بزرگنمايي:
چه خبر - بررسي شرايط ريزگردها در آسمان کشور
به‌طورکلي ريزگردها سه منشأ دارند که شامل:
ايران عراق سوريه
مي‌شود.
دليل اصلي اين ريزگردها، ناآرامي‌ها و جنگ‌هايي است که باعث شده فضاهاي سبز در ابعاد بسيار وسيعي تخريب شوند و سرعت بيابان‌زايي نيز افزايش پيدا کند. اين گردوغبارها با نخستين باد و با پيمودن ده‌ها و شايد صدها کيلومتر راه، در جايي آرام مي‌گيرند و پيامدهاي ناگواري را به بار مي‌آورند؛ اين مشکل ريشه در سال‌هاي قبل دارد که نسبت به آن بي‌توجه بوديم و همچنين باوجود هشدار کارشناسان مربوطه، متاسفانه با بي‌توجهي مسئولان امر و کساني که در سازمان حفاظت محيط‌زيست مسئوليت مطالعه، بررسي و مقابله با چنين رويدادهايي را دارند، مواجه شد و درنهايت اين بي‌فکري‌ها در پي سال‌هاي متمادي منجر به مشکل بسيار حادي شده که سلامت شهرها را به خطر انداخته است.
به همين منظور براي بررسي شرايط کشور در ميزان آلاينده‌ها و وضع گردوغبار در آسمان کشور با دکتر بهروز دهزاد، کارشناس محيط‌زيست و عضو هيأت علمي دانشگاه شهيدبهشتي گفت‌وگو کرده که شرح آن را در ادامه مي‌خوانيد.
در ابتدا درخصوص شرايط و نوع کنترل ريزگردها در کشور صحبت کنيم؛ آيا در زماني که شرايط کشور به حالت هشدار مي‌رسد، ايجاد کميته‌هاي اضطرار مي‌تواند کمک‌رسان باشد؟
درحال حاضر کشور ما با دو معضل مهم آب و ريزگردها به شدت درحال دست و پنجه نرم کردن است که اگر جدي به آن پرداخته نشود، در سال‌هاي آينده با شرايط بسيار وخيمي روبه‌رو خواهيم شد. ايجاد تشکيلات خلق‌الساعه و گروه‌هاي مقابله سريع، جز هدردادن پول بيت‌المال و زمان هيچ فايده‌اي ندارد؛ چراکه مبتني‌بر هيچ مطالعه و نتايج مطالعاتي نبوده است، حتي افرادي که انتخاب مي‌شوند، اصولا صلاحيت انجام اين نوع فعاليت‌ها را ندارند و با تشکيل گروه‌هايي از اين قبيل، تنها بودجه‌هاي گزافي را از صندوق دولت مي‌گيرند و به اين منظور هزينه مي‌کنند؛ اما در انتها کسي نمي‌پرسد، نتيجه چه شد؟!
براي مصداق اين مساله، اشاره مي‌کنم به نشستي که در اين خصوص با کارشناسان عراقي و سوري در اهواز برگزار شد. در اين نشست حتي يک مسئول مستقيم اين موضوع حضور نداشت تا در جريان نتايج تحقيقاتي که در حوزه ريزگردها انجام شده بود، قرار بگيرد. چندين‌سال پيش بررسي‌هاي گسترده‌اي همراه با مطالعات خوب و بسياري در اين زمينه توسط محققان جوان ما انجام شد که متاسفانه نزد تصميم‌گيرندگان انعکاسي نداشته و تاکنون هم شرايط به همين شکل پيش رفته و ممکن است از حالا به بعد هم همين روند را داشته باشد، اما اين مشکل بايد توسط يک سازمان متولي و مسئول که بتواند پاسخگو هم باشد، پيگيري و مورد مطالعه دقيق قرار بگيرد، درغير اين‌صورت تشکيل اين نوع گروه‌ها به جز اتلاف بودجه و زمان، هيچ نتيجه‌اي نخواهد داشت.
وجود گردوغبار در آسمان چه مشکلاتي براي مردم و خصوصا گروه‌هاي حساس پديد خواهد آورد؟
بارزترين پيامد چنين فاجعه‌اي، پوشيده شدن سطح زمين از ذرات بسيار ريزي است که به‌مثابه لايه‌اي همچون نايلون عمل مي‌کند و سطح نفوذپذير خاک را به‌شدت کاهش ميدهد، درنتيجه هم آب‌هاي ناشي از بارندگي و نيز روان‌آب‌ها نمي‌توانند به زمين نفوذ کرده و به سفره‌هاي آب زيرزميني بپيوندد؛ در اين شرايط ريزگردها در سطح زمين جاري شده و موجب به وقوع پيوستن سيل‌هاي مخرب و فاجعه‌باري مي‌شوند.
از سوي ديگر اين ذرات با سيستم تنفسي مردم آميخته شده و موجب بروز پيامدهاي متعددي ازجمله نارسايي ريوي و ديگر مشکلات تنفسي در بدن خواهند شد. اما مهم‌ترين نگراني که وجود دارد انتقال ويروس‌هاي بسيار خطرناک است که سوار بر اين ذرات از مناطق بسيار آلوده به طرف شهرها و زمين‌هاي کشور مي‌آيند و با استقرار در اين مکان‌ها موجب بروز بيماري‌هاي همه‌گير مي‌شوند.
