بزرگنمايي:

چه خبر - آندومتريوز Endometriosis چيست؟

تا چند سال پيش، خانم‌ها چندان با بيماري آندومتريوز آشنا نبودند، اما امروزه غالبا اين بيماري را مي‌شناسند و درباره آن مي‌پرسند و صحبت مي‌کنند. اين شناخت به چند دليل مي‌تواند باشد؛ اول اينکه، پزشکان امروز به کمک تحقيقات بي‌شمار 30 سال گذشته در سراسر دنيا، بسيار بهتر از قبل آندومتريوز را تشخيص مي‌دهند. در گذشته‌، مسلما مشخص نمي‌شد خيلي از خانم‌هايي که از دردهاي لگني در عذاب بودند، آندومتريوز دارند. سونوگرافي، لاپاراسکوپي و آزمايش‌هاي تخصصي، راه را براي تشخيص اين بيماري گشوده است.

به طور طبيعي در همه خانم‌ها هنگام عادت ماهيانه بخشي از مخاط سطح داخلي رحم که ريزش مي‌کند، از طريق لوله‌هاي رحمي داخل حفره لگني مي‌ريزد. اين اتفاق در همه خانم‌ها مي‌افتد. اما بدن خانم‌ها اين توانايي را دارند که نسجي که داخل لگن ريخته از بين ببرند و سپس جذب کنند.

بيماران مبتلا به آندومتريوز به دليل مشکلي در سيستم ايمني، اين توانايي را ندارند و نمي‌توانند سلول‌هاي جداشده را نابود کنند. مشخص شده ژن‌ها در ايجاد اين ناتواني نقش دارند، يعني در واقع، اين بيماري ژنتيکي است و ژن‌هاي آن روي کروموزوم 7 و 12 شناسايي شده است. آنچه مسلم است اين است که سابقه بيماري در اقوام اغلب خانم‌هاي مبتلا به آندومتريوز معمولا وجود دارد.

در واقع، بيماران مبتلا به آندومتريوز به صورت ژنتيکي نوعي اختلال ايمني دارند که قادر به از بين بردن سلول‌هاي مخاط رحم به داخل لگن نيستند و اين سلول‌ها در جاهايي که قرار مي‌گيرند کاشته مي‌شوند و رشد مي‌کنند و همين باعث بروز علائم بيماري (درد لگني، درد هنگام عادت ماهيانه، چسبندگي لگن، نازايي و...) مي‌شود.

لاپاراسکوپي يا پهلوبيني Laparoscopy نوعي تکنيک براي درون‌بيني شکم (حفره صفاق) و لگن است. اغلب لاپاراسکوپي اقدامي تشخيصي است ولي گاه مي‌تواند درماني نيز باشد مانند آپاندکتومي به روش لاپاراسکوپي يا کوله‌سيستکتومي لاپاراسکوپيک. اين تکنيکها در سالهاي اخير به دليل کاهش زمان بستري بيمار در بيمارستان، کاهش درد و کوچکي برش و جوشگاه عمل مورد استقبال قرار گرفته‌اند. در اين روش دکتر داخل شکم را کمک يک لوله دوربين دار (بدون بازکردن شکم) مشاهده مي‌کند. اين لوله از طريق ايجاد يک سوراخ بسيار کوچک در ناف تحت بيهوشي عمومي وارد مي‌شود. لاپاراسکوپي مي‌تواند ساير علل درد قاعدگي مثل آندومتريوز و يا چسبندگي‌هاي لگني و يا فيبروم‌ها و يا کيست تخمدان و حتي حاملگي خارج رحمي را تشخيص داده و در بعضي موارد درمان کند.

