بزرگنمايي:

چه خبر - ماهنامه سپيده دانايي - مهرنوش اثباتي و علي فيضي*: رابطه انساني مخصوصا ازدواج هم مايه رحمت است و هم مايه عذاب. بودن در اين روابط به ما شادترين احساسات و بدترين هيجان ها را مي دهد. در روزهاي اول ازدواج که افراد دست همديگر را با محبت در دست مي گيرند، خيلي از آن ها اصلا باور نمي کنند که ممکن است بعد از مدتي نه چندان زياد اين احساسات قدرتمند خاموش بشوند و از بين بروند؛ و بدتر اين که جاي آن احساسات زيبا را خشم، نااميدي، دل زدگي، تلخ کامي و بيزاري بگيرد.

چرا اين طور مي شود؟ خوب جواب خيلي ساده اي دارد: احساسات تغيير مي کنند. آن ها شبيه وضعيت هوا هستند. حتي در گرم ترين تابستان ها يا سردترين زمستان ها وضعيت هوا به طور مداوم تغيير مي کند. هيجان هاي ما هم اين خصوصيت را دارند. پس فرقي نمي کند که همسر يک فرد چه قدر خوب و فوق العاده باشد، احساسات عاشقانه اوليه کاملا پايدار نمي ماند.



اما خيلي هم نبايد وحشت کرد. هر چند اين احساسات ناپديد مي شوند اما ممکن است دوباره برگردند و البته دوباره بروند و دوباره و دوباره برگردند و بروند! اين رفت و آمد مداوم خصوصيت هر هيجان ديگري مثل ترس و خشم و لذت است. احساسات مثل بهاري که از پي زمستان مي رسد، مي آيند و مي روند.

خيلي ها اين را مي دانند اما زود و ساده فراموشش مي کنند. ما شيفته احساسات عاشقانه مي شويم و انتظار داريم که تا ابد پايدار بمانند. انتظار داريم که همسرمان نيازهاي ما را برطرف کند، همان طور که دوست داريم رفتار کند، آرزوهاي ما را برآورده بسازد و در کل زندگي ما را بهتر، ساده تر و شادتر بکند و خوب البته دير يا زودي سيلي واقعيت قلعه خاکي آرزوهاي ما را خراب مي کند.

بزرگ ترين لطيفه درباره زندگي بشر اين است که افرادي که بيشترين اوقات را با آن ها مي گذرانيم و از همه بيشتر با آن ها صميمي هستيم همان هايي هستند که بيشتر از همه اعصاب ما را خرد مي کنند! هر چند طعنه و کنايه شنيدن، مورد انتقاد تند و تيز واقع شدن و طرد شدن از طرف رئيس، همسايه يا همکار ناراحت کننده است اما اين رفتارها وقتي بيشترين ناراحتي را ايجاد مي کند که فردي که عاشقش هستيم آن ها را انجام بدهد.

درد و عشق شبيه دو همراه صميمي هستند که دست در دست هم سفر مي کنند. لزومي ندارد حرف مرا باور کنيد. به تجربه خودتان رجوع کنيد: آيا شده رابطه اي صميمي با کسي داشته باشيد و وقت زيادي را با او بگذرانيد و در اين تعامل احساسات منفي را تجربه نکنيد؟

پس قضيه اين طور است: اگر خانه اي بخريد مجبور هستيد هزينه گاز و برق و آب را پرداخت کنيد؛ اگر بچه دار بشويد مجبوريد لباس او را عوض کنيد و شب هاي مديدي بي خواب بمانيد و اگر ازدواج کرديد حتما مقدار معمولا زيادي استرس تجربه خواهيد کرد. اين يکي از واقعيت هاي غيرقابل انکار زندگي بشر است.

ستارگان موسيقي، شعرا و نويسندگان رمان، علاقه زيادي به ناديده گرفتن اين واقعيت دارند. آن ها مي خواهند تا ما اين افسانه قديمي را باور کنيم: يک همسر کامل وجوددارد که منتظر شما است و بدون او شما فردي ناکامل، ناراضي و محکوم به نصفه و نيمه ماندن هستيد و وقتي در نهايت اين همسر کامل را پيدا کرديد عاشق او خواهيد شد و تا ابد و بدون زحمت زياد در حالت عشق و قدرداني باقي خواهيد ماند.

