بزرگنمايي:
در طول سال چه آزمايش هايي را بايد انجام دهيم؟
سي‌ام فروردين ماه 434 هجري قمري روزي بود که پزشک ايراني، «حکيم جرجاني»، در شهر گرگان متولد شد و نزد استادان برجسته زمان خويش به فراگيري علم طب پرداخت. از وي آثار متعددي از قبيل ذخيره خوارزمشاهي، طب الملوتي، الاغراض و يادگار براي جامعه پزشکي و دانشجويان نظام سلامت به جا مانده است. اين پزشک نامدار ايراني در طول عمر خود، براي تشخيص بيماريها از مشاهدات آزمايشگاهي بهره مي‌جست. از اين رو، عنوان پدر علوم آزمايشگاهي به وي تعلق گرفت و در تقويم رسمي کشورمان، سالروز تولد اين پزشک نام آشناي ايران زمين به روز «علوم آزمايشگاهي» نامگذاري شده است.
چقدر با رشته علوم آزمايشگاهي آشنا هستيم؟
آيا انجام آزمايش‌ها، در تشخيص بيماريها مؤثر است؟
در طول سال چه آزمايش هايي را بايد انجام دهيم؟
و چند سؤال ديگر؛ که در ادامه با «حسين پورقدمياري»، دکتراي تخصصي بيوشيمي باليني دانشگاه تهران و پژوهشگر پژوهشگاه رويان تلاش مي‌شود به اين دسته از سؤالات پاسخ داده شود.
رشته علوم آزمايشگاهي شاخه‌اي از علوم پزشکي است که با آناليز آزمايشگاهي خون، مايعات و نسوج بدن انسان ارتباط دارد. همزمان با پيشرفت علم پزشکي و ارتقاي روشهاي تشخيصي، تجهيزات آزمايشگاهي در کشور نيز پيشرفت و توسعه پيدا کرده است. به طوري که هم‌اکنون متخصصان علوم آزمايشگاهي در مراکز درماني و بيمارستان‌هاي کشور، از دستگاه‌هاي الکترونيکي و اتوماتيک براي انجام آزمايش‌هاي مختلف بهره مي‌گيرند که اين امر موجب تشيخص مؤثر و زودرس بيماريها شده است.
دکتر «پورقدمياري»، با بيان اينکه نقش آزمايشگاهِ تشخيص طبي در سه حوزه تشخيص، درمان و پايش درمان بيماريها بر کسي پوشيده نيست، مي‌گويد: «رشته علوم آزمايشگاهي همواره، همراه و ملازم علم طب بوده است. به طوري که حتي مي‌توان گفت قسمت اعظم تشخيص و پايش درمان بيماريها، مبتني بر انجام تست‌هاي آزمايشگاهي است. از اصلي‌ترين عوامل مرگ و مير در جوامع مختلف مي‌توان به بيماري‌هاي قلبي و عروقي، فشارخون، سکته‌هاي مغزي، ديابت و سرطان اشاره کرد؛ که در کشور ما، با توجه به تغيير سبک زندگي نسبت به گذشته شيوع اين بيماريها افزايش پيدا کرده است. از اين رو، ضروري است که سيستم بهداشت و سلامت کشور سياست‌هاي جدي و مؤثرتري را براي کاهش و کنترل اين بيماريها اتخاذ کند.»
وي در ادامه مي‌افزايد: «همان طور که مي‌دانيد برخي بيماريها قابل پيشگيري هستند و شعار معروف «پيشگيري بهتر از درمان است» را همه شنيده‌ايم؛ ليکن برخي بيماريها به علت اينکه عوامل ايجاد‌کننده بيماري، ناشناخته است يا ممکن است چند عامل مختلف در ايجاد بيماري نقش داشته باشند؛ قابل پيشگيري نيستند. لذا تشخيص زودرس اين بيماريها به دليل ميسر ساختن درمان سريع و مؤثر، کاهش عوارض بيماري و همچنين کاهش هزينه‌هاي درماني در علم پزشکي اهميت ويژه‌اي دارد. پس به اين ترتيب مي‌توان گفت حتي افراد سالم جامعه که هيچ گونه بيماري و سابقه فاميلي بيماري هم ندارند؛ بايد آزمايش‌هاي چکاپ (check up) را انجام دهند.»
