بزرگنمايي:

بهترين راه اين است که تست HIV حداقل 3 ماه بعد از در معرض خطر قرار گرفتن با HIV، انجام شود. برخي مراکز تشخيصي جهت اطمينان خاطر بيشتر، انجام آزمايش مجدد را در ماه 6 توصيه مي‌کنند.

ويروس نقص ايمني انساني يا اچ.‌آي.‌وي (HIV)، عامل بيماري ايدز است. در واقع اچ.‌آي.‌وي، ويروسي است که با مختل کردن کارکرد و ويران کردن گونه‌اي از ياخته هاي مسؤول هماهنگي ايمني، منجر به نقص دستگاه ايمني بدن انسان مي‌شود که به آن ايدز مي گويند. از زمان ورود HIV به بدن تا بروز ايدز ممکن است بين 6 ماه تا ده سال و يا بيش‌تر به درازا بکشد، در اين مدت گرچه فرد به ظاهر تندرست به نظر مي‌رسد، ولي ممکن است ويروس از او به ديگران سرايت کند. دوره‌ي نخست ابتلا به HIV، عفونت حاد HIV و يا نشانگان حاد ويروسي ناميده مي‌شود. بسياري از افراد 2 تا 4 هفته پس از مواجهه با اين ويروس، دچار نشانه‌هاي بيماري‌هايي مانند آنفلوآنزا مي‌شوند و برخي ديگر هم هيچ نشانه قابل توجهي در آنها ديده نمي‌شود. علائم در 40 تا 90 درصد موارد رخ مي‌دهد و معمولاً شامل تب، بزرگي غدد لنفاوي، گلودرد، بثورات پوستي، سردرد و يا زخم دهان و اندام تناسلي مي‌باشد. بثورات پوستي که در 20 تا 50 درصد موارد رخ مي‌دهد، خود را بر روي بالا تنه نشان مي‌دهد و به شکل لکه‌هاي با لبه‌ي صاف است.

همچنين در اين مرحله برخي از افراد دچار عفونت هاي فرصت طلب مي شوند. ممکن است در دستگاه گوارش علائمي مانند تهوع، استفراغ و يا اسهال رخ دهد، و همچنين علائم عصبي نوروپاتي محيطي (احساس سوزن‌سوزن شدن و کرختي در دست‌ها و پاها) ديده شود. طول دوره‌ي اين علائم متفاوت است، اما معمولاً يک تا دو هفته مي‌باشد. پس از علائم اوليه، بيمار وارد مرحله‌اي به نام دوره نهفتگي يا HIV بي‌نشانه يا HIV مزمن مي‌شود. اين مرحله از HIV مي‌تواند بدون هيچ گونه درماني از حدود سه سال تا بيش از 20 سال (به طور متوسط حدود هشت سال) به درازا بينجامد. اگرچه معمولاً در ابتداي بيماري هيچ علائمي مشاهده نمي‌شود و يا علامت‌هاي خيلي کمي ديده مي‌شود، اما در نزديکي پايان اين مرحله بسياري از افراد دچار تب، کاهش وزن، مشکلات گوارشي و دردهاي عضلاني هستند. همچنين 50 تا 70 درصد از افراد دچار بزرگي غدد لنفاوي ماندگار مي‌شوند.

بيماري ايدز و HIV با توجه بروز علايم و نشانه‌هاي بيمار، از طريق آزمايش و بررسي آن در آزمايشگاه تشخيص داده مي‌شود. آزمايش HIV به همه کساني که در معرض خطر قرار دارند توصيه مي‌شود، در بسياري از مناطق دنيا، يک سوم حاملان HIV زماني متوجه مي‌شوند که در مرحله پيشرفته‌اي از اين بيماري هستند و AIDS يا نقص شديد دستگاه ايمني آشکار مي‌شود. بيماري ايدز ٬ مسري و بسيار خطرناک است و در تمام جهان وجود دارد. هيچ دارو و يا واکسني براي درمان قطعي ايدز وجود ندارد. براي اينکه بتوانيد خود را در برابر ايدز محافظت کنيد، لازم است که از راههاي انتقال HIV آگاهي پيدا کنيد.

