چه خبر - سرطان دهانه رحم يا سرطان گردن رحم، آشنايي، روش‌هاي پيش گيري، شناسايي و درمان

سرطان دهانهٔ رحم (cervical cancer) يا سرطان گردن رحم، گونه‌اي سرطان است که از گردن رحم آغاز مي‌گردد. اين بيماري به خاطر رشد غيرطبيعي سلول ها ايجاد مي‌شود و اين سلول‌ها مي‌توانند در ديگر اعضاي بدن گسترش يابند و يا به آنها حمله کنند. در ابتداي ابتلاء به اين بيماري، معمولاً نشانه‌اي بروز پيدا نمي‌کند. نشانه‌هاي بعدي اين بيماري شامل مواردي همچون: خونريزي واژني، درد لگن و آميزش و نزديکي دردناک، مي‌شود.

هر ساله موارد ابتلاي زيادي به اين بيماري تشخيص داده مي‌شود. يک واقعيت منحصر به فرد در مورد سرطان رحم اين است که در 90 درصد موارد، اين بيماري توسط عفونت ويروس پاپيلوم انساني (HPV) ايجاد مي‌شود. انواع خاصي از HPV مي‌توانند در قسمت‌هاي مختلف بدن باعث ايجاد زگيل (توده غيرطبيعي و غيرسرطاني بر روي پوست) و يا زگيل تناسلي بشوند. در موارد ديگر، انواع خاصي از HPV مي‌توانند ضايعات پيش سرطاني (يعني نواحي داراي بافت‌هاي غيرطبيعي) يا سرطان ايجاد نمايند.

سرطان دهانه رحم، در صورتي که زود هنگام تشخيص داده شود بسيار قابل درمان است و حتي با واکسن تقريبا قابل پيشگيري است.

علائم سرطان دهانه رحم

هنگامي که سلول‌هاي دهانه رحم براي اولين بار غير طبيعي مي‌شوند، به ندرت علامت هشدار دهنده‌اي ايجاد مي‌کنند ( به همين دليل پيشنهاد مي شود که خانم ها تست هاي غربالگري و شناسايي سرطان رحم را انجام دهند تا بتوان با تشخيص به موقع، از پيشرفت سرطان و حتي از ايجاد آن پيشگيري کرد ). هنگامي که سرطان پيشرفت مي‌کند، علائم آن ممکن است شامل موارد زير شود:

ترشحات غير طبيعي از واژن خونريزي واژني بين دوره هاي قاعدگي خونريزي پس از يائسگي خونريزي يا درد در حين رابطه جنسي

علت اصلي سرطان دهانه رحم

تقريبا، تمام سرطان‌هاي گردن رحم در اثر عفونت HPV ايجاد مي‌شود. اينکه آيا زني که به HPV آلوده است، دچار سرطان گردن رحم خواهد شد، به تعدادي از عوامل، از جمله نوع HPV، بستگي دارد. از بين سرطان‌هاي گردن رحم، تقريباً 70٪ توسط دو نژاد HPV – 16 و HPV – 18 ايجاد مي‌شوند. در زناني که به HPV آلوده هستند، امکان دارد کشيدن سيگار خطر سرطان گردن رحم را افزايش دهد. گرچه تقريباً تمام سرطان‌هاي گردن رحم توسط HPV ايجاد مي‌شود، به ياد داشتن اين نکته اهميت دارد که همه عفونت‌هاي HPV تناسلي باعث ايجاد سرطان نمي‌شوند.

آشنايي با ويروس HPV (پاپيلوم انساني Human Papillomavirus)

تقريباً 60 نوع HPV اين قابليت را دارند که باعث ايجاد زگيل‌هاي معمولي بشوند، که اين زگيل‌ها در برخي از نواحي بدن مانند دست و پا به وجود مي‌آيند. تقريباً 40 نوع از اين ويروس‌ها را HPV هاي «نوع تناسلي» مي‌نامند، که ممکن است موجب زگيل تناسلي شوند.

انواع تناسلي HPV مي‌توانند ناحيه تناسلي زنان، از جمله فرج (بخش بيروني مهبل)، آستر (لايه جدار داخلي) مهبل، و گردن رحم (قسمت پاييني و باريک رحم زن)، و همچنين ناحيه تناسلي مردان، از جمله آلت تناسلي مردانه، را آلوده کنند.

