بزرگنمايي:

چه خبر - چرا جسد کيارستمي مومياي شد؟

موميايي کردن، آنطور که از قديم انجام مي شده، عملياتي براي نگهداري از بافت بدن مردگان است. در روشهايي که از هزاران سال پيش در مصر باستان، چين، آمريکاي جنوبي و حتي در بين سرخپوستان آمريکاي شمالي انجام مي شده، اجساد مردگان با روشهاي ابتکاري، موميايي مي شد تا سالم بماند. مي توان گفت اصطلاح "موميايي کردن" به دليل استفاده مصريان باستان از پارچه کتان و "موم" زنبور عسل بود. آنها پس از آنکه عمليات شيميايي پيچيده اي روي اجساد بزرگان خود انجام مي دادند، در مرحله نهايي، جسد را در پارچه کتاني آغشته به موم، مي پيچيدند تا رطوبت به سطح پوست نرسد و از فاسد شدن جسد جلوگيري شود.
اين عمليات، همين امروز هم انجام مي شود. برخي اجساد با روشهاي پيچيده و خاص که جزييات آن محرمانه است موميايي مي شوند و برخي با عمليات ساده اي که با هزينه اي اندک انجام مي شود، در آزمايشگاه و مرکز سازمان پزشکي قانوني در جنوب تهران و منطقه کهريزک اتفاق مي افتد، آن هم به دلايل قانوني.
موميايي خلاف شرع است؟
احکام اسلام براي تعيين تکليف اموات، بسيار دقيق و واضح است، از نوع پوشش (کفن) مردگان تا آداب دفن آنها به دقت در رساله هاي عمليه توضيح داده شده است و از کليات اين احکام مي توان دريافت اسلام براي انسان فوت شده احترام زيادي تقريبا هم شآن انسان زنده قائل است. تا جايي که بي احترامي به اموات و حتي گور آنها در اسلام به شدت نکوهش شده است.
با اين وجود بر سر تعيين تکليف موميايي کردن اجساد در اسلام، اختلافاتي وجود دارد. مي توان گفت برخي از علماي ديني، معتقدند موميايي کردن بدن مردگان و جلوگيري از تجزيه اجساد، جايز نيست و نبايد اين کار صورت گيرد.
از بين نمايندگان اين ديدگاه مي توان به آيت الله مکارم شيرازي اشاره کرد که در پرسش به استفتايي که پرسيده بود: آيا وراث مي توانند جسد مورّث خود را به جاى دفن در قبر، به صورت موميايى يا در شيشه الکل نگهدارى نمايد؟ اين کار در صورت عدم جواز، مجازات دارد؟ پاسخ داد: اين کار جايز نيست و مشمول تعزير است مگر در صورتي که ضرورتي ايجاب نمايد.
در مقابل، برخي از علماي دين، اعلام کرده اند موميايي کردن اجساد مردگان، ايرادي ندارد. از چهره هاي اين گروه مي توان به آيت الله هاشمي شاهرودي اشاره کرد.
او به پرسشي درباره موميايي ميت مسلمان پاسخ داد که عنوان کرده بود: آيا موميايي کردن جنازه ميت مسلمان جايز است؟ پاسخ آيت الله هاشمي اين بود: در صورتى که قبلاً ميّت تجهيز شده باشد (غسل و کفن کاملاً انجام شده باشد) موميايى کردن ميّت مسلمان في نفسه اشکال ندارد بشرط عدم قطع اجزاء بدن وعدم هرگونه هتکى نسبت به حرمت ميت مسلمان وعدم تأخير در کفن و دفن ميت.
اينطور که پيداست هر دو ديدگاه درباره احترام به فرد درگذشته اشتراک نظر دارند و مي گويند نبايد به مرده بي حرمتي کرد.
موميايي هاي قانوني
هم اکنون تعداد زيادي از اجساد در ايران، به دستور قانون، موميايي مي شوند. مسئولان پزشکي قانوني از جمله دکتر قادي پاشا مديرکل پزشکي قانوني استان تهران، تعداد اين موميايي ها را 10 جسد در ماه اعلام کرده و گفته آنها با هزينه 3 ميليوني به دليل انتقال جسد با هواپيما موميايي مي شوند.
البته موميايي کردن جسد براي حمل نقل با شکل و شمايل موميايي هاي مصر و موميايي هاي موزه اي متفاوت است. اجسادي که با اين روش موميايي مي شوند، ماندگاري زيادي ندارند و فقط در حدي ماندگار مي شوند که در طول پرواز فاسد نشده و مايعات بدنشان به بيرون نشت نکند. جنازه موميايي شده به اين شکل کاملا تازه مي ماند و بعد از دفن کم کم تاثير مواد به کار رفته در آن از بين مي رود و جسد تجزيه مي شود.