پيشرفت‌هايي که در زمينه درمان اين بيماري در 3 دهه گذشته به دست آمده قابل توجه بوده است. مهم‌ترين اتفاق، چه در تشخيص و چه در درمان آندومتريوز، عمل لاپاراسکوپي است؛ يعني به جاي باز کردن شکم و دسترسي به لگن، مشاهده و عمل از طريق تلسکوپ انجام مي‌شود. مردم، امروز خيلي خوب با عمل جراحي از طريق لاپاراسکوپ آشنا هستند. خيلي‌ها تصور مي‌کنند ارزش لاپاراسکوپي فقط اين است که به جاي باز کردن شکم با يک برش بزرگ، از طريق يک سوراخ کوچک هم مي‌‌توان عمل کرد و باعث درد و ناراحتي کمتر بيمار و بازگشت سريع‌تر وي به زندگي عادي مي‌شود. البته اين باورها همه در مورد لاپاراسکوپي درست است اما امروزه پاره‌اي از اعمال، خصوصا در مورد آندومتريوز را فقط از طريق لاپاراسکوپ مي‌توان انجام داد و با عمل باز و معمول يا غيرممکن است يا بسيار سخت. درصد بالايي از بيماران آندومتريوز در دوره‌اي از زندگي خود نياز به لاپاراسکوپي پيدا خواهند کرد. اينکه چه زماني نياز به لاپاراسکوپي خواهد بود، خود موضوع بحث ميان محققان است که از 2 دهه پيش شروع شده و همچنان ادامه دارد.

آمارها نشان مي‌دهند حدود 6 تا 10 درصد خانم‌ها به آندومتريوز مبتلا هستند و 30 تا 40 درصد خانم‌هايي که دچار نازايي هستند نيز آندومتريوز دارند. شايع‌ترين علامت اين بيماري درد مزمن لگني و اختلال در عادت ماهيانه است. آندومتريوز بيماري بدخيمي نيست و امکان اينکه به سرطان تبديل شود خيلي کم است، اما دردهاي مزمن اين بيماري در بسياري از موارد زندگي بيمار را مختل مي‌کند. دردي که گاهي سال‌ها با بيمار است.

يکي از نکته‌هاي ويژه در مورد آندومتريوز اين است که علائم بيماري گاهي با شدت بيماري تناسبي ندارد. مثلا خانمي آندومتريوز شديدي دارد که تمام لگن با سلول‌هاي تهاجمي مخاط داخل رحم و چسبندگي پوشيده شده اما بيمار درد و شکايت چنداني ندارد. در حالي که گاهي خانمي که آندومتريوز خفيفي دارد دردهاي بسيار شديدي در لگن احساس مي‌کند و هر بار که عادت ماهيانه مي‌شود کارش به بيمارستان و بستري شدن مي‌کشد.

*مشکل مهم ديگري که آندومتريوز ايجاد مي‌کند، نازايي است. اينکه چرا آندومتريوز باعث نازايي مي‌شود، موضوع سال‌ها تحقيق صدها دانشمند بوده است. پاره‌اي نکات روشن شده اما خيلي سوال‌هاي بي‌جواب هم همچنان وجود دارد.

نکته جالب اينجاست که اتفاقا در بيماران مبتلا به آندومتريوز بيماري‌هاي ديگري که علت آنها نيز نوعي اختلال ايمني است مثل روماتيسم مفصلي، لوپوس، آلرژي، اگزما، آسم و... بيشتر ديده مي‌شود.

تشخيص آن گاهي ساده نيست و در خيلي از موارد درمان سر راست و ساده‌اي ندارد، اما در 3 دهه گذشته تحقيقات بسيار زيادي روي همه جنبه‌هاي اين بيماري انجام شده و پيشرفت‌ها در تشخيص، درمان و کنترل آن بسيار چشمگير بوده است.

يکي ديگر از پيشرفت‌هايي که در درمان آندومتريوز در 2 دهه گذشته وجود داشته، ساخته شدن داروهاي جديدي است که نتايج بهتر با عوارض کمتري دارند. از آنجا که رشد مخاط رحم، که در آندومتريوز داخل لگن مي‌ريزد و نفوذ مي‌کند، به هورمون‌هاي زنانه وابسته است، داروهايي که خلاف جهت اثر اين هورمون‌ها عمل کنند، مطرح شدند. داروهاي شبيه هورمون‌هاي مردانه جزو اولين گروه اين داروها بودند. از آنجا که اين دارو عوارض متعددي مثل علائم مردانه و پرمويي ايجاد مي‌کند، امروزه تقريبا ديگر مصرف نمي‌شود. داروي بعدي با مهار فرمان‌هاي مغزي به تخمدان‌ها يک حالت يائسگي دارويي ايجاد مي‌کند و سطح هورمون‌هاي زنانه را پايين مي‌آورد. اما مشکل اين داروها اين است که آنها را براي مدت طولاني نمي‌توان مصرف کرد.




منبع:salamat.ir