هر فرد در طول سال چند بار براي آزمايش بايد به مراکز درماني مراجعه کند؟
مي‌گويد: «بازه زمان براي انجام آزمايش‌ها، در افراد مختلف با توجه به شرايط جنسي، سني، اجتماعي و سابقه فاميلي و غيره متفاوت است؛ ليکن به طور کلي:
در افراد بالاي50 سال حداقل يک بار در سال در افراد پايين‌تر از 50 سال هر 2 الي3 سال يک بار
توصيه مي‌شود.»
چکاپ (check up) کامل بدن شامل چه آزمايشاتي است؟
دکتر پورقدمياري چکاپ کامل را شامل:
معاينه فيزيکي کامل بدن تست‌هاي آزمايشگاهي نوار قلب و مغز معاينه چشم تست ورزش
مي‌داند و معتقد است: «در اين بحث، منظور از چکاپ همان تست‌هاي آزمايشگاهي است که تقسيم‌بندي متفاوتي براي آن وجود دارد؛ که به طور کلي در هشت گروه مختلف قرار مي‌گيرند.
تست هاي آزمايشگاهي شامل چه آزمايشاتي مي شود؟ الف) آزمايش‌هاي مربوط به چربي خون مانند کلسترول، تري گليسريد، LDL و HDL.ب) آزمايش‌هاي مربوط به شمارش سلول‌هاي خوني CBC.پ) آزمايش‌هاي مربوط به بيماري ديابت مانند اندازه‌گيري قند ناشتا، هموگلوبين A1C.ت) آزمايش‌هاي مربوط به عملکرد کبد مانند بيليروبين، آنزيم‌هاي کبدي بخصوصGPT، GOT و آلبومين.ث) آزمايش‌هاي مربوط به عملکرد تيروييد مانندTSH، T4 و T3.ج) آزمايش‌هاي مربوط به بررسي عملکرد کليه مانند آناليز ادرار، اندازه‌گيري اوره و کراتينين.چ) آزمايش‌هاي مربوط به الکتروليت‌هاي خون مانند اندازه‌گيري سديم، پتاسيم، کلسيم خون.ح) آزمايش‌هاي مربوط به غربالگري بيماري‌هاي بدخيم مانند PSA در تشخيص سرطان‌هاي پروستات و آزمايش پاپ اسمير در زنان براي تشخيص سرطان‌هاي دهانه رحم.
چرا نبايد نتيجه آزمايش را دور انداخت؟
«لازم به ذکر است در بسياري از موارد مقايسه نتايج تست‌هاي آزمايشگاهي با نتايج قبلي کمک شاياني به تشخيص بيماريها توسط پزشکان مي‌کند؛ لذا نگهداري و همراه داشتن نتايج آزمايش‌هاي قبلي هنگام مراجعه به پزشک يک امر ضروري است. همچنين براي تشخيص بيماري‌هايي همچون ايدز، هپاتيتc و b و... ، اهداي خون و آزمايش‌هاي دوره‌اي توصيه مي شود.»
« در برخي تست‌هاي آزمايشگاهي نياز به هشت تا 10 ساعت ناشتايي وجود دارد که البته نوشيدن مقدار کافي آب در مدت ناشتايي اشکالي در نتيجه آزمايش‌ها ايجاد نمي‌کند. همچنين بهتر است بدانيم که مصرف برخي داروها مي‌تواند در نتايج آزمايش‌ها تداخل ايجاد کند؛ بنابراين اگر فردي داروي خاصي را مصرف مي‌کند زمان مراجعه به آزمايشگاه حتماً اين نکته را به مسئولان آزمايشگاهي اطلاع دهد.»
منبع:روزنامه ايران