بزرگنمايي:

چه خبر - بازديد ميلياردي از تلگرام با فراگيري فيلترشکن‌ها

وقتي تلگرام 10 ارديبهشت ماه فيلتر شد، مسئولان از کاهش تعداد کاربران و بازديد‌کنندگان اين شبکه اجتماعي خبر دادند اما بعد از گذشت چند روز با اين که عده‌اي کماکان بر ميزان کاهش کاربران و بازديدکنندگان از اين شبکه اجتماعي خبر مي‌دادند، وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات در پستي اينستاگرامي با انتشار نموداري اعلام کرد که بازديد و استفاده کاربران از تلگرام تنها بعد از دو روز بعد از اعمال فيلترينگ به‌ دليل استفاده از فيلترشکن دوباره به روزهاي اوج خود رسيده است. اين نمودار نشان مي‌داد که در روز اعمال فيلترينگ در 10 ارديبهشت ماه آمار بازديد از کانال‌هاي تلگرامي کاهش چشمگيري پيدا کرده و از نزديک به 2 ميليارد بازديد از بيش از 900 هزار کانال (در روز 9 ارديبهشت ماه) به 900 ميليون بازديد رسيده است اما بعد از دو روز و در روز 13 ارديبهشت ماه و استفاده فراگير کاربران از فيلترشکن اين رقم به مرز 1.1 ميليارد بازديد بازگشته و در 27 ارديبهشت ماه به اوج خود يعني 1.7 ميليارد (يک ميليارد و 700 ميليون) بازديدکننده در روز رسيده است.
در اينجا اين سؤال مطرح مي‌شود که نموداري که وزير به آن استناد کرده است توسط چه مجموعه‌اي و چگونه به دست آمده است و تا چه ميزان قابل اعتماد است؟ اين سؤال‌ها را ابتدا از محمدجواد آذري جهرمي، وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات جويا شديم که وي ما را به آزمايشگاه شبکه‌هاي اجتماعي دانشگاه تهران به مديريت «مسعود اسدپور» ارجاع داد.
«ايران» با اسدپور درباره آمار و ارقامي که درباره شبکه اجتماعي تلگرام از سوي مسئولان منتشر مي‌شود، گفت‌و‌گو کرده است.