1- خون وفراورده هاي آن؛ هر گاه خون فردي آلوده به ويروس باشد در صورتي که به خون فرد ديگري وارد شود مي تواند بيماري را انتقال دهد. اين حالت ممکن است در زمان انتقال خون اتفاق بيفتد. اما توجه به اين نکته ضروري است که در حال حاضر در تمام کشورهاي دنيا، خصوصا" ايران تمام خون هاي اهدائي از نظر احتمال آلودگي به ويروس HIV ارزيابي مي شوند و در صورت آلوده بودن استفاده نمي شوند پس اين خطر به حداقل ممکن ميرسد. اما به هر روش ديگري اگر خون آلوده به ويروس وارد خون فرد سالم شود ميتواند آلودگي را منتقل کند مثلا هر جسم برنده و نوک تيزي که آغشته به خون آلوده به ويروس HIV هست در صورتي که موجب ايجاد خراش يا بريدگي در بدن فرد سالم شود مي تواند سبب انتقال بيماري شود از اين رو اعمالي مانند خالکوبي، حجامت، سوراخ کردن گوش، ‌ختنه، اعمال جراحي و خدمات دندانپزشکي اگر با وسايل غير استريل وآلوده به خون شخص بيمار انجام شود از راههاي انتقال بيماري مي تواند باشد. بخاطر داشته باشيد ويروس HIV در خارج از بدن با مواد ضدعفوني کننده وحرارت سريعا“ از بين ميرود؛ پس اين اعمال اگر با وسائل استريل و تميز انجام شود خطري ندارد.

2- تزريق مشترک؛ از آنجا که اغلب معتادين تزريقي رعايت اصول بهداشتي را نميکنند و از يک سرنگ و سوزن تعداد زيادي بصورت مشترک استفاده ميکنند لذا خطر انتقال ويروس در اين گروه بسيار زياد است و يکي از شايعترين راههاي انتقال در بعضي کشورها از جمله کشور ما اعتياد تزريقي است.

3- مادر به جنين؛ بيشترين احتمال انتقال از مادر آلوده به کودک در اواخر زمان بارداري و خصوصا“ هنگام زايمان و هنگام شيردهي اتفاق مي افتد.

4- تماس جنسي محافظت نشده يا نا امن؛ که در بسياري از کشورهاي دنيا از شايعترين راههاي انتقال است. ويروس HIV از طريق مايع مني (همچنين شامل مايعي که قبل از مني خارج مي شود)، ترشحات دستگاه تناسلي زنان و خون افراد مبتلا به آن منتقل مي شود و افرادي که با اين ترشحات، چه از طريق همجنس بازي و چه از طريق روش معمول جنسي، تماس حاصل نمايند دچار عفونت HIV مي گردند. وجود بيماريهاي مقاربتي مثل سوزاک، سفليس و همچنين زخمهاي دستگاه تناسلي خطر آلودگي را چند برابر خواهد کرد. احتمال انتقال عفونت HIV از مردان آلوده به زنان در طول ارتباط جنسي به مراتب بيش از انتقال اين عفونت به مردان مي باشد، به عبارتي خطر انتقال از مرد به زن دو و نيم برابر است زيرا مايع مني آلوده ممکن است براي چند روز در واژن زن باقي بماند و سلول هاي ناحيه دهانه رحم نيز داراي استعداد زياد براي ابتلا به عفونت HIV هستند. همجنس بازي از روشهايي است که موجب ابتلاي افراد به عفونت HIV مي شود.

بر اساس اعلام وزارت بهداشت، بيشترين گروه سني مبتلا مربوطه (46% موارد)، شامل گروه سني 25 تا 34 ساله است. اگر فرض شود به طور متوسط 4 تا 5 سال طول مي‌کشد تا هر فرد متوجه شود مبتلا به اچ‌آي وي شده و براي درمان اقدام کند مي‌توان اعلام کرد که سن ابتلا به اچ‌آي وي در کشور 20 تا 30 سالگي است. در حال حاضر تقريبا نيمي از جمعيت کشور مان در رده سني جوانان و نوجوانان قرار دارند و با توجه به وجود حس کنجکاوي و خطر پذيري بالاي آنان ، آسيب پذيري اين گروههاي سني از ساير اقشار جامعه در برابر بيماري‌هايي مثل HIV بيشتر مي باشد. خصوصا اگر به نتايج مطالعه‌ اي که در سال 93 در کشورمان انجام شده توجه داشته باشيم که در آن مشخص شده نيمي از جوانان از راه‌هاي انتقال و پيشگيري از اچ‌آي‌وي مطلع نيستند، ضرورت اطلاع رساني و آگاهي بخشي به اين گروه سني بيش از پيش مشخص مي شود.