هم در زنان و هم در مردان، HPV هاي تناسلي مي‌توانند مقعد و برخي از نواحي سر و گردن را نيز آلوده سازند. گاهي اوقات نژادهاي «کم‌خطر» HPV هاي تناسلي، از همه بيش‌تر HPV – 6 و HPV – 11، مي‌توانند باعث شوند زگيل‌ها يا ضايعات تناسلي بر روي، يا در اطراف اين مکان‌ها به وجود آيد.

اندازه، شکل، و تعداد اين توده‌ها ممکن است متغير باشد، و اين توده‌ها به‌ندرت به سرطان منتهي مي‌شوند.

نحوه گسترش ويروس HPV

بيش از 100 نوع يا سوش (نژاد) مختلف از HPV وجود دارد. اکثر مردان و زناني که دچار اين عفونت هستند، از اين عفونت خود، بي‌اطلاع مي‌باشند، زيرا در بدن آنها علائم يا مشکلات بهداشتي ايجاد نمي‌شود.

ويروس HPV ، بيش‌تر از همه در طول آميزش جنسي و از طريق تماس مستقيم بين پوست افراد انتقال مي‌يابد. اين ويروس‌ها به هنگام تماس اندام‌هاي تناسلي، معمولاً در طول آميزش جنسي از راه مهبل يا مقعد، از شخصي به شخص ديگر منتقل مي‌شوند. اين ويروس مي‌تواند از راه آميزش جنسي از راه دهان ( رابطه جنسي دهاني ) هم منتقل شود. HPV رايج‌ترين عامل بيماري است که از طريق آميزش جنسي انتقال مي‌يابد.

چه کساني در خطر HPV قرار دارند؟

HPV به قدري شايع است که بيشتر افراد در طول زندگيشان يک بار به اين ويروس مبتلا مي‌شوند. چون اين ويروس مي‌تواند خاموش بماند، اين امکان وجود دارد که عفوت در شما باقي بماند، حتي اگر سالها از زماني که رابطه جنسي داشته‌ايد گذشته باشد. استفاده از وسايل محافظتي در حيطه رابطه جنسي، مي‌تواند خطر ابتلا به آن را کاهش دهد، اما نمي‌تواند به طور کامل از شما در مقابل اين ويروس محافظت کند.

سرطان‌هاي مرتبط با HPV

احتمال ايجاد سرطان توسط برخي از انواع HPV تناسلي بيش‌تر است، و اين انواع را، HPVهاي «پرخطر» مي‌نامند. معمولاً دستگاه ايمني زن يا مرد آلوده به HPV کم‌خطر يا پرخطر، از شر اين عفونت خلاص مي‌شود و ويروس صدمه‌اي وارد نمي‌کند. اما در برخي از افراد، عفونتي دائمي (ماندگار) به‌وجود مي‌آيد که به‌کندي، اغلب در طول چندين سال، باعث ايجاد تغييراتي در سلول‌هاي طبيعي مي‌شود، که امکان دارد اين تغييرات به ايجاد ضايعات پيش سرطاني يا سرطان منتهي شود. HPV در قسمت‌هاي ديگر بدن که داراي پوست محافظ نيستند نيز، مي‌تواند موجب ايجاد سرطان شود .

سرطان دهانه رحم، نئوپلازي‌هاي گردن رحم

سرطان دهانه رحم، اصلي ترين سرطان شايع در نتيجه عفونت حاصل از ويروس HPV مي باشد. اگر يکي از گونه‌هاي با خطر بالاي HPV، براي مدت زيادي در بدن باقي بماند، ممکن است موجب ايجاد سلولهاي غير طبيعي در دهانه رحم شود. اين تغييرات پيش سرطاني، به اين معني نيست که به سرطان دهانه رحم مبتلا شده ايد، بلکه به مرور زمان سلول‌هاي غير طبيعي ممکن است به سلول‌هاي سرطاني تبديل شوند. به محض اين که سرطان پديدار شد، به دهانه رحم و نواحي پيرامون آن گسترش مي‌يابد.

سرطان دهان

ويروس HPV مي‌تواند در زنان و مردان، باعث ايجاد سرطان دهان (سرطان دهان و زبان) و سرطان حلق دهاني (حلق دهان يا قسمت مياني گلو که از لوزه‌ها تا نوک حنجره ادامه دارد) بشود. اين سرطان‌هاي مرتبط با HPV بصورت پيوسته اي در مردان در حال افزايش مي‌ باشد. در واقع، بر طبق يافته‌هاي مطالعه‌اي که، اخيراً صورت گرفته است، در حال حاضر، ويروس HPV به اندازه استعمال دخانيات و مصرف مشروبات الکلي باعث ايجاد سرطان‌هاي قسمت بالايي گلو مي‌شود. شايد تغيير در رفتار جنسي، از جمله افزايش، آميزش جنسي از راه دهان، يکي از دلايل اين افزايش باشد.

