بزرگنمايي:

تنبلي تخمدان polcystic ovary syndrome PCOS

سندرم تخمدان پلي کيستيک (S.P.C.O) (polcystic ovary syndrome PCOS) که در برخي موارد از آن به عنوان تنبلي تخمدان نيز ياد مي شود از بيماري هاي شايع در زنان است که علاج قطعي ندارد اما درمان پذير است و به دليل عوارضي که مي تواند داشته باشد از اهميت بسياري برخوردار است، اين سندرم اغلب با وجود سابقه در بستگان (خواهر، مادر، عمه، خاله و ...) اتفاق مي افتد و در واقع مجموعه اي از علايم است که مي تواند همۀ اين علايم در فردي ظاهر شود يا تنها برخي از آنها خود را نشان دهد.

به گزارش روابط عمومي پژوهشگاه فناوري هاي نوين علوم زيستي جهاددانشگاهي – ابن سينا، دکتر سهيلا انصاري پور، متخصص زنان و زايمان، فلوشيپ ناباروري زنان و عضو تيم تخصصي مرکز درمان ناباروري و سقط مکرر ابن سينا، با برشمردن مهم ترين علايم اين سندرم گفت: به علت تخمک گذاري هاي کم و نامنظم و يا عدم تخمک گذاري به مدت طولاني، اين افراد دچار قاعدگي هاي دير به دير و حتي گاهي هر چند ماه يکبار مي شوند و به علت افزايش هورمون هاي مردانه، مبتلا به رويش موهاي زائد و يا آکنه و ريزش موي سر مي شوند. اختلالات غدد در خانم ها در سنين باروري ( پس از سنين بلوغ) 20 تا 40 سالگي آغاز مي شود.

اين سندرم به صورت معمول با وجود 2 علامت از 3 نشانه قاعدگي نامنظم، موهاي زايد و بزرگي دو طرف تخمدان پر از فوليکول هاي ريز مشخص مي شود و در واقع منظور از کيست تخمدان، فوليکول ريز حاوي مايع 9-2 ميلي متر است که پايدار بوده ولي جز در موارد محدود و در حين نازايي، اصلاً نياز به جراحي ندارد.

اختلالات قاعدگي (سيکل هاي کمتر از 21 روز و يا بيش از 35 روز )، يکي از شايعترين شکايات اين افراد است و از طرفي يکي از شايعترين علل بي نظمي قاعدگي نزد خانم ها در سنين باروري (بخصوص سنين 20 تا 40 سال) نيز همين سندرم است در واقع هر خانمي که با عادت ماهيانه نامنظم مراجعه نمايد، سندرم تخمدان پلي کيستيک مطرح است مگر اينکه خلاف آن ثابت شود.

خط اول درمان دارويي، براي بي نظمي پريود البته پس از اصلاح شيوه زندگي، هم در دختران ( 2سال پس از شروع اولين سيکل ماهيانه ) و هم خانم ها، همان قرص هاي جلوگيري از بارداري است که البته بايد تحت نظر پزشک باشد. از آنجا که اين سندرم يک اختلال مزمن است بنابراين با قطع دارو علائم عود مي نمايد (علائم آن علاج قطعي ندارد اما درمان پذير است) بنابراين بايستي مصرف قرص به طور متناوب بخصوص براي پيشگيري از ضخامت غير طبيعي مخاط رحم ادامه يابد ولي با کاهش وزن و رعايت شيوه هاي صحيح زندگي فواصل عود افزايش مي يابد و همچنين عوارض کاهش مي يابد.

چاقي و خصوصا چاقي شکمي در 3/2 مبتلايان به اين سندرم ديده مي شود و يافته علمي که اکثر مقالات به آن استناد مي کنند اين است که حتي در صورت 5 تا 10 در صد کاهش وزن احتمال از سر گيري تخمک گذاري و حتي بارداري خودبه¬خودي وجود دارد. وي تاکيد نمود طبق توصيه و دستورالعمل معتبر علمي، بارداري در وزن هاي بالا که با شاخص وزن (BMI) بيش از 30 تعريف مي شود با عوارض نامطلوب مانند سقط و مسموميت حاملگي و ديابت بارداري همراه است و بنابراين اين افراد قبل از اقدام براي بارداري، بايستي تحت نظر متخصص تغذيه علاوه بر اصلاح وزن، عادات غذايي سالم، ورزش و حتي خواب منظم را رعايت کنند.

عوارض احتمالي شامل عدم تخمک گذاري مرتب و بنابراين ايجاد اشکال در بارداري، خونريزي هاي نامنظم رحمي و در صورت عدم توجه و درمان، ضخامت غيرطبيعي مخاط رحم و حتي احتمال سرطان مخاط رحم در سنين بالاتر است.

علاوه بر عوارض ذکر شده همچون خونريزي هاي غيرطبيعي و نامنظم رحم، ممکن است حتي پس از اينکه بارداري اتفاق افتاد، يکسري عوارض حاملگي زودرس همچون سقط و سقط مکرر و يا عوارض دير رس بارداري همانند مسموميت حاملگي، ديابت بارداري يا کاهش رشد داخل رحمي جنين ظاهر شوند. ديگر عوارض مهم آن مشکلات قلبي- عروقي، افزايش فشارخون و عدم تحمل قند و بروز ديابت تيپ دو و افزايش چربي خون و کبد چرب و کاهش سطح خوني ويتامين D3 است، احتمال بروز اين عوارض با چاقي و سابقه فاميلي بالا مي رود و بنابراين تمام مبتلايان به سندرم P.C.O بايستي از نظر خطر اين عوارض در مراجعه به پزشکان بررسي شوند. اين بررسي شامل اندازه گيري مرتب وزن، دورکمر، فشارخون، تست تحمل قند و چربي خون است و از ديگر عوارض مهم اين سندرم، احتمال بروز افسردگي و اضطراب در اثر مشکلات مزمن و از دست دادن اعتماد به نفس به علت ظاهر فيزيکي است که متاسفانه فرد را از توجه به خود باز مي دارد و لذا شخص در يک سيکل معيوب قرار مي گيريد ، بنابراين اين افراد نيازمند توجهي خاص مي باشند.