مسعود اسدپور، رئيس آزمايشگاه شبکه‌هاي اجتماعي دانشگاه تهران، درباره نموداري که وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات به آن استناد کرد، گفت: اين نمودار بازديد از کانال‌هاي عمومي تلگرام را نشان مي‌دهد که به وسيله سامانه پايش با عنوان «هشتگ» به‌ دست آمده که محصول آزمايشگاه شبکه‌هاي اجتماعي دانشگاه تهران است.
اسدپور با بيان اين که به مدت دو سال است که با اين سامانه، کانال‌هاي عمومي در تلگرام را رصد و بازديد کاربران و تعداد مطالبي را که در کانال‌هاي عمومي منتشر مي‌شود، روزانه در کانالي به‌ نام تلگرافي به آدرس (@tlrphy) منتشر مي‌کنيم، افزود: تلگرام از آنجايي که يک رابط برنامه‌نويسي (API) را در اين شبکه اجتماعي فراهم کرده است، از اين‌ رو مي‌توان اطلاعات کانال‌هاي عمومي آن را رصد و ميزان بازديد و مطالب منتشر شده در اين کانال را به صورت آمار و اعداد و ارقام روزانه، هفتگي و ماهانه ارائه داد.
مدير گروه فناوري اطلاعات دانشگاه تهران با بيان اين که آمارها از منظر بازديد و توليد مطالب تهيه مي‌شود، افزود: ميزان بازديدهاي تلگرام و ميزان انتشار مطلب نسبت به قبل از فيلتر تلگرام در نوسان (کاهش و افزايش) بوده است، به طوري که در روز اعمال فيلترينگ (10ارديبهشت ماه) آمار بازديد از کانال‌هاي تلگرامي کاهش چشمگيري پيدا کرد. به عبارتي آمار بازديد از بيش از 900 هزار کانال در تلگرام که در روز 9 ارديبهشت ماه به عدد 2 ميليارد مي‌رسيد، در روز فيلترينگ به رقم 900ميليون بازديد رسيد. مشاهدات ما نشان مي‌دهد اين روند کاهش در روز 12 ارديبهشت ماه به کمترين ميزان مراجعه يعني حدود600ميليون کاربر رسيد.
رئيس آزمايشگاه شبکه‌هاي اجتماعي دانشگاه تهران در ادامه به آمارها اشاره کرد و گفت: همان‌طور که گفته شد آمار بازديد و بارگذاري مطالب از روز 13ارديبهشت ماه افزايش يافت؛ به‌ طوري که طبق مشاهدات آمار بازديد در اين روز به 1.1 ميليارد و بارگذاري مطالب يک ميليون و 300 هزار رسيد. با ادامه افزايش بازديدها در 19 ارديبهشت ماه آمارها به 1.3 و ارسال مطالب به يک ميليون و 500 هزار رسيد تا اين که در 27 ارديبهشت ماه بازديدها از تلگرام دوباره به اوج خود يعني به مرز 1.7ميليارد و ارسال مطالب به يک ميليون و 600مطلب رسيد. مجدداً با ادامه نوسان‌ها در 19خرداد بازديدها کاهش داشت و به 1.01ميليارد و ارسال مطالب به يک ميليون و 420هزار مطلب رسيده است. 20 خرداد ماه اين رقم 1.31ميليارد (يک ميليارد و 310ميليون) بازديد ثبت شد و ميزان آمار بازديد‌ها در 21 خردادماه به 1.08 ميليارد و در 23خردادماه 1.21 ميليارد رسيد.
وي در ادامه با بيان اين که کاهش انتشار مطالب به اندازه کاهش بازديدها نبود و ارسال مطالب از 2 ميليون و 200 هزار مطلب به يک ميليون و 400 هزار مطلب کاهش يافت، گفت: علت اين موضوع آشنايي ادمين‌هاي کانال‌ها با فيلترشکن بود ولي وقتي در روزهاي بعد کاربران نيز کم کم فيلترشکن‌ها را نصب کردند از اين‌رو دوباره بازديدها و ارسال مطالب افزايش يافت.
رئيس آزمايشگاه شبکه‌هاي اجتماعي دانشگاه تهران با بيان اين که هنوز آمار بازديدها به روز 27 ارديبهشت ماه (1.7 ميليارد) نرسيده است، گفت: افت و خيزها در نمودار نشان دهنده کارکرد فيلترشکن‌ها و قدرت شناسايي سامانه ضد فيلترشکن‌ها است. روزهايي که فيلترشکن کاربران توان مقابله با فيلترينگ ندارد، افت بازديدکننده وجود دارد. بعد از اين که کاربران سراغ فيلترشکن‌هاي جديد مي‌روند دوباره مطالب و بازديدها بالا مي‌رود. در مقابل سامانه ضد فيلترينگ با تغيير روزمره با فيلترشکن‌ها مقابله مي‌کند و اين جنگ به صورت دائم ادامه دارد.
اسدپور با اشاره به اين که نوسان در ميزان بازديدهاي تلگرام دلايل ديگري مانند تعطيلات آخر هفته، رويدادهاي مهم مانند جام جهاني، مناسبت‌هاي مختلف مانند ماه رمضان نيز دارد، افزود: آمارها نشان مي‌دهد که وقتي 18ارديبهشت ماه آمريکا از برجام خارج شد بازديد از تلگرام افزايش يافت، به‌ طوري که بازديدها نسبت به‌روز قبل اين اتفاق که 1.1 ميليارد بازديد بود، به 1.3 ميليارد و ارسال مطالب از يک ميليون و 400 هزار به يک ميليون و 500 هزار مطلب رسيد. يا وقتي 5 خردادماه ناصر ملک مطيعي درگذشت آمار بازديد از تلگرام نسبت به روز قبل از 1.1ميليارد به 1.2 ميليارد و ارسال مطالب از يک ميليون و 400 هزار به يک ميليون و 500 هزار مطلب رسيد.
رئيس آزمايشگاه شبکه‌هاي اجتماعي دانشگاه تهران گفت: تا زمان تنظيم مصاحبه (26 خرداد ماه)، بيش از 191 هزار کانال به روزرساني شده است. در 24 ساعت گذشته همين روز يک ميليون و 480 هزار مطلب با متوسط 7مطلب در هر کانال منتشر شده است. تعداد بازديد‌هاي اصلي از کانال‌هاي عمومي به روز شده به 1.24 ميليارد رسيده و به طورمتوسط نيز هر مطلب 888 بار بازديد شده است.