سرطان‌هاي ديگر

ويروس HPV با سرطان‌هايي که شيوع کم‌تري دارند هم مرتبط مي‌باشد. تقريباً نيمي از موارد سرطان فرج، با HPV ارتباط دارد. انواعي از HPV که باعث ايجاد سرطان گردن رحم مي‌شوند، با سرطان مقعد هم مرتبط مي‌باشند. انواع پرخطر HPV، با سرطان مهبل و سرطان آلت تناسلي مردانه هم ارتباط دارند.

علائم HPV

عفونتهاي HPV معمولا هيچ علامتي ندارد و به‌خودي‌ خود از بين ميرود. برخي از انواع اين ويروس، ممکن است موجب زگيل تناسلي شود، اما اين عفونت ها از همان انواعي که موجب سرطان دهانه رحم مي‌شوند، نيستند. لازم به ذکر است که زگيلهاي تناسلي، حتي اگر درمان نشوند، لزوما به سرطان تبديل نميشوند. انواع خطرناک HPV مي‌تواند در بدن، سالها بدون ايجاد هيچ علامتي، باقي بماند.

چه موارد ديگري خطر سرطان دهانه رحم را افزايش ميدهد؟

خطر ابتلا به اين بيماري، در زنان داراي اين عفونت، که شامل موارد زير باشند بالاتر است:

سيگار کشيدن

داشتن فرزندان زياد

مصرف قرص‌هاي پيشگيري از بارداري به مدت طولاني

داشتن ايدز يا ضعف سيستم ايمني

شناسايي زود هنگام سرطان دهانه رحمآزمايش پاپ اسمير

آزمايش پاپ اسمير، يکي از موفقترين روشها در شناسايي زود هنگام سرطان دهانه رحم است. با ابزاري شبيه به گوش پاک کن، نمونه‌اي از سلول‌هاي دهانه رحم برداشته شده و بررسي مي‌شود و سلول‌هاي غير طبيعي دهانه رحم شناسايي مي‌گردد. از سن 21 سالگي، زنان بايد آزمايش پاپ اسمير را هر سه سال يک بار انجام دهند و از سن 30 تا 65 سالگي، زناني که هم آزمايش پاپ اسمير و هم آزمايش HPV ( در ادامه توضيح داده شده ) را انجام داده‌اند، مي‌توانند هر 5 سال يکبار آزمايش دهند. اما زناني که در خطر بيشتري قرار دارند، ممکن است نياز به آزمايش در دفعات بيشتر داشته باشند. بنابراين بهتر است با پزشک خود مشورت کنيد. عدم انجام اين آزمايش‌ها، خطر سرطان تهاجمي دهانه رحم را افزايش ميدهد.

نکته: پس از دريافت واکسن HPV، باز هم نياز به آزمايش پاپ اسمير داريد، چون اين واکسن از همه انواع سرطان‌هاي دهانه رحم پيشگيري نمي‌کند.

اگر آزمايش پاپ اسمير غير طبيعي باشد چه بايد کرد؟

اگر نتايج آزمايش، ناهنجاري جزئي نشان دهد، ممکن است نياز به تکرار آزمايش پاپ اسمير داشته باشيد. پزشک شما ممکن است کولپوسکپي، يا بيوپسي توصيه کند تا تغييرات ايجاد شده در بافت دهانه رحم را بهتر ببيند. اگر سلول‌هاي غير طبيعي، پيش سرطاني باشند، ميتوان آنها را برداشت يا از بين برد. درمان‌ها در زمينه پيشگيري از تبديل سلول‌هاي پيش سرطاني به سرطان، بسيار موفق هستند.

آزمايش (DNA)دي ان اي HPV

در برخي از موارد، پزشک ممکن است آزمايش دي ان اي HPV را به اضافه آزمايش پاپ اسمير تجويز کند. اين آزمايش وجود انواع پر خطر HPV را بررسي مي‌کند و مي‌تواند در ترکيب با آزمايش پاپ اسمير، در غربال‌گري سرطان دهانه رحم، در زنان بالاي 30 سال مورد استفاده قرار بگيرد. همچنين ممکن است اين آزمايش براي زنان در همه سنين، پس از نتيجه آزمايش پاپ اسمير غير طبيعي، توصيه شود.

