بزرگنمايي:

چه خبر - کلاستروفوبيا يا تنگناهراسي چيست؟

بسياري از چهره‌هاي سرشناس در گوشه و کنار دنيا به اختلالات جسمي و روان‌پزشکي مبتلا هستند. صحبت کردن در مورد اين مسايل در افزايش اطلاعات عمومي جامعه بسيار موثر است. چندي پيش، اين اتفاق در جامعه ما در مورد ام‌اس افتاد و گروهي از بازيگران مبتلا در رابطه با ابتلايشان به اين بيماري دستگاه عصبي صحبت کردند تا ميزان اطلاعات مردم را افزايش دهند و عموم را نسبت به آن و نيازهاي افراد مبتلا حساس کنند. بيماري‌هاي جسمي انگ زيادي ندارند اما در مورد اختلالات روان‌پزشکي اين‌‌گونه نيست. به همين دليل افراد مبتلا معمولا آن را پنهان مي‌کنند. اينکه ترانه عليدوستي به‌عنوان يک سوپراستار در مورد اختلال روان‌پزشکي خود در توييتر صحبت کرده، قدم بزرگي است براي از بين بردن انگ و باورهاي نادرستي که در مورد اختلالات روان‌پزشکي در جامعه وجود دارد. از طريق اين نشريه، ضمن تشکر از اين هنرپيشه ارزنده کشورمان به‌دليل برداشتن اين قدم و توضيح اين اختلال، در مورد آن بيشتر توضيح مي‌دهم تا با کلاستروفوبيا و حمله پانيک آشنا شويد.

آنچه به دنبال فوبيا نگران‌کننده است، شدت اضطرابي است که ايجاد مي‌شود. در موارد شديد تنگناهراسي، فرد دچار اختلال يا حمله پانيک (هول) مي‌شود.

حمله پانيک، نوعي اختلال روان‌پزشکي همراه با فوبيا و در واقع، شديدترين نوع اضطراب است که بسيار ناتوان‌کننده است و بين 15 دقيقه تا 2 ساعت طول مي‌کشد. به دنبال حمله پانيک فرد دچار تپش قلب شديد مي‌شود و حس مي‌کند قلبش در حال ايستادن است و به کمک نياز دارد. حمله پانيک، بدترين تجربه‌اي است که فرد مي‌تواند داشته باشد و شبيه رويارويي با مرگ است.

در تنگناهراسي يا کلاستروفوبيا وقتي فرد در موقعيتي نامناسب براي مدت طولاني قرار مي‌گيرد مثل اتفاقي که براي ترانه عليدوستي افتاد، احتمال بروز حمله پانيک بسيار بالاست. در اين شرايط فرد گمان مي‌کند امکان نجاتي براي او وجود ندارد زيرا محيط از همه طرف بسته است. حتي فرد اصلا به اين موضوع توجه نمي‌کند که آدم‌هايي در محيط هستند که مي‌توانند به او کمک کنند.

فوبيا يا هراس شديد، نوعي اختلال روان‌پزشکي است که در گروه اختلالات اضطرابي قرار مي‌گيرد و به اين معني است که فرد مبتلا از موضوع يا موقعيتي به شدت دچار اضطراب و ترس مي‌شود که اين هراس به‌طور غيرعادي بيشتر از آن چيزي است که آن موقعيت يا شيء خاص مي‌تواند به بار آورد و با زمينه فرهنگي و اجتماعي فرد تناسب ندارد.

(به اين موقعيت که اضطراب را فرامي‌خواند، محرک هراس مي‌گويند)

اين مساله خاص مي‌تواند:

و...

باشد. فرد مبتلا به فوبيا در کل زندگي عادي و طبيعي‌اي دارد اما هنگام مواجهه با حيوان يا قرار گرفتن در مکان يا موقعيتي که نسبت به آن فوبيا دارد، دچار علائم اضطرابي شديدي مي‌شود به‌طوري که عملکرد طبيعي او دچار اختلال خواهد شد. حتي لازم نيست موقعيت واقعا ايجاد شود. فرد مبتلا به فوبيا گاهي حتي از فکر کردن به موضوعي که از آن هراس دارد هم ممکن است دچار اضطراب ‌شود.


اين نوع اختلال روان‌پزشکي گاهي زندگي فرد را واقعا مختل مي‌کند و گاهي بسيار آزاردهنده است. مثلا افرادي که از مکان بسته ترس دارند، اگر شغلشان در طبقه پنجم يا ششم يک ساختمان باشد، ممکن است هرگز سوار آسانسور نشوند و هميشه از پله‌ها رفت و آمد کنند.

فوبيا جزو اختلالات روان‌پزشکي محسوب مي‌شود و درمان اصلي آن رفتاردرماني کنار روان‌درماني است. روشي که بيشتر به کار مي‌رود، «مواجهه و جلوگيري از پاسخ» است. در اين روش فرد را با عاملي که باعث فوبيا مي‌شود به صورت تدريجي و مصنوعي مواجه و تلاش مي‌کنند از بروز پاسخ اضطرابي در او پيشگيري ‌کنند. اين کار بايد کنترل‌شده باشد. در غير اين صورت عامل حمله پانيک در فرد است.

