بزرگنمايي:

چه خبر - رابطه سينماي ايران و جشنواره کن

رابطه سينماي ايران و جشنواره سينمايي کن به گذشته‌هاي دور باز‌مي‌گردد، يعني چهاردهمين دوره از اين رقابت‌ها، در اين گزارش بر آن شده‌ايم تا به بررسي سابقه حضور ايران در جشنواره فيلم کن (بالاخص بخش مسابقه) طي دوران قبل و بعد انقلاب اسلامي ايران بپردازيم:

*سينماي ايران و جشنواره کن پيش از انقلاب:

سابقه حضور سينماي ايران در جشنواره کن به سال 1961 ميلادي باز مي‌گردد که فيلم «کوروش کبير» ساخته «فري فرزانه» در چهاردهمين دوره از رقابت‌هاي کن حضور يافت.

سه سال بعد نيز «احمد فاروقي قاجار» با فيلم «طلوع فجر در بخش فيلم‌هاي کوتاه اين جشنواره حضور يافت .

سينماي ايران شش سال بعد با فيلم «گاو» اثر ماندگار «داريوش مهرجويي» به اين رقابت‌ها بازگشت. اين فيلم در بخش دو هفته با کارگردانان نمايش داده شد.

مهرجويي سال بعد نيز با چهارمين فيلم کارنامه سينمايي‌اش يعني «پستچي» که در آن زمان يکي از موفق‌ترين کارهاي او بود و بازيگراني چون «علي نصيريان» و «عزت‌الله انتظامي» در آن ايفاي نقش کرده‌اند، بار ديگر در همين بخش از جشنواره کن حضور يافت ولي نتوانست جايزه‌اي به دست آورد.

آخرين حضور ايران در اين جشنواره طي دوران پيش از انقلاب، مربوط به دو فيلم «بهمن فرمان‌‌ آرا»ست که اولين بار سال 1975 با فيلم «شازده احتجاب» در بخش دو هفته با کارگردانان و دومين بار همزمان با وقوع انقلاب اسلامي ايران با فيلم «سايه‌هاي بلند باد» در بخش هفته منتقدين بود، البته سال 1975 فيلم «تداعي» ساخته «نورالدين زرين‌کلک» ديگر نماينده سينماي ايران در جشنواره کن بود.


*جشنواره کن و سينماي ايران پس از انقلاب:

پس از انقلاب، سي و سومين دوره جشنواره فيلم کن (تنها چند ماه پس از وقوع انقلاب اسلامي) برگزار شد. در اين دوره فيلم «چريکه تارا» ساخته «بهرام بيضايي» در بخش نوعي نگاه جشنواره کن به نمايش درآمد، اين در حالي بود که اين فيلم در ايران مجوز نمايش نگرفت.

«چريکه تارا» داستان بيوه زني به نام تارا (با بازي سوسن تسليمي) است که به همراه دو کودک کم ‌سن و سالش از ييلاق به کومه‌‌اش باز مي‌گردد ولي در راه اتفاقات غيرمعمولي برايش رخ مي‌دهد.

پس از آن، رابطه سينماي ايران براي 10 سال با جشنواره کن به طور کلي قطع شد. ولي در سال 1991 اين «خسرو سينايي» بود که با فيلم «در کوچه‌هاي عشق» آغازگر اين ارتباط شد.

«در کوچه‌هاي عشق» داستان جواني بيست و چند ساله است که در آغاز جنگ همراه خانواده اش از آبادان مهاجرت کرده است، او پس از پايان جنگ با پدرش به آبادان بازگشته و با ديدن شهر و خانه شان که ويران شده، در بازگشت قطعي به شهر مردد است.

سال بعد «عباس کيارستمي» با فيلم «زندگي و ديگر هيچ» ادامه دهنده اين ارتباط شد، ارتباطي که به نظر مي‌رسيد در انحصار «کيارستمي» و چند فيلمساز ديگر باقي بماند.

فيلم «زندگي و ديگر هيچ» در نهايت توانست جايزه بخش نوعي نگاه جشنواره کن را از آن خود کند.

البته در اين سال فيلم «بدوک» ساخته «مجيد مجيدي» در بخش دو هفته با کارگردانان حضور يافت و فيلم کوتاه «قلب» به کارگرداني «سعيد مجاوري» در بخش رقابتي فيلم کوتاه به نمايش درآمد.
همچنين اين دوره از رقابت‌ها، اولين سال حضور سينماي ايران در بازار جهاني فيلم کن بود.