وقتي اين افسانه را که متاسفانه به طور آشکار و نهان در حال تبليغ است، باور مي کنيم آن وقت دست به اقداماتي مي زنيم که نتيجه اش وضعيت کنوني ازدواج و طلاق است که همگي شاهدش هستيم. در بسياري از کشورها از جمله کشور ما طلاق سير رو به رشد نگران کننده اي پيدا کرده و حتي اگر طلاق اتفاق نيفتد بسياري از ازدواج ها پر از احساس پوچي، تنهايي و بدبختي است. تعداد فزاينده اي از افراد از متعهد شدن به يک رابطه طولاني مدت مي ترسند و وحشت دارند که نکند اگر وارد چنين رابطه اي بشوند در نهايت کارشان به اشک ريختن، تلخ کامي و دادگاه بکشد. تعجب ندارد که تعداد افرادي که تنهايي را ترجيح مي دهند روز به روز بيشتر مي شود.

چه کار کنيم؟

اين واقعيت ها غصه دار و نااميدکننده به نظر مي رسند. درست است؟ نترسيد. خبرهاي خوبي هم داريم. علم روان شناسي مي تواند به ما کمک بکند. همه مي توانيم با انجام کارهاي کوچکي که پژوهش هاي علمي اثربخشي آن ها را نشان داده است از شعله ورتر کردن آتش اختلافات جلوگيري کنيم و حتي يک اختلاف را به فرصتي براي صميمي تر شدن تبديل کنيم. درست همان وقتي که با همسرمان درگير شده ايم و از هم فاصله گرفته ايم اميدي براي بهتر کردن اوضاع وجود دارد.



* آتش بس دهيد

يک جنگ چه طور مي تواند متوقف شود؟ يکي از راه هايش آتش بس دادن است. ما هم هر وقت که بخواهيم، مي توانيم آتش بس اعلام کنيم. جنگ و جدال را تمام کنيم و به قلب همسرمان دست پيدا کنيم، مي توانيم دوباره اقدامي بکنيم که در نهايت براي هر دوي مان بهتر است.

مي توانيم با هر قصدي که براي پايان مجادله داريم، از رسيدن به هم گرفته، تا ترميم رابطه و دوباره ارتباط برقرار کردن، به خاطرش اين پيام موثر را بارها ارسال کنيم: «تو براي من اهميت داري». اين نوع پيام ها پيونددهنده قلب هاست و به هر دو طرف يادآوري مي کند که هدف اصلي رابطه زناشويي چيست.

پژوهش هايي که در زمينه روابط زناشويي انجام شده هم نشان مي دهد که يکي از عوامل کليدي براي پيشرفت در يک رابطه، توانايي ارسال و دريافت مکرر اين پيام است: اگر رابطه مان آسيب ديده مي خواهم براي ترميم آن تلاش کنم! منظور از تلاش براي ترميم اين است که هدف و معناي هر واژه، عمل يا ايما و اشاره اي که فرد درون رابطه انجام مي دهد اصلاح رابطه است. پژوهش ها نشان مي دهد که حتي وقتي زن و شوهر با هم دعوا مي کنند، اگر توانايي و مهارت ترميم و اصلاح را داشته باشند، رابطه شان پابرجا خواهدماند.

* آتش بس را بپذيريد

البته پژوهش ها اين را هم نشان مي دهد که اين فقط ارسال پيام نيست که مهم است، بلکه در مورد دريافت پيام هم صدق مي کند. اگر با هشياري اين واژه ها و حرکات تکراري را ارسال و ارزش آن ها را درک کنيد، اثربخش و پيونددهنده خواهند بود. اما اگر شريک زندگي شما دست دراز کند و شما دست او را پس بزنيد، او را از اين مسير خارج کنيد، رابطه را قطع کنيد يا دست از حمله برنداريد، از مسير منحرف شويد و يا تلاش هاي او را براي برقراري رابطه ناديده بگيريد، نه تنها درمان و اتصال غيرممکن خواهد شد، بلکه اين زخم ها رشد مي کنند و عميق و کهنه مي شوند.