درمان فوبيا ممکن است چند ماه طول بکشد و آموزش‌هايي به فرد داده مي‌شود تا بتواند در اين مدت خود را در صورت مواجهه با موقعيت‌هاي ناخوشايند کنترل کند. اوايل درمان نيز از دارودرماني استفاده مي‌شود تا از بروز حملات اضطرابي شديد پيشگيري شود. اظهار هيجان و بيان حالات همراه با تنفس عميق و حرکات ريلکسيشن باعث کاهش احتمال حمله پانيک در بيماران مي‌شود.

ترانه عليدوستي نيز زماني که در دالاني در فرودگاه دچار اين حمله شد، تلاش کرد با بيان احساسات و کمک گرفتن از اطرافيان براي خارج شدن از محيط از بروز حمله پانيک جلوگيري کند.

از نظر آماري، فوبيا يا هراس، شايع‌ترين اختلال روان‌پزشکي است.

در خانم‌ها 2 برابر آقايان است.

15 درصد خانم‌ها و 8-7 درصد آقايان دچار هراس يا فوبيا هستند.

ميزان شيوع در کودکان حدود 5 درصد و در نوجوانان 13 تا 17 ساله نزديک به 16 درصد است.

اين آمار به کشور خاصي ارتباط ندارد و در جهان مصداق دارد. کلاستروفوبيا يا تگناهراسي نيز نسبت به ساير فوبياها شايع‌تر است. دليل اين نوع فوبيا زياد بودن موقعيت‌هاي مرتبط با آن در زندگي عادي است. فرد مبتلا به اين فوبيا توانايي ورود به:

را ندارد و ورود به اين فضاها موجب بروز اضطراب شديد در اين افراد مي‌شود.

بيرون آوردن فرد از شرايط محرک، بهترين درمان در فاز حاد است. مثلا در لحظه‌اي که فرد در مکان بسته اي دچار ترس شديد مي‌شود بيرون آوردن او از محل شلوغي موثرترين اقدام است. اطرافيان بايد توجه داشته باشند که در فاز حاد تجمع در اطراف فرد، تشديد‌کننده علايم است.

در مورد نحوه ايجاد فوبيا نظريه‌هاي مختلفي وجود دارد. مجموعه‌اي از عوامل محيطي مثل

و عوامل ژنتيکي و مزاجي مثل هيجان‌پذيري منفي مي‌تواند باعث بروز فوبيا ‌شود.

• درست است که در کل فوبيا در خانم‌ها شايع‌تر است اما اين مساله به نوع فوبيا هم بستگي دارد. به اين معني که هراس از:

در خانم‌ها شايع‌تر اما هراس از:

در 2 جنس برابر است.


• هراس در اکثر موارد در کودکي و قبل از 10 سالگي شروع مي‌شود. سن متوسط شروع آن بين 7 تا 11 سالگي است.


• هراس‌هاي موقعيتي مثل هراس از آسانسور، هواپيما و فضاي بسته اغلب نسبت به هراس از حيوانات، خون و جراحت، در سن بالاتري ايجاد مي‌شوند.


• واکنش جسماني فرد به هراس، به نوع فوبياي او بستگي دارد. به اين معنا که افرادي که از حيوانات يا موقعيت‌هاي خاص هراس دارند، هنگام مواجهه، دچار برانگيختگي سيستم سمپاتيک مي‌شوند و با افزايش ضربان قلب و فشار خون واکنش نشان مي‌دهند اما در افرادي که فوبياي خون و جراحت دارند، بدن دقيقا برعکس واکنش نشان مي‌دهد و دچار غش يا واکنش نزديک به غش مي‌شود که به دنبال کاهش فشار خون و ضربان قلب ايجاد مي‌شود.


• هنگامي که مي‌خواهيم تشخيص هراس را براي کودکي مطرح کنيم، حتما بايد به سن رشدي او و اينکه آن ترس براي آن سن طبيعي تلقي مي‌شود يا نه و ميزان تاثيري که بر عملکرد او دارد و مدت تداوم ترس و اضطراب توجه کرد.


• در کودکان ممکن است به جاي علائم روتين اضطراب، هنگام هراس با علائمي مثل:

مواجه شويم.


• يکي از ملاک‌هاي تشخيصي فوبيا اين است که فرد در مواجهه با شيء يا موقعيت خاصي که نسبت به آن هراس دارد، هر بار به همان شدت واکنش نشان دهد

.

منبع:Diagnostic and Statistica- Manua- of Menta- Disorders
دکتر حامد محمدي‌کنگراني
روان‌پزشک و مشاور خانواده و عضو کميته رسانه و کميته آموزش انجمن روان‌پزشکان




منبع:salamat.ir