توجه کاربران محترم را به اين موضوع جلب مي کنيم که خوشبختانه تکنولوژي Cobas HPV DNA Testing به عنوان اولين تکنولوژي داراي تائيديه از FDA در ايران، جهت تشخيص HPV در ترشحات واژن و سرويکس از پاييز سال 1394 در آزمايشگاه نيلوي تهران راه اندازي شده است. ضمن استقبال از اين اتفاق، اميدواريم با راه اندازي و بهره برداري از اين تکنولوژي، غربالگري و تشخيص سرطان دهانه رحم با موفقيت بيشتري انجام شود و هموطنان ما شانس بيشتري براي پيشگيري و درمان اين بيماري داشته باشند.

اين تکنولوژي بر اساس آخرين گايدلاين ASCCP) American Society for Colposcopy and Cervical Pathology)، جهت کاربرد کلينيکي تست HPV به همراه پاپ اسمير يا تست هاي دوگانه (Co-testing) براي پيگيري نتايج غيرطبيعي سيتولوژي طراحي شده است. بر اساس اين گايد لاين پيگيري هاي مبتني بر نتايج HPV زماني منجر به کسب نتيجه صحيح مورد نظر خواهد شد که حتماً از روش هايي معتبري براي تست HPV استفاده شود. اين تکنولوژي از مرحله استخراج DNA تا تفسير و گزارش نهايي بصورت تمام اتوماتيک انجام مي شود.

با استفاده از اين تکنولوژي از خطاهاي زياد بين آزمايشگاهي که در روش هاي بدون تأئيديه FDA وجود دارد، جلوگيري مي شود. شايان ذکر است که اين خطاها مي توانند استراتژيهاي پيگيري نتايج غيرطبيعي را به شدت تحت تاثير قرار داده و اقدامات گمراه کننده اي را در پي داشته باشند.

ترکيب تست پاپ اسمير به همراه يک تست HPV مورد تآئيد FDA مي تواند حساسيت تشخيص سرطان رحم (کانسر سرويکس) را تا 87 الي 100% افزايش دهد. نتايج اين تست چهار حالت گزارش مي شود: Negative، Positive for HPV 16، Positive for HPV 18 و Positive for other hr HPV

تشخيص سرطان دهانه رحم با نمونه برداري

نمونه برداري، شامل برداشتن بخشي از بافت دهانه رحم براي بررسي در آزمايشگاه است. پاتولوژيست، نمونه بافت را از نظر تغييرات غير طبيعي، سلول‌هاي پيش سرطاني و سلول‌هاي سرطاني بررسي مي‌کند. در بيشتر موارد، نمونه برداري در مطب دکتر با بي حسي موضعي انجام مي‌شود. نمونه برداري مخروطي، به پاتولوژيست امکان ميدهد که سلول‌هاي غير طبيعي را در زير سطح دهانه رحم، بررسي کند. اما اين آزمايش ممکن است نياز به بي هوشي کامل داشته باشد.

مراحل سرطان دهانه رحم

مرحله صفر زماني است که سلول‌هاي سرطاني يافت شده، تنها در سطح دهانه رحم وجود داشته باشند.

سرطان‌هاي تهاجمي تر به چهار مرحله تقسيم مي‌شوند:

مرحله 1 - زماني است که سرطان فراتر از دهانه رحم گسترش نيافته باشد.

مرحله 2 - تومور به بخش بالاي واژن گسترش يافته است.

مرحله 3 - تومور به بخش پاييني واژن گسترش يافته و ممکن است جريان ادرار را مسدود کند.

مرحله 4 - تومور به مثانه يا راست روده رسيده، يا سلول‌هاي سرطاني به بخش‌هاي ديگر بدن گسترش يافته‌اند و تومورهاي جديدي تشکيل داده‌اند.

درمان با عمل جراحي

اگر سرطان فراتر از مرحله 2 گسترش نيافته باشد، جراحي معمولا براي برداشتن هر بافتي که ممکن است حاوي سرطان باشد، توصيه مي‌شود. معمولا اين کار شامل هيسترکتومي ( برداشتن دهانه رحم و رحم و نيز مقداري از بافت اطراف) است. جراح ممکن است لوله هاي فالوپ، تخمدان‌ها و گره‌هاي لنفاوي نزديک به تومور را نيز بردارد.