مرهم هاي رابطه

براي ترميم رابطه، شيوه هاي فراواني براي ارسال پيام به صورت جمله وجود دارد:

1- دردتان را آشکار کنيد

يکي از راه هاي خاتمه دادن به دعوا اين است که گارد دفاعي خودتان را پايين بياوريد تا زخم هاي هيجاني شما خودش را نشان بدهد. مي توانيد بگوييد: «اي واي، واقعا دارم صدمه مي بينم»، «سردرد گرفتم»، «استرس دارم»، «واقعا مي ترسم» يا «کم کم دارم احساس مي کنم خرد و خمير و کوفته شده ام».

2- درخواست آتش بس کنيد

يک راه ساده ديگر اين است که صريح درخواست آتش بس کنيد. مي شود گفت: «مي توانيم کمي استراحت کنيم؟»، «اين دعوا مرافعه ما را به هيچ کجا نمي رساند»، «نمي توانم ادامه بدم، احتياج دارم يک کم استراحت کنم» يا حتي «مي شود تمامش کنيم و همديگرو در آغوش بگيريم؟ من الان واقعا به اين کار احتياج دارم».

3- دنبال شرايط بهتر باشيد

روش بعدي اين است که به دعوا ادامه بدهيد اما شرايط آن را عوض کنيد. براي مثال با لحني آرام بگوييد: «مي شود صدايت را بياري پايين لطفا؟»، «خوشحالم که درباره اش بحث مي کنيم اما خواهش مي کنم فرياد نزن.»، «لطفا از موضوع بحث دور نشو.» يا «مي تواني اين حرف ها را بدون هيچ قضاوتي دوباره بزني؟»

4- به بيهودگي دعوا اعتراض کنيد

بايد نظرتان را در اين خصوص اعلام کنيد که دعوا شما را به جايي نمي رساند. مثلا بگوييد: «اين بي معني است، درست نمي گويم؟ به هيچ جا نمي رسيم.» داريم زمان و نيروي خودمان را بي فايده تلف مي کنيم. اين طور نيست؟» يا «چه قدر بايد در مورد اين موضوع با هم دعوا کنيم؟»



5- از ديد هم به موضوع نگاه کنيد

گاهي مي توانيد تلاش کنيد تا مشکلات را از ديدگاه ديگري ببينيد و در نتيجه شرايط را بهتر کنيد. بايد بگوييد: «من حرف تو را نمي فهمم. کمکم کن بفهمم» يا «اجازه بده ببينم مي توانم اين مساله را از نگاه تو ببينم».

6- معذرت خواهي کنيد

وقتي گير اين فکر مي افتيم که «حق با من است، تو اشتباه مي کني» و آن را تکرار مي کنيم، گفتن عبارت «ببخشيد» خيلي سخت مي شود و درست به همين دليل است که اين واژه مي تواند بسيار تاثيرگذار و آرام بخش باشد. مي توانيد بگوييد: «من را ببخش. نمي خواستم آزارت بدهم»، «نمي خواستم منظورم را اين طوري بيان کنم. دوست داري طور ديگري بگويم؟»، «مي توانم درک کنم که چه قدر آزار ديدي، خواهش مي کنم مرا ببخش».

راهکار: عشق هميشه حرف اول را مي زند

براي ارسال و دريافت موثر پيام در جريان «تلاش براي بازسازي رابطه» نياز داريد که نسبت ذهنتان هشيار و بي قضاوت باشيد. اگر به دام افکار ذهنتان بيافتيد و يا به سرکوب آن افکار مشغول شويد، امکان ندارد براي ترميم رابطه تلاش کنيد. پس عشق از همه چيز مهم تر است. آرام نفس بکشيد. آماده باشيد. به چيزي که ذهنتان مي گويد توجه کنيد. تنفس خود را احساس کنيد. با ارزش هايتان ارتباط برقرار کنيد.

اين کار فقط چند ثانيه زمان مي برد. درست مثل اين که دکمه مکث را هنگان پخش فيلم فشار داده باشيد. براي چند لحظه کوتاه، جنگ در وسط ميدان متوقف خواهد شد. اين چند ثانيه همه زماني است که شما نياز داريد تا کاري متفاوت انجام بدهيد. مکث کنيد، نفس بکشيد و در لحظه حال حضور داشته باشيد. بعد، يک بار ديگر دست به کار شويد و اين بار کاري کنيد که با ارزش هاي شما در رابطه زناشويي يعني صميميت و احترام هماهنگ باشد.

* دانشجويان دکتري تخصصي روان شناسي