بزرگنمايي:

چه خبر - وب سايت مجله ديجي کالا - فرناز حيدري: هر ساله بالاخص در روزهاي پاياني سال، کمپين‌هاي به اصطلاح دوستدار محيط‌زيست نسخه‌اي تازه براي ايراني‌ها مي‌پيچند. يک بار قرار است که ماهي قرمز نخريم چرا که عده‌اي آن را به سنت چيني‌ها ربط مي‌دهند، يک بار قرار است که سبزي‌پلو ماهي نخوريم چرا که ماهي موجود زنده است و خوردن ماهي يعني کشتن يک موجود زنده، يک بار قرار است که سبزه نکاريم و بجاي آن نهال بکاريم و به همين ترتيب اگر ادامه دهيم، حتماً روزي فرا خواهد رسيد که نه سين هفت‌سيني برايمان بجا مي‌ماند و نه احتمالاً سيزده‌بدري!



بعنوان يک عضو خيلي کوچک از جامعه محيط‌زيست باور دارم که بسياري از کمپين‌هاي به اصطلاح محيط‌زيستي سال‌هاي اخير نه‌تنها دردي را از محيط‌زيست ايران دوا نکرده‌اند بلکه شايد بر مصائب آن هم افزوده‌اند. همين چند ماه پيش کمپيني در دنياي مجازي به راه افتاد که از مردم دعوت مي‌کرد، هنگامي که به طبيعت مي‌روند با خود بذر يک گياه را ببرند و در دامان طبيعت بکارند.

اين کمپين خوش و آب رنگ به اصطلاح دوستدار محيط‌زيست را مي‌توان به صورت يک فرشته با باطن ديو تشبيه کرد، مي‌پرسيد چرا؟ پاسخ آن را بايد در فاجعه‌اي به نام نقش گونه‌هاي بيگانه و غيربومي در تخريب محيط‌زيست جستجو کرد.

گونه‌هاي بيگانه محيط‌زيست ايران را مي‌درند!

گاهي اوقات معصوميت و زيبايي ظاهري يک ايده بهترين دليل ما براي توجيه نادانسته­‌ها است. اين واقعيت که معرفي گونه‌­هاي جديد به يک زيستگاه غير از زيستگاه طبيعي‌اش بيشتر تهديد است تا فرصت، به طور مشخص ريشه در تجارب عملي متعدد دارد که در سرتاسر جهان رقم خورده است. نمونه خيلي ساده و ملموس آن در ايران، معرفي گياهي به نام آزولا در تالاب انزلي است.

اين گياه جهت بالابردن کيفيت مزارع و از کامبوج واقع در جنوب‌­شرقي آسيا به ايران وارد شد.

آزولا در ظاهر بي­‌خطر که خشک­ شده آن حتي مصرف خوراک دامي دارد، در مرحله مطالعات اوليه از استخرهاي مخصوص خارج و ابتدا به انزلي وارد شد و در اندک زماني به دليل نداشتن کنترل طبيعي به آن‌چنان دردسري تبديل شد که برخي از تالاب‌هاي بين­‌المللي همچون انزلي و ديگر تالاب‌هاي شمال کشور را مورد تهديد جدي قرار داد.



گسترش بدون حد و مرز اين گياه که با گياهان بومي در جذب نور، مواد غذايي، حرارت و حتي آب رقابت مي‌کند را مي‌توان يکي از تاسف‌آورترين تجارب زيست‌محيطي کشور عنوان کرد.

اصل ماجرا اينجاست که آزولا در کامبوج و ويتنام دشمن طبيعي خود را دارد و لذا ميزان آن در يک حد مشخص کنترل مي‌­شود اما اين دشمن طبيعي در اکوسيستم ايران وجود ندارد، در نتيجه ضررهاي بي‌­حد و مرزي را نه تنها بر پيکره کشاورزي و برنجکاري که بر طبيعت بکر کشور ما وارد کرده چنانچه هنوز که هنوز است هيچ راه‌­حل قطعي براي ريشه­‌کن کردن اين دردسر پرهزينه يافت نشده است.

حال تصور کنيد که ما بجاي سبزه عيد امسال بذر يک گياه، هرچند نوع مثمر آن مثل پرتغال را بکاريم و در اولين سفر نوروزي آن را در دل طبيعت بکاريم. آيا طبيعت مي‌تواند حضور اين ميهمان ناخوانده را تحمل کند؟ نمي‌دانيم. آيا يک گياه غيربومي مي‌تواند در طبيعت و زيستگاهي غير از زيستگاه اصلي مشکل‌ساز شود؟ بله اين احتمال وجود دارد.

سبزه عيد بکاريم يا نه؟

اگر از ديدگاه سنت و آيين به مساله نگاه کنيم، اين واقعيت ملموس را درمي‌يابيم که هر ملت، هر قوم و هر کشور آيين‌هاي خاص خود را دارد که اغلب آن آيين‌ها ريشه در تاريخ دارند.

اسپانيايي‌ها جشني دارند به نام (La Tomatina) که در آخرين چهارشنبه ماه اوت و بخش خودمختار والنسيا شهر بونيول برگزار مي‌شود. در اين جشن اسپانيايي‌ها گوجه‌فرنگي را به يکديگر پرتاب مي‌کنند. قدمت جشن گوجه‌فرنگي به سال 1945ميلادي برمي‌گردد و اسپانيايي‌ها به‌شدت نسبت به آن متعصب هستند. سوال اينجاست که آيا پرتاب گوجه‌فرنگي به يکديگر عقلاني است؟ شايد نباشد.