هدف کلي مشاوره و آزمايش داوطلبانه ايدز شامل شناسايي هرچه بيشتر و زودتر مبتلايان به ايدز و دسترسي آسان و موفقيت آميز آنان به خدمات مراقبتي و درماني است. افرادي که آزمايش داوطلبانه HIV آنان منفي مي شود درواقع از وضعيت خود باخبر مي شوند و با استفاده از خدمات پيشگيري مي توانند وضعيت منفي خود را حفظ کنند. با توجه به وجود 74 مركز مشاوره بيماري‌هاي رفتاري در کشور، در حال حاضر امكان انجام مشاوره، ارزيابي خطر و آزمايش داوطلبانه HIV براي تمام افرادي كه احساس خطر مي‌كنند در اين مراكز وجود دارد. شما ممکن است که HIV در بدن خود داشته باشيد ولي از نظر سلامتي کاملاً سالم به نظر برسيد. تنها راه مطمئن تشخيص آلودگي و يا عدم آلودگي به ويروس ايدز (HIV) انجام آزمايش خون در آزمايشگاه مي باشد. گزارشي که درباره ارزيابي آبشار خدمات تشخيص، مراقبت و درمان اچ آي وي منتشر شده حاکي از آن است که هنوز اکثر مبتلايان به اچ آي وي در ايران شناسايي نشده اند. ميزان شناسايي ابتلاي به اچ آي وي حتي در گروه هايي مانند مصرف کنندگان تزريقي مواد که شيوع اچ آي وي در آنها بالاست و به شدت در معرض آن هستند، هنوز با حد مطلوب فاصله بسيار دارد. به نظر مي آيد بهبود پوشش خدمات مشاوره و تشخيص اچ آي وي يک ضرورت است.

مشاوره وآزمايش داوطلبانه همانگونه که از اسمش پيداست هرگز اجباري نيست و همواره اجتناب از انگ و تبعيض را بايد در نظر گيرد. بنابراين تمام روش ها و اشکال مشاوره و آزمايش HIV بايد بصورت داوطلبانه و متصل به 5 اصل باشد.

اين 5 اصل عبارتند از رضايت، رازداري، همراهي با مشاوره، پاسخ صحيح آزمايش و اتصال به خدمات مراقبت، درمان و پيشگيري. اصولِ پنجگانه در هر شرايطي بايد رعايت شود.

رضايت: افرادي که آزمايش ميدهند بايد به انجام آن راضي باشند.

رازداري: حفظ رازداري در انجام آزمايش الزامي است؛ به اين معني که نتيجه آزمايش نزد فرد ديگري مگر با اجازه بيمار افشاء نخواهد شد. مشاور بايد در جريان مشاوره موضوع افشاي نتيجه آزمايش را مطرح کرده تا بيمار بتواند در مورد اينکه چه افرادي و به چه ترتيبي بايد از نتيجه آزمايش با خبر شوند، تصميم گيري کند.

مشاوره: انجام آزمايش و مشاوره HIV بايد با ارائه اطلاعات قبل از آزمايش بصورت گروهي و يا انفرادي و مشاوره پس از آزمايش با کيفيت مناسب همراه باشد. اين نکته بسيار مهم است که باتوجه به انگ اجتماعي اين بيماري و برخوردهاي اجتماعي وخانوادگي احتمالي با افراد آلوده به HIV ، اعلام آلودگي به بيمار بايد حتما پس از قطعي شدن تشخيص و به دنبال انجام مشاوره وآماده سازي رواني باشد.

پاسخ صحيح آزمايش: ارائه دهندگان آزمايش بايد تلاش کنند تا پاسخ آزمايش با رعايت استاندارد هاي لازم و صحيح، آماده شود. در اين رابطه بايد از مکانيسم هاي کنترل کيفي داخلي و خارجي و حمايت آزمايشگاه مرجع سلامت بهره جويند.

اتصال به خدمات مراقبت، درمان و پيشگيري: کليه بيماراني که نتيجه آزمايش آنها مثبت است، بايد براي دريافت خدمات پيشگيري، مراقبت و درمان در تمام طول عمر به مراکز مشاوره بيماري هاي رفتاري ارجاع شوند.

مصرف کنندگان تزريقي مواد و شرکاي جنسي آنها؛

مراجعه کنندگان به مراکز گذري و مراکز درمان اعتياد و شرکاء جنسي آنها؛

بيماراني که علائم و نشانه هاي منطبق بر عفونت HIV را داشته باشند ( از جمله علائم باليني مطابق با سندرم عفونت حاد HIV يا يک بيماري فرصت طلب مطابق ايدز، ...) ؛

شرکاي جنسي و افراد خانواده مبتلايان شناخته شده HIV؛

مبتلايان به بيماريهاي آميزشي؛

مبتلايان به هپاتيت هاي منتقله از راه خون؛

افراد مبتلا به سل تحت نظارت مراکز مراقبت و درمان سل؛

افرادي که به طور احتمالي با HIV مواجه گرديده اند (مانند کارکنان درماني که مواجهه شغلي با HIV داشته اند، کساني که به آنها تجاوز شده است،..)؛

