بزرگنمايي:

انتقال بيماري‌هاي مقاربتي الزاما فقط ازطريق رابطه جنسي واژينال نيست بلکه رابطه جنسي مقعدي و دهاني نيز مي‌تواند باعث انتقال اين بيماري‌ها به ناحيه حلق يا مقعد شود؛ حتي اگر شريک جنسي بدون علامت باشد.

بيماري‌هاي مقاربتي هميشه و در تمام مراحل با علائمي همچون ترشحات، درد و سوزش همراه نيستند و گاهي تا بروز عوارض جدي لگني و تناسلي بدون علامت باقي مي‌مانند و از آنجا که فرد ناقل از ابتلاي خود بي‌خبر است و دنبال درمان نمي‌رود، اين بيماري‌ها ميان افراد جامعه شيوع پيدا مي‌کند. 2 نمونه بسيار شايع از اين عفونت‌ها کلاميديا و سوزاک هستند. شيوع بيماري‌هاي مقاربتي به‌خصوص کلاميديا و سوزاک در هر کجاي جهان زنگ خطري براي بالا رفتن آمار ابتلا به اچ‌آي‌وي/ ايدز در يک دهه آينده است چرا که ثابت شده حدود 20 تا 30 درصد از افراد مبتلا به اچ‌آي‌وي/ ايدز قبل از ابتلا به اين بيماري چند بار دچار عفونت‌هايي مانند کلاميديا و سوزاک شده‌اند.

سوزاک (گونوره) و کلاميديا از بيماري‌هاي مقاربتي (STD) عمده محسوب مي‌شوند. راه عمده انتقال آنها تماس جنسي محافظت‌نشده با فرد ناقل است. متاسفانه اغلب افراد مبتلا به اين بيماري‌ها ممکن است هيچ علامتي نداشته باشند؛ مثلا ثابت شده 50 درصد از خانم‌هاي مبتلا به سوزاک علائمي همچون ترشح واژن، درد زير شکم يا تب و لرز ندارند. حدود 60 تا 70 درصد از آقايان مبتلا به اين بيماري نيز بي‌علامت هستند. درمورد کلاميديا حتي اين آمار بالاتر هم مي‌رود؛ طوري که 80 تا 90 درصد از عفونت‌هاي کلاميديايي در آقايان و خانم‌ها با هيچ علامتي همراه نيستند. در اين صورت فرد احساس نياز به درمان پيدا نمي‌کند و نزد پزشک نمي‌رود و با هر تماس جنسي محافظت‌نشده مي‌تواند اين بيماري را به شريک جنسي خود منتقل کند. به همين دليل در برخورد با اين بيماران علاوه بر درمان فردي هميشه بايد شريک جنسي بيمار نيز تحت‌درمان قرار بگيرد حتي اگر هيچ علامتي نداشته باشد. اگر هر دو با هم درمان شوند و به يکديگر وفادار بمانند، مي‌توانند زندگي بدون کلاميديا و سوزاک را تجربه کنند.

يکي از نکات مهم در مورد اين دو بيماري، همپوشاني علائم آنهاست؛ يعني گاهي آنقدر علائم سوزاک و کلاميديا به هم نزديک مي‌شود که پزشک در تشخيص بيماري به مشکل برمي‌خورد. گاهي نيز فرد همزمان به هر دوي اين بيماري‌ها مبتلا مي‌شود. به همين دليل با مشاهده هر يک از نشانه‌هاي آنها بايد همزمان براي کلاميديا و سوزاک تحت‌درمان قرار بگيرد. دوره کمون (نهفته) اين دو بيماري بين 2 تا حداکثر 5 روز طول مي‌کشد. اين عفونت‌ها در آقايان اغلب به‌صورت التهاب و وجود چرک در پيشابراه، تکرر و سوزش ادرار و ترشح زرد مايل به سبز از نوک مجراست. ترشحات در کلاميديا هم بيشتر خاکستري و دودي‌رنگ هستند. علامت اصلي اين 2 بيماري در خانم‌ها ترشحات واژن است که معمولا اوايل حجمشان کم است و با گذشت زمان افزايش پيدا مي‌کند، اما به‌طور کلي حجم اين ترشحات برخلاف عفونت‌هاي ناشي از تريکوموناس خيلي زياد نيست. رنگ‌ ترشحات واژينال در خانم‌ها نيز مانند ترشحات در آقايان است.