از جمله جسد کساني که اخيرا با اين روش موميايي شد، جسد کارگردان مشهور ايران، عباس کيارستمي بود. کيارستمي در فرانسه و به هنگام اجراي عمليات درماني فوت کرده بود و جسد او بايد با هواپيما به ايران منتقل مي شد و همين مسئله باعث شد تا جسد کيارستمي به دليل قانوني موميايي شود.
هر چند دکتر زالي، رئيس سازمان نظام پزشکي عنوان کرده بود "جسد کيارستمي وکيوم شده" ولي عمليات موميايي قانوني اجساد براي انتقال با هواپيما، معمولا با وکيوم شدن جسد در لايه هاي محافظ پلاستيکي، تابوت چوبي و تابوت آهني پلمب شده، همراه است.
واقعيت اين است که قانون شرکت‌هاي هواپيمايي و ايرلاين‌هاي دنيا و همچنين هواپيمايي ايران اين است که اگر بخواهند جسدي را از مسير هوايي منتقل کنند براي اينکه جسد دچار فساد نشود، بايد حتماً موميايي شوند. به اين صورت که تمام خون بدن تخليه و به‌جاي آن ماده فرمالين تزريق مي‌کنند. در روش ديگر موميايي کردن اجسادي که از مسير ايرلاين‌ها به‌صورت هوايي منتقل شود، امعا و احشا بدن متوفي خارج و به‌جاي آن فرمالين ريخته مي‌شود، براي اينکه جسد تا زمان رسيدن به مقصد و دفن، دچار تعفن و فساد نشود.
در سازمان پزشکي قانوني که فعلا تنها در تهران اين کار انجام مي شود، موميايي اجساد کمتر از نصف روز وقت مي گيرد و يک تکنسين تشريح زير نظر پزشک اين فرايند را انجام مي دهد. اجساد بعد از موميايي شدن در سردخانه نگهداري مي شوند تا خانواده متوفي هماهنگي هاي اداري لازم را با سفارت و شرکت هواپيمايي انجام دهند. بعد از آن، جسد در جعبه هايي قرار مي گيرد که بدنه خارجي آن فلزي و پوشش داخلي اش چوبي است. اين جعبه بعد از پلمب شدن در اختيار شرکت هواپيمايي قرار مي گيرد.
در اين روش نيز بعد از کالبد گشايي جسد، محتويات روده و معده که زودتر فاسد مي شوند تخليه شده و با تزريق مواد شيميايي مانند فرمالين به جسد، اين مواد وارد بافت ها مي شوند و فساد جسد متوقف مي شود. اين فرايند از آنجايي که به انتقال هوايي منتهي مي شود و اين مرحله بسيار حساس و مهم است، تنها در تهران صورت مي گيرد و به ندرت ممکن است پزشکي قانوني شهرهاي ديگر اجساد را موميايي کنند.
البته هم اکنون برخي شرکتهاي خصوصي فعال هستند که خدمات مربوط به انتقال جسد به پزشکي قانوني، تحويل جسد موميايي شده، حمل و نقل هوايي آن و تحويل در کشور مقصد را انجام مي دهد. محل نگهداري جسد در طول پرواز قسمت بار هواپيما است که البته فضايي جدا از بخش چمدان ها دارد، اين فضا دماي متفاوتي دارد که مانع از فساد جسد خواهد شد. هر چند که اجسادي که در پزشکي قانوني موميايي شده اند و 48 تا 72ساعت سالم خواهند ماند. اين را هم بايد گفت اجساد را مي توان از راه زميني هم انتقال داد که بيشتر به مقصد کشورهاي همسايه است.
موميايي هايي که جنايي هستند
نوع ديگر از موميايي امروزي، موميايي اجساد به دلايل جنايي است. عموما موميايي در اين گروه از اجساد در مواردي انجام مي شود که جسد به دليل جراحت وارده قابل شناسايي نباشد، يا کشف هويت جسد امکان نداشته باشد و جسد مجهول الهويه اي که به دليل جنايت به قتل رسيده است، ابتدا موميايي شده و پس از عمليات موميايي، براي يافتن بستگان متوفي، در سردخانه پزشکي قانوني به امانت گذاشته مي شود. اين روند، کاملا قانوني و طبق دستور مقامات قضايي صورت مي گيرد و اجساد موميايي شده تا تعيين تکليف نهايي در اختيار پزشکي قانوني نگهداري مي‌شود.