کودکان در تماس HIV ، کودکان متولد شده از مادران مبتلا يا مشکوك به HIV؛

تماس جنسي با فردي که در نواحي پر خطر زندگي مي کند، (مناطقي که در آن آمار ميزان افراد آلوده به HIV زياد مي باشد، مثلاً بعضي کشورهاي آفريقايي، کشورهاي تازه استقلال يافته روسيه، افغانستان و کشورهاي ناحيه خليج فارس)؛

استفاده از مشروبات الکلي و مواد مخدر قبل از تماس جنسي (ترياک، هروئين، قرص اکستاسي، حشيش، شيشه و ... )؛

زنان باردار داراي عوامل خطر به خصوص مادران باردار ساکن نواحي حاشيه نشين شهر؛

شما ممکن است که HIV در بدن خود داشته باشيد ولي از نظر سلامتي کاملاً سالم به نظر برسيد. تنها راه مطمئن تشخيص آلودگي و يا عدم آلودگي به ويروس ايدز (HIV) انجام آزمايش خون در آزمايشگاه مي باشد. توصيه مي‌شود که تست HIV در کلينيکهاي بهداشتي، نزد پزشکان يا نزد افراد مجرب در مکانهاي مخصوص مشاوره و تست HIV انجام شود. هنگاميکه شما تصميم به انجام تست HIV بگيريد، يک پزشک يا يک مشاور مجرب، يک پرستار و يا يک فرد مجرب در امور سلامتي و بهداشت را بصورت خصوصي ملاقات خواهيد کرد، وي براي شما توضيح خواهد داد که تست شامل چه چيزهايي است و نتايج چه معنا و مفهومي دارند. بطور معمول، مقدار کمي نمونه از خون از دست شما گرفته مي‌شود و به آزمايشگاه براي انجام آزمايش فرستاده مي‌شود. جواب تست هميشه محرمانه است و تنها با رضايت شما براي ديگران بازگو خواهد شد و حتي جواب تست بدون اجازه شما به پزشک شخصيتان هم گفته نخواهد شد.

بهترين راه اين است که تست HIV حداقل 3 ماه بعد از در معرض خطر قرار گرفتن با HIV، انجام شود. برخي مراکز تشخيصي جهت اطمينان خاطر بيشتر، انجام آزمايش مجدد را در ماه 6 توصيه مي‌کنند. همچنين، بسيار مهم است که طي دوره زماني انجام تست HIV، فرد مجدد در معرض خطر HIV قرار نگيرد. اين تست هنگامي دقيق است که بين زمان مواجهه با HIV و انجام تست٬ مواجهه مجددي رخ ندهد.

خير، جواب تست HIV هر فرد تنها وضعيت آلودگي با HIV آن فرد را مشخص ميکند و اينکه شريک جنسي او HIV منفي است يا مثبت است را مشخص نمي کند لذا شريک جنسي او هم مي بايست تست HIV بدهد تا وضعيت سلامتش از نظر آلودگي با HIV تعيين گردد.

دراين حالت، فرد هرچه زودتر از سلامت خود مراقبت کند بهتر است. درمان اوليه و پيش گرفتن شيوه زندگي سالم، به فرد کمک مي کند که سالم بماند و مراقبتهاي پزشکي، ظهور علايم ايدز و ايجاد وضعيت هاي تهديدکننده حيات را در فرد به تاخير اندازد. کارهاي بسيار مهمي که بايستي سريعا براي محافظت از سلامت خود انجام دهد عبارتند از:

1- به پزشکي که در زمينه ايدز کار ميکند مراجعه کند، حتي اگر احساس مريضي نمي کند. پزشکي را بيابد که تجربه درمان افراد HIV مثبت را دارد. امروزه داروهاي فراواني براي آلودگي با HIV وجود دارد که مي تواند سلامت افراد را تداوم بخشد. هيچگاه نگوييد که هنوز براي فکر کردن براي درمان خيلي زود است!

2- تست سل انجام دهد. ممکن است آلوده به سل باشد و از آن آگاه نباشد، سل کشف نشده مي تواند منجر به بيماريهاي وخيمي گردد ولي اگر زود تشخيص داده شود با موفقيت قابل درمان است.

3- سيگار کشيدن، نوشيدن الکل يا استفاده از مواد مخدر (مانند متاآمفتامين ها) مي تواند سيستم ايمني انسان را تضعيف کند. براي ترک يا کاهش مصرف اينگونه مواد، هرچه زودتر اقدام کند.

4- جهت بررسي از نظرتشخيص بيماريهاي مقاربتي اقدام کند. بيماريهاي مقاربتي تشخيص داده نشده مي تواند باعث مشکلات جدي شود. همچنين بايد براي جلوگيري از بيماريهاي مقاربتي حتما از کاندوم استفاده کند.

دكتر راحله بابازاده، متخصص بهداشت باروري، عضو هيات علمي دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي مشهد

منبع : قدس آنلاين