5. خواب خوبي ندارند.

6. در فعاليت‌هاي روزانه شرکت نمي‌کنند.

درمان مشکلات دهان و دندان بيماران مبتلا به آلزايمر را مي‌توان به دو گروه کلي تقسيم کرد: 1) بيماراني که در مراحل اوليه آلزايمر هستند و 2) بيماراني که در مراحل مياني آلزايمر هستند.

در مراحل اوليه آلزايمر، اغلب درمان‌هاي دندان‌پزشکي قابل‌انجام است. دندان‌پزشک طرح درمان را مي‌ريزد و در نظر خواهد داشت که بيمار به خوبي قادر به رعايت بهداشت و مراقبت از دندان‌هايش نخواهد بود. پوسيدگي‌هاي سطحي پر مي‌شوند اما درمان‌هايي مثل کراون (روکش)، بريج و ايمپلنت فقط در صورتي انجام مي‌شود که دندان‌پزشک مطمئن باشد يک مراقب دلسوز در رعايت بهداشت کامل به بيمار کمک مي‌کند. در اين مرحله مراقبت‌هاي پيشگيرانه براي بيماري‌هاي لثه بسيار لازم و ضروري است. آلزايمر يک بيماري پيشرونده است بنابراين لازم است تا افراد مراقب دستورات کامل پيشگيري و بهداشتي دهان و دندان را از گروه دندان‌پزشکي دريافت کنند.

در اين مرحله، شخص مبتلا از نظر فيزيکي مشکلي ندارد اما با بعضي مشکلات رفتاري و شناختي درگير شده است. در اين مرحله معمولا درمان‌هاي دندان‌پزشکي از ترميم‌ به سمت پيشگيري‌ سوق داده مي‌شود. بعضي از بيماران ممکن است تحمل درمان‌هاي دندان‌پزشکي را داشته باشند و براي گروهي ديگر حتي ممکن است به بيهوشي عمومي نياز باشد. در اين مرحله تصميم‌گيري براي نوع درمان کاملا به شرايط بيمار، تصميم اطرافيان و شرايط گروه دندان پزشکي مربوط است.

هرچند امروزه، عمر دندان‌هاي طبيعي بيشتر از قبل شده اما هنوز هم هستند افراد زيادي که تمام دندان‌هاي طبيعي خود را از دست مي‌دهند و مجبور به استفاده از دندان مصنوعي مي‌شوند. اين اتفاق در افراد مبتلا به آلزايمر شايع‌تر است. يکي از مهم‌ترين مشکلاتي که ممکن است براي دندان‌هاي مصنوعي اتفاق بيفتد، از دست رفتن تطابق و در اصطلاح عام لق شدن يا گشاد شدن دست دندان است. اگر براي فرد مبتلا به آلزايمر اين اتفاق بيفتد، بايد دست دندان جديدي برايش ساخته شود اما بهتر است خصوصيات کلي دندان جديد مثل شکل و نحوه چينش دندان‌ها و فضاي زبان و... مشابه دندان مصنوعي قبلي باشد. براي همين بهتر است اطرافيان بيمار، دندان مصنوعي قبلي را (حتي اگر به‌ دردنخور به نظر بيايد)، نگه دارند و به دندان‌پزشک نشان دهند.

بسياري از بيماران مبتلا به آلزايمر، به‌خصوص در مکان‌هاي بيمارستاني و آسايشگاه‌ها، ممکن است دندان مصنوعي‌شان را گم کنند يا دست دندانشان با بقيه عوض شود، بنابراين بهتر است در هنگام ساختن دندان مصنوعي جديد، از سازنده خواهش کنيد نام بيمار را روي دندان مصنوعي‌اش ثبت کند. اگر مراقب بيماري هستيد که هم‌اکنون يک دندان مصنوعي بدون اسم دارد، مي‌توانيد با صرف وقت کوتاهي به کمک يک مداد و يک لاک ناخن بي‌رنگ نام او را روي دندانش ثبت کنيد.

1. دندان مصنوعي را تميز، ضدعفوني و خشک کنيد.

2. ناحيه‌اي در دندان مصنوعي را انتخاب کنيد که فضاي آن براي نوشتن نام بيمار کافي باشد.

3. به کمک يک اسکاچ آشپزخانه نو، سطح صيقلي روي دندان مصنوعي را خراش دهيد و پاک کنيد.

4. با مداد، در اين ناحيه، نام بيمار را بنويسيد.

5. روي نام را با يک لاک بي‌رنگ ناخن بپوشانيد. اجازه دهيد لاک خشک شود سپس يک لايه ديگر لاک را روي آن بزنيد. با اين کار ساده، شما کمک بزرگي به بيمار مبتلا به آلزايمر خواهيد کرد. بيمارتان را تشويق کنيد از دندان مصنوعي‌اش استفاده کند. استفاده از دندان مصنوعي به او اعتماد به نفس مي‌دهد.

دکتر فرين ميزانيان، دندانپزشک

منبع : salamat.ir