اين سندرم زمينۀ چند عاملي دارد يعني علاوه بر زمينه ارثي، عوامل محيطي هم در آن دخالت دارند . يکي از مهمترين اين عوامل سبک زندگي است که خود شامل عادات غذايي، ميزان تحرک، استرس و حتي سيکل خواب در اين افراد است. آنجه مسلم است پديده چاقي، احتمال بروز آن را افزايش مي دهد و البتهP.C.O.S نيز با چاقي بخصوص چربي شکم و احشايي همراه است.

علت دقيق اين سندرم شناخته شده نيست و يکي از علل مطرح آن، بالا بودن سطح انسولين خون است و در واقع يکي از مشکلات زيربنايي موجود به همراه سندرم P.C.O وجود عدم تعادل هورمون در زناني است که به سندرم تخمدان پلي کيستيک مبتلا هستند يعني تخمدانها در اين افراد، استروژن و آندروژن (هورمون هاي مردانه) يا به عبارتي هورمون هاي مردانه بيش از حد طبيعي توليد مي کنند.

ايشان هم چنين مناسب ترين روش را براي تشخيص زودرس و پيگيري سندرم تخمدان پلي کيستيک، بهره گيري از سونوگرافي دانست و افزود: افزايش سايز تخمدان و تعداد کيست هاي ريز در هر تخمدان و اينکه هرچه کيست ها بيشتر باشد، حجم تخمدان بيشتر است و اختلالات باليني آشکارتر مي شود.

عضو تيم تخصصي مرکز درمان ناباروري ابن سينا ضمن بيان اينکه در واقع P.C.O يک بيماري نيست بلکه سندرمي است که درصد بيماران مبتلا به آن در جوامع مختلف متفاوت است تأکيدکرد: P.C.O.S در واقع علت مشخصي ندارد و تظاهرات آن نيز متغير است ,،ولي در صورت غفلت از اين سندرم ممکن است عوارض ناشي از آن به شکل بيماري مانند ديابت و افزايش فشار خون خود را نشان دهد.

در افراد چاق دوز بالاتري از گنادو تروپين ( اين هورمونها در رشد، توليد مثل و عملکرد جنسي نقش اساسي دارند) جهت تحريک تخمک گذاري لازم است و در حين تخمک کشي هم، دسترسي آسان به فوليکول هاي تخمدان کمتر مي شود و در افراد لاغر نيز احتمال تحريک بيش از حد تخمدان و لذا فريز جنين بيشتر مي شود.

در هر دو گروه احتمال کاهش کيفيت تخمک وجود دارد و همچنين احتمال شکست IVF که البته در افراد چاق مبتلا به سندروم P.C.O بيشتر است بنابراين در درجه اول رعايت سبک زندگي سالم به منظور پيشگيري از مشکلاتي چون چاقي و در مرحله بعدي ، تلاش براي اصلاح وزن و عادات غذايي سالم، توصيه جدي و اکيد به اين افراد است .

دکتر لادن گياهي، متخصص تغذيه و عضو تيم تخصصي مرکز درمان ناباروري ابن سينا، با بيان اينکه پيش از استفاده از هر دارويي در درمان سندرم P.C.O، تغيير و اصلاح سبک زندگي به عنوان نخستين گام در جهت درمان اين بيماري توصيه مي شود، گفت: عادات غذايي نامناسب که افراد از کودکي يا در بزرگسالي به آن خو گرفته اند و سبب چاقي در آنها شده است و باعث ايجاد زمينه اضطراب، افسردگي، عدم اعتماد به نفس و ... مي شود نيازمند اصلاح مي باشد. درمان افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلي کيستيک يک درمان تيمي و کارگروهي به صورت مشاوره هاي تخصصي نياز دارد که در آن بايد به مسائل رواني و اجتماعي افراد کاملاً توجه شود.

اگر افراد مبتلا به اين سندرم تنها 5 تا 7 درصد کاهش وزن داشته باشند، تا 80 درصد شانس باروري در آنها افزايش مي يابد که در نتيجه، ميزان مصرف دارو و عوارض آن را کاهش مي دهد.

بيماري که مبتلا به سندرم تخمدان پلي کيستيک مي باشد و نيازمند دريافت رژيم تغذيه است، پيش از هر اقدامي بايد از لحاظ ذهني آمادگي داشته و مشاوره اي صحيح برايشان صورت گيرد.

نوسان شديد قند خون در بيماران مبتلا به اين سندرم از اهميت بسيار بالايي برخوردار است چرا که باعث عدم پايين آمدن وزن افراد مي شود که رعايت ميزان مصرف کربوهيدرات ها، اسيدآمينه ها، اسيد چرب و ... ، پرهيز از گرسنگي طولاني مدت و تنظيم سطح انسولين قندخون از جمله موارد مهمي است که بايد مورد توجه بسيار قرار گيرند.

منبع: ari.ir