بزرگنمايي:

اسکيزوفرني را بهتر بشناسيد

اسکيزوفرني اختلال مغزي ناتوان کننده و مزمن است که به طور متوسط در يک درصد از مردم اتفاق مي افتد. اين اختلال ممکن است موجب شود توهماتي در فرد شود از جمله اين که صداهايي بشنود، تصاويري ببيند يا تصور کند افراد ديگري افکارش را کنترل ميکنند. اين تجربه ها ممکن است فرد را دچار ترس و وحشت کند و موجب رفتارهاي عجيب و غريب شود. هيچ معالجه اي براي آن وجود ندارد اما درمان معمولا ميتواند علائم جدي آن را کنترل کند.

علايم اسکيزوفرني ميتواند موارد زير را شامل شود:

- توهم : شنيدن يا ديدن چيزهاي غير واقعي
- هذيان: تصورات کاملا اشتباه
- پارانويا: تصور اين که ديگران عليه او نقشه ميکشند
برخي از علائم مانند عدم لذت بردن از زندگي روزمره و کنار کشيدن از فعاليتهاي اجتماعي ممکن است همانند افسردگي باشد.

افراد مبتلا به اسکيزوفرني اغلب افکار غير طبيعي دارند. ممکن است اين افراد در ساماندهي افکار يا ايجاد ارتباط منطقي مشکل داشته باشند. آنها احساس ميکنند ذهنشان از يک فکر نامرتبط به فکر ديگر ميپرد. گاهي اوقات ممکن است اين افراد احساس کنند ديگر نميتوانند فکر کنند و همه افکار از سرشان پريده است. اسکيزوفرني بر خلاف باور عموم اختلال هويت تجزيه اي (اختلال چند شخصيتي) نيست.

اسکيزوفرني طيف گسترده اي از اختلالات رفتاري ايجاد ميکند. ممکن است فرد پرت و پلا و نامفهوم صحبت کند يا حتي کلمات را ترکيب کند. ممکن است سراسيمه عمل کند، ممکن است به نظر خيلي بي احساس بيايد. بسياري از افراد در حفظ بهداشت يا مرتب نگه داشتن خانه مشکل دارند. اسکيزوفرني ممکن است منجر به رفتارهاي تکراري مانند راه رفتن مداوم شود. بر خلاف تصور معمول، خطر خشونت در مقابل ديگران کم است.

زنان و مردان به يک اندازه به اسکيزوفرني مبتلا ميشوند و تقريبا در همه گروههاي قومي نژادي دنيا ميزان ابتلاي آن برابر است. علائم آن معمولا بين سنين 16 و 30 سالگي بروز ميکند. شروع آن در مردان زودتر از زنان است. اسکيزوفرني به ندرت در کودکي يا پس از 45 سالگي شروع ميشود. افرادي که در خانواده شان سابقه ابتلا به اسکيزوفرني دارند، در خطر بيشتري قرار دارند.

علت دقيق اسکيزوفرني هنوز مشخص نيست اما دانشمندان معتقدند هم ژن و هم محيط در ايجاد آن نقش دارد. درون مغز سطح پيام رسان شيميايي دوپامين و گلوتامات ممکن است از تعادل خارج شود و ساختار مغز نيز ممکن است غير طبيعي باشد. مثلا اسکن مغزي دوقلوهاي همسان نشان ميدهد که بطنهاي پر شده با مايع مغز در دوقلوي مبتلا به اسکيزوفرني در مقايسه با قل ديگر که سالم است، بزرگتر ميباشد. سطح فعاليت در برخي نواحي مغز فرد مبتلا به اسکيزوفرني نيز ممکن است کمتر يا بيشتر از حد طبيعي باشد.

هيچ روش آزمايشگاهي براي تشخيص اسکيزوفرني وجود ندارد بنابراين تشخيص آن معمولا بر اساس سابقه و علايم است. آزمايشهايي براي رد علتهاي ديگر مسبب علائم ممکن است انجام شود. در نوجوانان ترکيبي از سابقه خانوادگي و رفتارهاي مشخص ميتواند به پيش بيني شروع اسکيزوفرني کمک کند. اين رفتارها شامل کنار کشيدن از گروههاي اجتماعي و بيان افکار و گمانهاي غير معمول است.

تجويز دارو ميتواند علايمي مانند افکار غير طبيعي، توهم و هذيان را کاهش دهد. تصور ميشود که اين داروها با تنظيم مواد شيميايي مشخصي در مغز و گيرنده هايي که بر افکار، ادراک و رفتار تاثير ميگذارند، کار ميکند. برخي از افراد ممکن است با عوارض آن از جمله افزايش وزن و رعشه مشکل داشته باشند. داروهاي اسکيزوفرني ممکن است با داروها يا مکملهاي ديگر تداخل داشته باشند. در بيشتر موارد مصرف بلند مدت دارو براي مديريت اسکيزوفرني لازم است.