آيا اينکار يک کار محيط‌زيستي است؟ مي‌تواند نباشد اما مساله اينجاست که اين سنت يک سنت خاص است که اسپانيايي‌ها به آن ارج مي‌نهند. در نظر داشته باشيد که اسپانيايي‌ها جزو طرفداران دوآتشه محيط‌زيست هستند و سال‌هاست که پروژه‌ها و طرح‌هاي متعدد و نوآورانه زيست‌محيطي را در کشورشان اجرا مي‌کنند.

کاشت سبزه عيد نيز در نزد ما ايراني‌ها يک سنت و رسم ديرينه است که معنا و مفهومي بس زيباتر از جشن گوجه‌فرنگي اسپانيايي‌ها دارد. ما ايراني‌ها با کاشت سبزه، اميد را در قلب زمستان مي‌کاريم پس شايد شايسته است که نهال بکاريم اما نه به جاي سبزه عيد، نه در زيستگاهي غير از زيستگاه اصلي آن. شايد قشنگ‌تر باشد که بجاي تغيير سنت‌ها عادات خوب ديگر مثل صرفه‌جويي در مصرف آب، زباله نريختن در دل طبيعت، قطع نکردن درخت و بالاخره احترام به مادر طبيعت را بياموزيم.

با سبزه هم مي‌توان به حفظ محيط‌زيست کمک کرد

چند سالي است که ستادهاي محيط‌زيست و توسعه پايدار شهرداري‌ها در غرفه‌هاي خاص برخي از بوستان‌ها سبزه شهروندان را تحويل مي‌گيرند و آن‌ها را بازيافت و بعنوان کود مصرف مي‌کنند. لذا اگر شما نيز جزو آن‌دسته از کساني هستيد که مي‌خواهند سبزه عيد را حتما سر سفره‌شان داشته باشند، نگران نباشيد. شما نيز مي‌توانيد با تحويل سبزه‌هايتان به شهرداري گامي در راستاي حفظ محيط‌زيست برداريد.



چطور سبزه بکاريم که سبزتر و زيباتر شود؟

گندم، عدس و باقي حبوبات جزو مرسوم‌ترين اقلامي هستند که جهت سبز کردن سبزه عيد از آن‌ها استفاده مي‌شود. کمپين کاشت نهال مي‌گويد که هر ساله 6 ميليارد تومان پول بخاطر سبزه‌هاي عيد و کلي هم آب متعاقب آن هدر مي‌رود.

آيا اين آمار واقعيت دارد؟ نمي‌دانيم. کاشت نهال مرکبات در باغچه ايده قشنگي است و شايد خيلي بهتر از کاشتن آن در دل طبيعت باشد اما اگر شما هم جزو آندسته از کساني هستيد که مي‌خواهند سبزه‌هاي عيدشان پربارتر باشند با ما همراه باشيد تا چند نکته کليدي را به شما يادآور شويم:

1- مقدار دلخواه عدس را بايستي 15 روز مانده به عيد به مدت 48 ساعت در آب خيس کرد. تعويض آب اغلب ضرورت ندارد مگر در حد دو الي حداکثر سه بار حتي مي‌توانيد آب دورريز را پاي گلدان‌هايتان بريزيد تا شاداب‌تر شوند. 48 ساعت تا 72 ساعت هم بايد عدس را در دستمال مرطوب نگاه داريد، بستگي به اين دارد که چه زماني عدس‌ها جوانه بزنند. گاه و بيگاه به عدس‌ها کمي آب بپاشيد.

سپس آن را در ظرفي مناسب که البته چندان هم گود نيست، قرار دهيد و روي آن را مثل تپه درست کنيد يعني قسمت مرکزي مي‌بايست حجم بيشتري عدس داشته باشد. چند روز روي آن را با دستمال مرطوب نگاه داريد و سپس هر روز به مقدار کم آب دهيد.

2- طريقه سبز کردن گندم مشابه عدس است اما زمان خيساندن آن ديرتر و تقريباً يک هفته مانده به عيد است.

3- سبز کردن ماش شايد به نسبت سخت‌تر باشد. ابتدا بايستي مقدار دلخواه ماش را درون کاسه‌اي بريزيد و به اندازه 2 بند انگشت آب روي آن‌ بريزيد، پس از تقريباً 3 الي 4 روز ماش‌ها سفيد مي‌شوند. آنها را داخل پارچه نخي بريزيد. بعد از 2 يا شايد 3 روز که جوانه زدند، آن‌ها را درون ظرفي که از قبل ته آن لايه‌اي از پنبه گذاشته‌ايد بريزيد و پخش کنيد.

سپس روي ماش‌ها را با پارچه‌اي خيس بپوشانيد؛ پس از 2 روز دستمال را از روي ماش‌ها برداريد و تا حدي که مرطوب بمانند روي آن‌ها آب اسپري کنيد و در جايي نزديک نور آفتاب قرار دهيد تا کم کم رشد کنند.

4- مهمترين نکته سبزه، سبز کردن آبياري کمتر آن است. شما هرچقدر که به سبزه‌تان آب بيشتر بدهيد، به لجن کردن زير آن کمک کرده‌ايد. آب کم نه‌تنها سبزه شما را پر خواهد کرد بلکه از بوي بد گنديدگي آن هم جلوگيري خواهد کرد.