مسعود اسدپور درباره چگونگي محاسبه اين آمار و ارقام نيز گفت: با سامانه پايش، مطالب تمام کانال‌هاي عمومي که در هر روز منتشر مي‌شود دريافت شده و آمار بازديد مطالب با هم تجميع مي‌شود. اين عدد همان عددي است که روزانه گزارش مي‌شود. البته با مکانيزمي که در سرويس تلگرام وجود دارد بازديد هر فرد از يک مطلب فقط يک بار شمرده مي‌شود حتي اگر اين مطلب در کانال‌هاي خصوصي يا در چت‌ها بازنشر شده و توسط يک کاربر در جاهاي مختلف مشاهده شود، تنها يک بازديد براي آن فرد شمارش مي‌شود. البته در مورد تعداد مطالب از آنجايي که اعداد و ارقام گزارش شده فقط کانال‌هاي عمومي را در نظر مي‌گيرد، بنابراين کانال‌هاي خصوصي و چت‌ها، کل ترافيک تلگرام را دربرنمي‌گيرد پس مي‌توان گفت آمار و ارقام بازديد و توليد محتوا در کل بيش از اين اعداد است.
اسدپور درباره اين که وزير ارتباطات اعلام کرده‌اند که از 40 ميليون کاربر تنها يک ميليون از تلگرام خارج شده‌اند، چگونه محاسبه شده است، گفت: کانال‌هاي عمومي فارسي زبان قبل از فيلتر تلگرام سرجمع 1.2 ميليارد عضو داشته‌اند. در نتيجه 40 ميليون کاربر فارسي تلگرام هر يک به‌ طور متوسط در 30 کانال عضو بوده‌اند. در حال حاضر اين آمار 30 ميليون کاهش عضويت نشان مي‌دهد. بر اين اساس مي‌توان به صورت احتمالي گفت نزديک به يک ميليون کاربر از تلگرام خارج شده‌اند.
مدير گروه فناوري اطلاعات درباره علت مراجعه کاربران به تلگرام گفت: آمارها نشان مي‌دهد که کانال‌هاي خبري و سرگرمي در صدر بازديدها از سوي کاربران قرار دارد به عبارتي طبق بررسي‌هاي موضوعي، تقريباً يک سوم کانال‌ها به موضوعات خبري، يک سوم به موضوعات سرگرمي و يک سوم ديگر به بقيه موضوعات مانند علمي، ادبي، آموزشي، اطلاعات عمومي و... اختصاص دارد.
وي افزود: کاربران به‌دنبال دريافت اطلاعات و خبر هستند و اگر آن چه جست‌و‌جو مي‌کنند را در رسانه‌هاي رسمي پيدا نکنند به تلگرام مراجعه مي‌کنند. بعد از فيلتر تلگرام، به‌دليل اتفاقاتي همچون خروج آمريکا و نوسانات ارزي، بازديد و عضويت در رسانه‌هاي معاند نظام بيشتر از قبل شده است. حتي آمار عضويت يکي از کانال‌هاي معاند نظام نشان مي‌دهد که قبل از فيلترينگ اين کانال يک ميليون و 350 هزار عضو داشت، روز فيلتر تلگرام به يک ميليون و 400 هزار رسيد و در آخرين آمار در 28 ارديبهشت عضويت بيش از يک ميليون و500 هزار نفر را نشان مي‌دهد. اين آمار نشان دهنده نگراني مردم براي کسب اطلاع از منابع مختلف و کنار هم گذاشتن آنها براي رسيدن به درک واقع گرايانه‌اي از وضعيت موجود است.
رئيس آزمايشگاه شبکه‌هاي اجتماعي دانشگاه تهران در ادامه درباره کاهش رنک جهاني تلگرام که از سوي برخي از مسئولان اعلام شد نيز گفت: از آنجايي که بيشترين کاربران اين شبکه را ايرانيان تشکيل مي‌دهند طبيعي است که با اعمال فيلترينگ رتبه آن کاهش يابد. رتبه اين شبکه اجتماعي در زمان تهيه اين گزارش از 507 به 564 نزول کرده و مطمئناً در روزهاي آينده پايين‌تر هم خواهد رفت.
اسدپور در پاسخ به اين سؤال که آيا اين آزمايشگاه آماري از وضعيت بازديدهاي پيام رسان‌هاي داخلي دارد و در اين زمينه نيز پايش انجام مي‌دهد؟ گفت: پيام رسان‌هاي داخلي مکانيزمي که تلگرام براي کسب اطلاعات به‌صورت خودکار فراهم کرده است، ندارند و شايد به اين دليل باشد که اين کار براي پيام رسان‌هاي داخلي از اولويت برخوردار نيست شايد هم از قصد نمي‌خواهند اطلاعاتي از اين فعاليت‌ها منتشر شود. دليل ديگر آن ممکن است نگراني از مخاطرات امنيتي ارائه چنين امکاناتي باشد. مهم‌تر اين که پايش و رصد و ارائه آمار و ارقام بايد دقيق باشد و اعلام اين آمار به‌صورت روزانه مسئوليت بالايي ايجاد مي‌کند.»

منبع: iran-newspaper.com