طي سال‌هاي بعد کيارستمي 8 بار ديگر در بخش‌هاي مختلف جشنواره کن شرکت کرد و در اين ميان نام خود را به عنوان تنها فيلمساز ايراني برنده جايزه نخل طلاي کن به ثبت مي‌رساند.
او جايزه نخل طلا را سال 1997 براي فيلم «طعم گيلاس»، برنده شد.
«طعم گيلاس» داستان مردي است که در حومهٔ شهر تهران، با اتوموبيلش دنبال کسي مي‌گردد که تقاضاي پردردسر او را در ازاي دريافت 200 هزار تومان پول انجام دهد.
«راجر ايبرت»، منتقد بزرگ آمريکايي در توصيف اين فيلم آن را فيلمي خسته‌کننده و غير قابل تحمل معرفي کرد و اعلام کرد که به شدت از اين فيلم متنفر است.

«محسن مخملباف» و دخترش «سميرا مخملباف» نيز ديگر فيلمسازاني هستند که آثارشان همواره مورد توجه جشنواره کن بوده است.

«مخملباف» پدر، تاکنون 5 بار در اين جشنواره حضور يافته و تنها يک‌بار سال 2001 ميلادي براي فيلم «سفر قندهار» برنده جايزه بزرگ کليساهاي جهاني شد و دخترش طي 3 بار حضور در اين رقابت‌ها يک بار سال 2000 براي فيلم «تخته سياه» برنده جايزه ويژه هيات داوران شد و يک سال بعد بر مسند داوري جشنواره کن در بخش مسابقه نشست. او سال 2003 نيز براي فيلم «پنج عصر» برنده دو جايزه ويژه هيات داوران و جايزه بزرگ کليساهاي جهان شد.

«تخته سياه» داستان چند آموزگار کرد است که بر پشت خود تخته سياه حمل مي کنند و در جاده هاي کوهستاني کردستان، هم مرز با عراق در جستجوي کساني هستند که به آنها درس بدهند ولي کسي را پيدا نمي کنند.
«پنج عصر» نيز تصويرگر وضعيت اسف‌بار زنان افغان پس از سقوط طالبان است.

سال 1999‌«کيارستمي» با همکاري‌ «ابوالفضل جليلي» و «ناصر تقوايي» فيلم «قصه‌هاي کيش» را ساخت. اين فيلم در بخش مسابقه به نمايش درآمد ولي نتوانست نخل طلاي کن را از آن خود کند.

سال بعد «فهيمه سرخابي» با فيلم کوتاه «اولين گناه» در بخش «سينه فونداسيون» شرکت کرد ولي او نيز جايزه‌اي دريافت نکرد.
البته «حسن يکتا پناه» با فيلم «جمعه» در بخش نوعي نگاه و «بهمن قبادي» با «زماني براي مستي اسب‌ها» در بخش دو هفته با کارگردان به طور مشترک برنده جايزه دوربين طلايي اين دوره از رقابت‌ها شدند.

سال 2001 که سينماي ايران حضور پررنگي در جشنواره کن داشت «محسن مخملباف» با فيلم «سفر قندهار» در بخش مسابقه حضور يافت و جايزه کليساي جهاني را نيز دريافت کرد.

«عباس کيارستمي» با فيلم «اي بي سي آفريقا» در بخش خارج از مسابقه و «رضا ميرکريمي» با فيلم سينمايي «زير نور ماه» و «علي‌محمد قاسمي» با فيلم کوتاه «غريبه و بومي» در بخش هفته منتقدين آن سال حضور يافتند، البته در اين ميان «ميرکريمي» موفق به کسب جايزه بهترين فيلم بخش هفته منتقدين اين رقابت‌ها شد.

دوره بعد نيز فيلم «ده» کيارستمي در بخش مسابقه جشنواره کن به نمايش درآمد، دو فيلم «آوازهاي سرزمين مادري‌ام» ساخته «بهمن قبادي» و «بماني» ساخته «داريوش مهرجويي» نيز در بخش نوعي نگاه شرکت کردند ولي در اين بخش موفقيتي کسب نکردند، اگر چه فيلم بهمن قبادي برنده جايزه François Chalais شد.

همچنين دو فيلم کوتاه «چت» ساخته «شادمهر راستين» و «گيوتين» ساخته «بهرام عظيم‌پور» در همين دوره در بخش دو هفته با کارگردانان نمايش داده شدند.
«بهمن قبادي» در اين سال داوري بخش دوربين طلايي جشنواره را به عهده داشت.

سال بعد فيلم «طلاي سرخ» اثر جعفر پناهي، فيلمي که به خاطر سياه بودنش هيچگاه در ايران اجازه نمايش پيدا نکرد، در بخش نوعي نگاه شرکت کرد و برنده جايزه ويژه هيات داوران جشنواره کن شد، البته در اين سال «کيارستمي» نيز يکي از اعضاء هيات داوران بخش اصلي جشنواره کن بود.