مشاوره ميتواند به فرد در غلبه بر مشکلات رفتاري و افکاري کمک کند و ارتباط او با ديگران را بهبود ببخشد. در درمان رفتاري شناختي فرد ياد ميگيرد واقعي بودن افکارش را آزمايش کند و علائم را بهتر مديريت کند. اشکال ديگر درمان به بهبود برقراري ارتباط، مراقبت از خود و مهارتهاي ارتباطي کمک ميکند. اين استراتژيها جايگزين دارو نيستند بلکه به فرد کمک ميکنند مصرف دارو را ادامه داده و چالشهايي را که هر روزه با آنها رو به رو ميشود را مديريت کند.

توان بخشي ممکن است شامل آموزش شغل، مشاوره مديريت مالي و راهنمايي در استفاده از حمل و نقل عمومي يا خريد است. هدف از اين کار اين است که به فرد مبتلا به اسکيزوفرني کمک شود در شغل خود بماند و تا حد ممکن استقلال خود را حفظ کند. برنامه هاي توان بخشي به ويژه در ترکيب با روان درماني بسيار موثر هستند.

افراد مبتلا به اسکيزوفرني گاهي اوقات مصرف دارو را به خاطر عوارض يا عدم درک درست بيماريشان متوقف ميکنند. اين کار خطر بازگشت علائم جدي و ايجاد دوره روان پريشي (سايکوتيک) کامل را افزايش ميدهد. درمان رواني منظم ميتواند به فرد کمک کند دارو درماني را ادامه داده و از عود آن يا نياز به بستري شده پيشگيري کند.

افراد مبتلا به اسکيزوفرني اغلب در پيدا کردن کار يا حفظ موقعيت شغلي مشکل دارند. علت آن بخشي به خاطر اشکال در افکار، تمرکز و برقراري ارتباط است که به واسطه بيماري ايجاد شده است اما بخشي ديگر به خاطر اين است که علائم در اوايل جواني شروع ميشود و در يادگيري شغل يا آموزش فرد اخلال ايجاد ميکند. آموزش شغلي ميتواند به اين افراد کمک کند مهارتهاي حرفه اي شان را افزايش دهند.

روابط با ديگران براي افراد مبتلا به اسکيزوفرني يک مشکل است. افکار و رفتارهاي غير معمول آنها دوستان، همکاران و اعضاي خانواده را از او دور ميکند. حفظ برنامه درماني ميتواند انزواي اجتماعي اين افراد را کاهش دهد. يک شکل درمان تمرکز بر ايجاد و پرورش روابط بين فردي است. علاوه بر اين گروههاي حمايتي يا درمان خانوادگي ميتواند به عزيزان فرد کمک کند بهتر بيماري را درک کنند.

افراد مبتلا به اسکيزوفرني بيشتر از افراد معمولي احتمال دارد که به الکل و مواد غير قانوني روي بياورند. برخي از مواد شامل کوکائين و ماري جوانا يا علف (تهيه شده از گل گياه شاهدانه) ميتوانند علائم بيماري را بدتر کنند. سوء استعمال مواد ممکن است با داروهاي اسکيزوفرني تداخل کند. بيماراني که مشکل مواد دارند ميتوانند از برنامه هاي طراحي شده براي سوء استعمال مواد به خصوص برنامه هاي ويژه افراد اسکيزوفرني بهره ببرند.

بيشتر داروهاي مورد استفاده براي درمان اسکيزوفرني خطر شناخته شده اي در افزايش خطر نواقص مادرزادي ندارد اما هر تصميمي که در دوران بارداري در مورد داروهاي اسکيزوفرني گرفته ميشود بايد با اطلاع پزشک باشد.

اسکيزوفرني ممکن است با اختلالات رواني ديگر اشتباه گرفته شود بنابراين ارزيابي با دقت و درست بسيار مهم است. متقاعد کردن فرد مبتلا به اسکيزوفرني براي دريافت کمک ممکن است مشکل باشد. درمان اغلب زماني شروع ميشود که دوره هاي رون پريشي منجر به بستري شده است. همين که فرد به وضعيت پايدار برسد اعضاي خانواده با روشهاي زير ميتوانند در جلوگيري از عود بيماري کمک کنند:

فرد را به ادامه مصرف دارو تشويق کنيد
او را در ملاقاتهاي بعدي با دکتر همراهي کنيد.
در عين رعايت احترام از او حمايت کنيد.

منبع: سيمرغ