از ديگر پيامدهايي که در پس اين مشکل مي‌تواند هزينه جبران‌نشدني به بار آورد، تاثيرش در اقتصاد يک کشور است. اين پديده مي‌تواند اقتصاد يک منطقه را فلج کند و مردمان آن منطقه را از کار و فعاليت بازبدارد، همچنين مي‌تواند موجب وقوع حوادث بسيار در شرايط کاري مختلف شود که ازجمله آن مي‌توان به اختلال در رفت‌وآمد خودروها اشاره کرد و بعضا تصادف‌هايي که با خسارت بالا، به وقوع مي‌پيوندد.
درنهايت بايد گفت وجود هواي غبارآلود در محل زندگي هر فرد، قطعا اثرات منفي خواهد داشت که به‌وضوح شمار اين پيامدهاي مخرب و نگران‌کننده بسيار زياد است، بنابراين جدي گرفتن اين مسأله از سوي مسئولان امر ضروري است.
براي مقابله با ريزگردها، سال‌هاست طرحي با عنوان «طرح ملي مقابله با گردوغبار کشور» ايجاد شده است؛ اين طرح را تا چه ميزان کاربردي مي‌بينيد؟
بله، همين‌طور است؛ اما اين طرح تاکنون هيچ کار مثبتي انجام نداده و تنها ميلياردها پول را بلعيده است. اگر اين طرح تاثيري بر شرايط موجود مي‌گذاشت قطعا نشانه‌هايي از آن را مي‌ديديم. متاسفانه مشکل بزرگي که ما هميشه با آن درگير بوده‌ايم، پاسخگو نبودن افراد مسئول بوده است حتي ما مردم هم در به وجود آمدن اين مشکل مقصر بوده‌ايم. درحقيقت عدم پيگيري از طريق مردم يا مسئولان موجب سوء‌استفاده‌هاي مالي از اين نوع پروژه‌ها توسط بسياري از سودجويان شده است.
مشکلاتي نظير ريزگردها در کشورهاي توسعه‌يافته به چه شکل مديريت و کنترل مي‌شود؟
اين مشکلات براساس موقعيت جغرافيايي يک منطقه، نظير شرايط اقليمي خشک در کشورهاي توسعه‌يافته نيز وجود دارد. به‌عنوان مثال؛ حدود٤٠سال پيش اين مشکل در مرکز آفريقا، معضل بسيار بزرگي را ايجاد کرد که سازمان ملل درگير اين مسأله شد و گروه‌هاي مطالعاتي را از کشورهاي مختلف براي بررسي ريشه‌اي اين موضوع تشکيل داد که با ارايه راهکارها و راه‌حل‌هاي مناسب و با توجه به نوع و کيفيت ايجاد ريزگردها، اقدامات مناسب براي حل اين موضوع به‌تدريج انجام شد.
يکي ديگر از نمونه اين مشکلات در شرق آفريقا، در کشورهاي تانزانيا و کنيا رخ داد که من هم به‌عنوان يکي از اعضاي گروه مطالعاتي سازمان ملل بودم که چندسالي در آن مناطق روي اين معضل کار کرديم و راهکارهاي متناسب را هم پيشنهاد داديم که خوشبختانه آنها با عملي کردن اين راه‌حل‌ها و پشت گوش نينداختن به نتايج خوبي رسيدند.
حل مشکلات محيط‌زيستي را در چه چيزي مي‌بينيد؟
تمام معضلاتي که در زمينه محيط‌زيست به وجود مي‌آيد، ريشه در زمان دارد و به سرعت قابل احيا نيست؛ به‌عنوان نمونه احياي درياچه اروميه با عملکرد درست، حدود ٢٥سال زمان مي‌برد. بنابراين در حل اين مشکلات نبايد عجله کنيم، به همين دليل هم من مخالف تشکيل گروه‌هاي کاري خودساخته و موقتي هستم. اين گروه‌ها به سرعت تشکيل شده و به سرعت هم ازبين مي‌روند؛ به همين سبب تشکيل اين کارگروه‌ها نه نتيجه‌اي دارد و نه کسي پيگير روند کاري اين گروه‌ها مي‌شود. يکي ديگر از مشکلات اين کارگروه‌ها نبود افراد متخصص بين اعضاي اين گروه‌هاست، چون کنترلي روي اين گروه‌ها وجود ندارد.
درنهايت بايد با حوصله و بدون عجله به فکر حل مشکلات محيط‌زيستي باشيم و سال‌ها آسيب‌هاي اين نوع معضلات را تحمل کنيم تا به نتيجه مفيد برسيم. در اين فاصله زماني کوتاه‌مدت هم مي‌توان با راهکارهايي نظير:
تغيير شيوه زندگي استفاده کمتر از خودرو پوشش مناسب براي سر و صورت
منتظر بازگشت شرايط طبيعي به کشورمان باشيم.
منبع:روزنامه شهروند