تحليل موسيقي سريال شهرزاد

شايسته است در ابتدا از سازندگان سريال فاخر "شهرزاد" قدرداني کنم و اين نکته را شفاف کنم که بحثي را در ادامه مطرح خواهم کرد که به طور اختصاصي به بخشي از موسيقي متن اين سريال يا به عبارت بهتر به ترانه‌هاي اجراشده در اين سريال مربوط مي‌شود و انصاف اين است که اين يادداشت به کل مجموعه نسبت داده نشود.

موضوع موسيقي متن که به اعتقاد من يکي از وسوسه‌انگيزترين شاخه‌هاي موسيقي است و تعريف ساده و مشخصي دارد. موسيقي فيلم ، "سبک" نيست و آهنگساز اختيار دارد تا از تمام آنچه از داشته‌هاي موسيقي موجود است، استفاده کند .

اين داشته‌ها، سازها، آواها، سبک‌ها و فرهنگ ملل را شامل مي‌شود، چنانکه در اروپا و کارخانه بزرگ سينمايي هاليوود هميشه شاهد ارکسترهاي بزرگ در استوديوهاي بسيار حرفه‌اي و بزرگ هستيم و پرده‌اي عريضي که صحنه‌هاي فيلم را نمايش مي‌دهد و هم‌نوازي ارکستر که گام‌به‌گام با تصوير جلو مي‌رود و موسيقي متن فيلم اتفاق مي‌افتد. انيو موريکونه و جيمز هورنر شايد دو تن از موفق‌ترين آهنگسازان در اين وادي به حساب مي‌آيند.

البته اين شاخه جذاب از موسيقي به همين يک نوع محدود نمي‌شود و همان‌طور که بارها ديده‌ايم بسيار فيلم‌هايي که صرفاً با انتخاب موسيقي همراه بوده‌اند و شايد يکي از درخشان‌ترين نمونه‌هاي آن در سينماي خودمان، فيلم " درباره الي" باشد. با توجه به توضيحاتي که عرض شد به اين نتيجه مي‌رسيم که در مواجه با موسيقي فيلم بايد اين نکته در نظر گرفته شود که اين موسيقي يا به طور خاص، فلان ترانه‌اي که براي يک فيلم و يا سريال ساخته مي‌شود در وهله اول بايد بتواند فضاي آن تصوير را به ذهن مخاطب متبادر کند که شخصاً معتقدم اگر يک موسيقي يا ترانه اين قابليت را داشته باشد، نيمي از راه را به درستي طي کرده و شايد باقي داستان را بشود به دوش تنظيم، کيفيت ارکستر و موارد ديگر انداخت. اما سريال "شهرزاد" که انصافاً موفق است و روز به روز افراد بيشتري را به خود جذب مي‌کند از دو آهنگساز ، دو خواننده و چند تنظيم‌کننده استفاده مي‌کند که اين اتفاق آنچنان مرسوم نيست. تيتراژ ابتدا و انتها به اضافه آنچه به درستي به آن موسيقي متن گفته مي‌شود، فردين خلعتبري ساخته که نگاهي حتي گذرا به کارنامه هنري‌اش ، هر کارگرداني را مجاب مي‌کند که کارش را به دست اين آهنگساز مجرب بسپارد . صداي عليرضا قرباني نيز بخش جدانشدني کارهاي خلعتبري است و شايد قسمت اعظمي از شهرت و محبوبيت عليرضا قرباني مديون تيتراژهايي است که فردين خلعتبري موسيقي آن را ساخته . گرچه تيتراژ اين سريال با آن ترانه‌ها فاصله دارد اما تا اينجاي کار "شهرزاد" صاحب يک يونيفرم موسيقايي است که به فضاي داستان نزديک است و روي تصوير آن نشسته است.

اما چيزي که مردم از موسيقي "شهرزاد" گوش مي‌دهند مطلقاً ربطي به فردين خلعتبري و عليرضا قرباني ندارد. در بخش ديگري از موسيقي اين سريال و به‌صورت موازي محسن چاووشي با ترانه‌هاي خودش تبديل به نمادي صوتي براي اين سريال شده که البته پاپ بودن اين ترانه‌ها چندان مورد بحث من نيست، اما از مجموع ترانه‌هاي خوانده‌شده توسط محسن چاووشي ، دو ترانه بيشتر ذهن را به خودش مشغول مي‌کند .

ترانه " کجايي" با همکاري سينا سرلک که کلامي همگام با سريال دارد، اما ملودي آن پرمغز نيست و صرفاً به تکرار فواصل مي‌پردازد و انصافاً اگر صداي سرلک را از آن حذف کنيم به لحاظ حجم صدا نيز دچار اشکال است. گرچه با معياري که پيش‌تر آورده شد و با اتکا به شعر مي‌شود گفت که نيمي از راه را رفته است. (پيشنهاد مي‌کنم عبارت "بيا تا رگهامو تو خونت بريزم" در اين ترانه را ناديده بگيريم) در هر حال اين ترانه پاپ توانسته جايي در بين مخاطبان براي خود باز کند و اشکالات اساسي در آهنگسازي آن به چشم نمي‌آيد که اين نيز بيانگر سطح سليقه عمومي است.

اما ترانه ديگري که با نام "هم‌خواب" مشهور است که در توضيح آن از محسن چاووشي به عنوان آهنگساز و خواننده يادشده، کاري است در مايه دشتي که شباهت بسيار نزديکي با ترانه‌اي دارد که اوايل دهه هفتاد ساخته‌ شد. اين ترانه توسط فريد زلاند با تنظيم منوچهر چشم‌آذر ساخته شده و نصرالله معين نجف‌آبادي (معين) آن را خوانده است.

نام ترانه موردنظر " دل‌سوخته" است و همان‌طور که از نامش پيداست تعمداً در مايه دشتي ساخته شده و از ترانه‌هاي محزون و مشهور زمان خود است که در سال‌هاي بعد از هفتاد نظير آن را در داخل بسيار شنيده‌ايم. البته طرح اين موضوع که اين شباهت عمدي بوده يا محسن چاووشي قصد گرته‌برداري از اين ترانه را داشته قدري دشوار است، اما احتمال اينکه سازنده تحت تأثير اين ملودي بوده امري کاملاً شفاف است، چرا که شروع آواز و حرکت ملودي چيزي بيش از هم‌مايگي دو قطعه موسيقي است و سؤال اينجاست که در اين‌گونه موارد هنرمند حاضر مي‌شود به راحتي عنوان آهنگساز را براي خود انتخاب کند در حالي که با توجه به تعاريف موجود ، تغيير لحن و يا تنظيم متفاوت يک ملودي، آهنگسازي به حساب نمي‌آيد.

در پايان فکر مي‌کنم که اين سريال به قدر کفايت محبوب است و کاش موسيقي متن را به همان تيم اوليه مي‌سپرد تا از همان يونيفرم معمول استفاده شود و اين تغيير لحن موسيقايي را نداشته باشد.




منبع : honaronline.ir