درمان با پرتو درماني

پرتو درماني خارجي، از پرتوي ايکس با انرژي بالا، براي نابود کردن سلول‌هاي سرطاني در نواحي مورد نظر استفاده مي‌کند. همچنين اين روش به تخريب سلول‌هاي سرطاني باقي مانده پس از جراحي، مي‌تواند کمک کند.

پرتودرماني داخلي، يا براکي تراپي (brachytherapy) از مواد راديو اکتيو که وارد تومور مي‌شود، استفاده مي‌کند. زنان مبتلا به سرطان دهانه رحم، اغلب با ترکيبي از پرتو درماني و شيمي درماني مورد درمان قرار مي‌گيرند. عوارض آن شامل، کاهش شمار سلول‌هاي خوني، احساس خستگي، آشفتگي معده، تهوع، استفراغ و شل بودن مدفوع است.

درمان با شيمي درماني

در شيمي درماني، از داروها براي رسيدن به تومور در هر جاي بدن استفاده مي‌شود. وقتي سرطان دهانه رحم به اندامهاي دورتر گسترش يافته باشد، شيمي درماني ممکن است گزينه اصلي براي درمان باشد. عوارض شيمي درماني، بسته به داروها و دوز آنها ممکن است شامل، خستگي، ريزش مو، کبودي بدن، تهوع، استفراغ و کاهش اشتها باشد.

کنارآمدن با درمان‌هاي سرطان

درمانهاي سرطان، ممکن است شما را خسته يا بي‌اشتها کند. اما بايد کالري کافي به بدن برسانيد تا وزن مطلوب حفظ شود. براي توصيه‌هاي غذايي مناسب در طول درمان‌هاي سرطان، با متخصص تغذيه صحبت کنيد. فعال ماندن نيز مهم است. ورزش ملايم ميتواند انرژي شما را افزايش داده و استرس و تهوع را کاهش دهد. با پزشک خود صحبت کنيد تا بدانيد چه فعاليتهايي براي شما مناسب است.

سرطان دهانه رحم و باروري

در درمان سرطان دهانه رحم اغلب رحم برداشته مي‌شود و ممکن است تخمدان‌ها نيز برداشته شوند، که امکان بارداري در آينده را از بين مي‌برد. در صورتي که سرطان در مراحل اوليه تشخيص داده شده باشد، هنوز ممکن است بتوانيد پس از درمان جراحي، بچه‌دار شويد. روشي به نام تراکلکتومي راديکال (radical trachelectomy) ميتواند دهانه رحم و بخشي از واژن را بردارد، در حالي که بيشتر رحم دست نخورده باقي مي‌ماند.

ميزان نجات سرطان دهانه رحم

احتمال ميزان نجات سرطان دهانه رحم، با مرحله تشخيص آن گره خورده است. و با توجه به پيشرفت هاي علمي سال هاي اخير، درمان‌ها و چشم‌انداز سلامتي، براي افرادي که در حال حاضر، اين بيماري در آنها تشخيص داده مي‌شود، بهتر شده است.

واکسن براي پيشگيري از سرطان دهانه رحم

امروزه واکسنهايي براي پيشگيري از ابتلا به دو نوع HPV که با سرطان دهانه رحم بسيار مرتبط هستند، در دسترس است. هم واکسن سرواريکس (Cervarix) و هم گارداسيل (Gardasil) به صورت سه دوز در يک دوره شش ماهه تزريق مي‌شوند. مطالعات نشان ميدهد که اين واکسن‌ها در پيشگيري از عفونت‌هاي مزمن دو نوع HPV، که موجب 70% سرطان‌هاي دهانه رحم مي‌شود، موثر است. گارداسيل از فرد در مقابل دو نوع HPV که موجب زگيل تناسلي مي‌شود نيز محافظت مي‌کند.

چه افرادي بايد واکسن HPV را دريافت کنند؟

اين واکسن‌ها تنها براي پيشگيري از عفونت HPV مورد استفاده قرار مي‌گيرند نه درمان آن. در صورتي که پيش از اين که فرد از نظر جنسي فعال شود واکسن‌ها را دريافت کند بيشترين تاثير را خواهد داشت. مرکز کنترل بيماري‌ها توصيه مي‌کند دختران اين مجموعه واکسن را زماني که در سن 11 يا 12 سالگي قرار دارند دريافت کنند. همچنين به صورت واکسيناسيون همگاني براي دختران و زنان 13 تا 26 سال تزريق مي‌شود.




منبع: سيمرغ
منابع: wikipedia.org , ncii.ir , niloulab.com , cancer.gov