در صورت شک به وجود کلاميديا و سوزاک اگر از ترشحات مجرا در آقايان و واژن و دهانه رحم (در صورت گرفتاري دهانه رحم) در خانم‌ها نمونه‌برداري کنيم و روي آن رنگ‌آميزي گرم انجام دهيم، عامل بيماري سوزاک (ديپلوکوک گرم‌منفي داخل سلولي) را پيدا خواهيم کرد. البته از طريق کشت ترشحات نيز مي‌توان بعد از 24 تا 48 ساعت عامل بيماري سوزاک را تشخيص داد، اما کشت کلاميديا دشوار است و صددرصد جواب نمي‌دهد. به همين دليل در سال‌هاي اخير براي تشخيص آن در ترشحات تناسلي از روش‌هاي مولکولي (NAAT) استفاده مي‌شود. اين آزمايش در ايران حدود 250 تا 300 هزارتومان يا بيشتر هزينه ‌دارد. علاوه بر اينها، از طريق آزمايش خون نيز مي‌توان به وجود اين دو بيماري پي‌برد اما اين آزمايش هم حدود 450 هزارتومان هزينه دارد. در حالي که هزينه روش رنگ‌آميزي گرم روي ترشحات کمتر از 20 هزار تومان است. البته با آزمايش ادرار هم مي‌توان اين بيماري‌ها را تشخيص داد اما بايد حتما براي آزمايشگاه ذکر شود که نمونه ادرار براي تشخيص اين دو بيماري گرفته مي‌شود. به هر حال پزشکان براي صرفه‌جويي در هزينه‌هاي بيمار وقتي متوجه مي‌شوند فرد تماس جنسي محافظت‌نشده داشته و به اين علائم مبتلا شده است، بدون درخواست آزمايش، درمان کلاميديا و سوزاک را آغاز مي‌کنند چراکه اين دو عفونت از شايع‌ترين بيماري‌هاي مقاربتي محسوب مي‌شوند. به اين ترتيب هم در هزينه صرفه‌جويي مي‌شود و هم بيمار سريع‌تر بهبود پيدا مي‌کند و با احتمال کمتري عفونت را به ديگران انتقال مي‌دهد.

درمان کلاميديا و سوزاک بسيار ساده است و با آنتي‌بيوتيک انجام مي‌شود. سوزاک را مي‌توان با تزريق عضلاني يک دوز 250 تا 500 ميلي‌گرمي ‌از سفترياکسون يا تزريق اسپکتينومايسين يا مصرف يک قرص سيپروفلوکساسين يا يک قرص افلوکساسين 400 يا يک سفيکسيم 400 ميلي‌گرمي درمان کرد. براي درمان کلاميديا نيز معمولا براي 7 تا 10 روز، هر 12 ساعت يک بار کپسول داکسي‌سايکلين 100 ميلي‌گرمي تجويز مي‌شود. علاوه بر اين، مصرف يک گرم (2 کپسول 500 ميلي‌گرمي) آزيترومايسين نيز کلاميديا را درمان مي‌کند. درمان کلاميديا و سوزاک بايد همزمان انجام گيرد و داروها براي شريک جنسي نيز تجويز شوند.