اين نوع موميايي اصولا ارزانترين شکل موميايي است و تشريفات خاصي مانند وکيوم کردن جسد ندارد. مدت زمان نگهداري اجساد در دماي کنترل شده ممکن است به سالها برسد و اگر بستگان فرد فوت شده شناسايي نشدند و پس از گذشت سالها و بعد از آنکه ضرورت قضايي و جنايي پرونده رفع شد، اجساد به دستور مقام قضايي، تدفين مي شوند.
موميايي سياسي و سري
شايد اجساد موميايي شده فرعون هاي مصر را بتوان از اولين اجساد موميايي شده به دلايل سياسي دانست. هر چند اعتقادات آنها براي اينکه بايد بدنشان سالم بماند تا بتوانند زندگي ابدي در جوار خداي خورشيد (رع) داشته باشند، هم براي موميايي شدن اجساد مهم بوده، ولي اصلي ترين دليل موميايي بدن فرعون ها، اين است که مردم مصر هميشه آنها را زنده و حاضر و ناظر بر رفتار خود ببينند.
هم اکنون هم در برخي کشورها، موميايي کردن اجساد بزرگان سياسي، يکي از راههاي زنده نگهداشتن نظام سياسي است. برخي کشورها از طريق موميايي کردن اجساد رهبران خود، تلاش دارند تا تداوم حکومت خود را به مردم گوشزد کنند. البته نبايد از نظر دور داشت برخي از موميايي هاي سياسي، در دهه هاي ابتدايي قرن بيستم انجام شده و اکنون به عنوان سندي تاريخي محسوب مي شوند، همانطور که جسد ولاديمير لنين، بنيان گذار روسيه کمونيستي (شوروي) موميايي شد.
اصولا فرمول مواد شيميايي که در اين نوع از موميايي استفاده مي شود، پيچيده تر و گرانتر از گروه هاي قبلي (سياسي و جنايي) است. تا جايي که گفته مي شود فرمول مواد به کار گرفته شده براي موميايي کردن بدن لنين، هنوز هم از سوي روسها به صورت محرمانه نگهداري مي شود و به قدري موميايي بدن لنين به خوبي انجام شده که پس از گذشت نزديک به 100 سال از 1924 ميلادي تاکنون، جسد لنين مانند روز مرگش، نگهداري شده و حتي آب سلول هاي بدن هم کم نشده است.
البته برخي از مواد به کار گرفته شده براي اجساد موميايي شده سياسي، خيلي هم خوب از کار درنيامده، از جمله جسد مائوتسه تونگ، بنيان گذار چين کمونيستي است که عنوان شده به دليل تغيير زياد چهره و تورم بافت صورت، جسد را از ديد مردم مخفي کرده اند و ظاهرا اين موميايي کيفيت خوبي نداشته است.
يکي از مشهورترين موميايي هاي سياسي، جسد رضا شاه پهلوي است که به گفته اعضاي شوراي شهر تهران، اخيرا در ساخت و ساز اطراف حرف عبدالعظيم حسني(ع) شهر ري کشف شد. تصاوير تطبيق داده شده بين موميايي کشف شده و تصوير اصلي جسد پس از موميايي، شباهت هاي زيادي را مشخص کرد و در نهايت، حسن خليل آبادي، عضو شوراي شهر تهران به خبرآنلاين گفت موميايي کشف شده متعلق به رضا شاه پهلوي است.
از سرنوشت اين موميايي اطلاع دقيقي در دست نيست و اخبار جسته و گريخته نشان مي دهد موميايي در همان محوطه اي که کشف شده است، دوباره به خاک سپرده شد.
در ليست ساير موميايي سياسي مي توان رهبران کشورهاي مختلفي را مشاهده کرد. جسد ژوزف استالين، رهبر روسيه شوروي پس از لنين موميايي شد و در دوره استالين زدايي به دستور نيکيتا ميخاييل خروشچف، به خاک سپرده شد. همچنين جسد هو شي مين رهبر مردم ويتنام در سال 1975ميلادي مومياي شد و تاکنون در موزه هوشي مين در هانوي قرار گرفته که مقصد گردشگران بسياري در جهان است.
جسد فرديناند مارکوس ديکتاتور فيليپين هم در سال 1989 ميلادي موميايي شدو هم اکنون در محفظه‌اي شيشه‌اي در موزه نگهداري مي‌شود تا مردم او را ببينندو به بي وفايي روزگار غدار پي ببرند. جسد کيم ايل سونگ بنيانگذار کره شمالي هم موميايي شد و از 1995 در محفظه‌اي شيشه‌اي در موزه کومسوسان به نمايش درآمده تا مردم اين کشور به او احترام بگذارند. همچنين جسد کيم جونگ ايل رهبر سابق کره شمالي هم موميايي شد و در سال 2012 در سالگرد مرگش به نمايش گذاشته شد.

منبع: khabaronline.ir