سال 2004 نيز سال اين فيلمساز ايراني بود، سالي که به طور همزمان دو فيلم «ده» و «پنج» کيارستمي به ترتيب در بخش‌هاي نوعي نگاه و خارج از مسابقه به نمايش درآمد.

در دوره بعد «نيکي کريمي» توانست با اولين تجربه فيلمسازي‌اش با عنوان «يک شب» به بخش نوعي نگاه راه يابد ولي موفقيتي کسب نکرد.

جشنواره کن که از سال 1999 تا 2003، هر سال فيلمي را از ايران در بخش اصلي خود (يعني بخش مسابقه) و در سال هاي 2004 و 2005 هم چند فيلم در بخش هاي گوناگون پذيرفته بود، ناگهان در سال هاي 2006 و 2007 هيچ فيلمي از ايران را در هيچ بخشي نپذيرفت؛ البته «نيکي کريمي» به عنوان يکي از اعضاء هيات داوران بخش سينه فونداسيون و فيلم کوتاه برگزيده شد.

در همان سال 2007 همزمان با برگزاري شصتمين سال تولد جشنواره کن، فيلم ضد ايراني «پرسپوليس» ساخته «مرجانه ساتراپي» و همکار فرانسوي‌اش در بخش مسابقه اين جشنواره پذيرفته مي‌شود و جايزه ويژه هيات داوران به آن تعلق مي‌گيرد.
به نظر مي‌رسد نمايش اين فيلم ضد ايراني در جشنواره کن سرآغازي مي‌شود بر آنچه که فيلم‌هايي که همگي به نوعي رويکرد انتقادي نسبت به جمهوري اسلامي ايران داشتند نه تنها در جشنواره به نمايش درآمدند بلکه از سوي برگزارکنندگان جشنواره کن نيز جايزه باران شدند.

در سال 2008، «ترانه تنهايي تهران» ساخته «سامان سالور» به عنوان تنها فيلم ايراني براي بخش پانزده روز با کارگردان‌ها انتخاب شد.

در دوره بعدي اين رقابت‌ها، فيلم «کسي از گربه‌هاي ايراني خبر ندارد» ساخته «بهمن قبادي» که فيلم‌هايي چون «نيوه مانگ»،«زماني براي مستي اسب‌ها»، «فصل کرگدن» و ... را در کارنامه کاري خود دارد در بخش نوعي نگاه به نمايش درآمد و جايزه ويژه بخش نوعي نگاه و جايزه منتقدان فرانسوي را در اين دوره از جشنواره به دست آورد.
اين فيلم که بدون مجوز و به صوت زيرزميني در ايران ساخته شده، داستان دختر و پسر جواني است که بعد از آزادي از زندان براي جمع کردن يک گروه جديد موسيقي، سفري زيرزميني را در تهران شروع مي‌کنند تا تک تک افراد گروهشان را از ميان گروه‌هاي مخفي زيرزميني پيدا کنند.

سپس شصت و سومين جشنواره فيلم کن در حالي برگزار مي‌شود که فيلم «رونوشت برابر اصل» ساخته «کيارستمي»، تنها فيلم ايراني حاضر در اين رقابت‌هاست.
اين فيلم در بخش مسابقه نمايش داده مي‌شود ولي رقابت را به «عمو بونمي» واگذار مي‌کند.

سال 2011 نيز از لحاظ رابطه سينماي ايران و جشنواره کن سال مهمي است.
در پي محکوميت «جعفر پناهي» و «محمد رسول اف» در ايران، اين جشنواره نه تنها از اين دو به عنوان ميهمانان ويژه خود نام مي‌برد، بلکه فيلم «به اميد ديدار» ساخته «رسول‌اف» را در بخش دو هفته با کارگردانان و فيلم «اين يک فيلم نيست» ساخته «پناهي» را به صورت ويژه به نمايش درمي‌آورد.
همچنين «ژيل ژاکوب»، رئيس جشنواره کن اعلام مي‌کند که «پناهي» از نظر آنان يکي از اعضاء هيات دوران جشنواره کن است که در آن سال به جاي او صندلي خالي خواهند گذاشت.
بي‌بي‌سي در گزارشي با عنوان «سينماي ايران و جشنواره فيلم کن» به اين مسئله اعتراف مي‌کند که «جشنواره کن در اين سال‌ها به فيلم‌هايي ايراني‌ که خلاف رويه معمول و بدون اجازه دولت ساخته شده‌اند، توجه خاصي نشان داده است.»

اما در نهايت در کن 2016 دو فيلم فروشنده و وارونگي از کشور ايران در اين رقابت حضور دارند که فيلم فروشنده اصغر فرهادي در آخرين روز رقابت ها اکران خواهد شد.




منبع : farsnews.com