تمام افرادي که با علائم کلاميديا و سوزاک به پزشک مراجعه مي‌کنند و همچنين شرکاي جنسي آنها، علاوه بر دارو و درمان به مشاوره فردي نيز احتياج دارند تا از عواقب رفتار پرخطر خود آگاهي يابند و از اين پس از کاندوم استفاده کنند. اين افراد همچنين بايد آزمايش اچ‌آي‌وي/ ايدز بدهند. تحقيقات نشان داده در هر کجاي دنيا که اين بيماري‌ها افزايش پيدا مي‌کند، بعد از يک دهه آمار اچ‌آي‌وي/ ايدز نيز بالا مي‌رود. مثلا در تايلند 20 تا 30 درصد از خانم‌هاي مبتلا به اچ‌آي‌وي/ ايدز قبل از ابتلا به اين ويروس، يک يا چند بار دچار بيماري‌هاي سوزاک، کلاميديا و زگيل تناسلي شده‌اند. لازم به ذکر است که کاندوم تا 96 درصد از انتقال کلاميديا، سوزاک و اچ‌آي‌وي/ ايدز جلوگيري مي‌کند، بنابراين روشي مطمئن براي پيشگيري از ابتلا به اين بيماري‌ها محسوب مي‌شود، اما اگر کاندوم حين استفاده پاره شود درست مثل اين است که فرد اصلا از آن استفاده نکرده باشد.

انتقال بيماري‌هاي مقاربتي الزاما فقط ازطريق رابطه جنسي واژينال نيست بلکه رابطه جنسي مقعدي و دهاني نيز مي‌تواند باعث انتقال اين بيماري‌ها به ناحيه حلق يا مقعد شود؛ حتي اگر شريک جنسي بدون علامت باشد. با اين حال اگر فردي اصرار به انجام اين روابط داشته باشد بايد حتما از کاندوم استفاده کند. در ضمن اين بيماري‌ها عمدتا از طريق بوسيدن منتقل نمي‌شوند.

درمان نشدن سوزاک و کلاميديا در آقايان ممکن است منجر به درگيري بيضه و بروز اپيديديميت حاد شود. اپيديديم جزئي از متعلقات بيضه است که اسپرم‌ها پس از توليد در بيضه، از آن عبور مي‌کنند و وارد لوله مني‌بر مي‌شوند. در اپيديديميت، بيضه آنقدر دردناک مي‌شود که حتي راه رفتن عادي هم براي فرد غيرممکن خواهد شد. گاهي نيز اين دو بيماري باعث بزرگي و التهاب بيضه (اورکيت) مي‌شوند. درمان تمام ‌اين عوارض، همان درمان اوليه بيماري سوزاک و کلاميدياست. بي‌اهميتي به درمان اين دو بيماري در خانم‌ها نيز مي‌تواند منجر به بيماري التهابي لگن شود. عفونت حفره لگني هم با علائمي چون تب و درد شديد زير شکم همراه است، طوري که بيمار با کوچک‌ترين فشار روي ناحيه زير ناف درد خيلي شديدي پيدا مي‌کند. درواقع ميکروب‌هاي کلاميديا و سوزاک مي‌توانند لوله‌هاي فالوپين در رحم (محل عبور اسپرم براي رسيدن به تخمک) و همچنين دهانه رحم و واژن را درگير کنند. در اين صورت اگر بيماري درمان نشود، فرد در خطر چسبندگي لوله‌هاي رحمي قرار مي‌گيرد. بسياري از خانم‌هايي که در ايران دچار نازايي هستند متاسفانه در گذشته به عفونت‌هاي التهابي ناحيه لگن ناشي از سوزاک و کلاميديا مبتلا شده‌اند.

اگر پزشکان و متخصصان متوجه شوند آمار بيماري‌هاي مقاربتي از جمله سوزاک و کلاميديا در جامعه رو به افزايش است، بايد هرچه سريع‌تر موضوع را به مقامات بهداشتي اطلاع دهند تا مقدمات لازم براي افزايش مراکز مشاوره در زمينه راه‌هاي پيشگيري از ابتلا به بيماري‌هاي مقاربتي فراهم شود.

دکتر مسعود مرداني، فوق‌تخصص بيماري‌هاي عفوني، استاد دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي

منبع : salamat.ir