بزرگنمايي:
چه خبر - علت به قهقهرا رفتن آشوراده چيست؟
در هفته‌هاي اخير اظهارنظرهاي مسئولان سياسي گلستان، مديران محيط زيست و ... حاکي از رسيدن پروژه گردشگري آشوراده به فاز اجرايي است. پروژه‌اي که استانداري گلستان مسئوليت آن را پذيرفته و امور اجرايي را به سازمان همياري شهرداري‌هاي استان سپرده است و در حالي‌که اين منطقه تحت نظارت اداره کل محيط‌زيست استان مازندران است اما اداره کل محيط‌زيست استان گلستان نظارت بر اين پروژه را برعهده دارد.
اين پروژه اگرچه به روزهاي اجرايي شدن نزديک مي‌شود، اما برخي فعالان محيط‌زيست نسبت با اجراي اين پروژه مخالف هستند و معتقدند؛ اين طرح به اجراي اکوتورسيم در اين منطقه کمک نخواهد کرد، اما برخي ديگر از فعالان محيط‌زيست معتقدند؛ اگر در اين منطقه اکوتوريسم اجرايي شود، نه تنها مي‌تواند به توانمند شدن جوامع بومي کمک کند، بلکه باعث حفظ منطقه حفاظت‌شده آشوراده مي‌شود.
در طرح گردشگري آشوراده به مردم محلي توجه نشده است
حر منصوري عبدالملکي (فعال محيط زيست) با بيان اينکه سال‌هاست در حوزه ميانکاله فعال است، درباره آغاز اجراي طرح گردشگري در آشوراده مي‌گويد: برنامه‌هايي که در ابتدا تدوين شده بود، برنامه‌هاي خوبي نبود و مخالفت‌هاي زيادي را در پي داشت، اما در يکي دو سال اخير برنامه‌ها در حال تغيير شکل است و از حالت سرمايه‌گذاري از بيرون، هتل‌سازي و سخت‌افزاري به سبک ديگري يعني به بوم‌گردي و طبيعت‌گردي که حالت نرم‌افزاري است، نزديک مي‌شود.
وي با بيان اينکه در حال حاضر آشوراده طي روزهاي بهار و تابستان پذيراي بيش از دو تا سه هزار گردشگر است، آن هم در حالي که ضابطه و قوانين خاصي بر اين منطقه حاکم نيست، تصريح مي‌کند: معتقدم بوم‌گردي و اکوتوريسم يک برنامه نرم‌افزاري است و نياز به ساخت و ساز ندارد. در اکوتوريسم به توانمندسازي مردم بومي منطقه کمک مي‌شود و به جاي اينکه سازه‌اي در منطقه ايجاد شود، ذهن مردم منطقه و بومي را فعال مي‌کند تا بتوانند پذيراي گردشگر باشند. اين دو مقوله گردشگري انبوه و اکوتوريسم کاملا رويکردهاي متفاوتي دارد اکوتوريسم صددرصد ظرفيت‌هاي اکولوژيکي را مي‌بيند که خوشبختانه در طرح جديد آشوراده نيز ديده شده است.
حر منصوري عبدالملکي با بيان اينکه سال‌هاست در اين منطقه برنامه‌هاي استاندارد پرنده‌نگري اجرا مي‌شود، ادامه مي‌دهد: بارها و بارها مردم به اين منطقه آمده و با ايجاد سر و صدا باعث مزاحمت پرندگان مي‌شوند و در آنجا آتش روشن مي‌کنند و زباله‌هايشان را رها مي‌کنند و جا دارد مسئولان توجه بيشتري به اين موضوع داشته باشد.
وي با انتقاد از پروژه گردشگري در آشوراده خاطرنشان مي‌کند: معتقدم آنطور که بايد به حضور و مشارکت مردم در اين طرح توجه نشده است، چراکه فلسفه حضور گردشگر و توسعه گردشگري در مناطق حفاظت شده اين است که مردم منطقه را ذينفع کند و اگر قرار باشد؛ سرمايهگذار از منطقه ديگري بيايد و سرمايه‌گذاري کرده و سود کسب کند مردم به عنوان صاحبان آن منطقه احساس عدم تعلق خاطر به منطقه را خواهند داشت و مي‌توانند مشکلات را با انجام صيد و شکار بيشتر کنند، چرا که احساس مي‌کنند منطقه از دست‌شان بيرون رفته است.
ديدگاه متفاوتي از فعالان محيط‌زيست وجود دارد؛ برخي معتقدند که نبايد اصلا در اين زمينه وارد شد اين تفکر باعث مي‌شود اعتماد جامعه نسبت به فعاليت‌هاي فعالان محيط‌زيست کم شده و محيط‌ايست زاييده همين تفکر است.
اين فعال محيط‌زيست ادامه مي‌دهد: اکوتوريسم يک موضوع نرم‌افزاري است و بايد با يک شيب ملايم پيش‌رود و نيازي نيست در يک مقطع زماني کوتاه به يک منحني پرشيب توسعه دست پيدا کنيم، بلکه بايد آرام آرام و با توجه به تواني که مردم پيدا مي‌کنند، جلو رفت و تعادل بين گردشگري که به منطقه مي‌آيد و بکارگيري و درگير شدن جامعه بومي منطقه باشد و گرنه اصل اکوتورسيم از بين مي‌رود.
منصوري با بيان اينکه اکوتوريسم با گردشگري انبوه متفاوت است، تاکيد مي‌کند: اکوتوريسم سفري است مسئولانه به مناطق حفاظت شده که باعث بالا رفتن سطح اقتصادي جامعه بومي و حفظ محيط‌زيست مي‌شود. بايد در منطقه آشوراده هم اقداماتي صورت گيرد تا مردم از بودن پرنده نفع داشته باشند.
وي با بيان اينکه طرح از آنچه که در اوليه مطرح شده بود؛ بسيار بهبود پيدا کرده، تصريح مي‌کند: تاکيد دارم اين سرمايه‌گذاري بايد از سوي مردم صورت بگيرد و اگر مردم نمي‌توانند، نبايد عجله کرد چراکه اگر اشتباهي در جايي صورت گيرد قابل برگشت نيست. روال تمام دنيا اين است که روي اکوتوريسم سرمايه‌گذاري انساني و دانش‌محور شود نه در حد شعار بلکه در اصل بايد مردم تحت پروژه‌هاي توانمندسازي توانمند شوند و امور را در دست بگيرند و حاکميت بيش از گذشته نظارت داشته باشد نه اينکه دولت، سازمان‌ها و شرکت‌هاي شبه‌دولتي سرمايه‌گذاري کنند.
در حالي که برخي از فعالان محيط زيست معتقدند؛ بايد با استفاده از توانايي مردم منطقه اکوتوريسم را در منطقه آشوراده فعال کرد تا از اين طريق جلوي هجوم چند هزار نفري مردم را به اين مناطق حفاظت شده گرفت عده ديگري از فعالان محيط‌زيست معتقدند که گردشگري در ايران ضابطه‌مند نيست و معتقدند هرگونه ساخت و سازي در اين منطقه باعث نابودي اين منطقه خواهد شد.
داريوش عبادي (دبير شبکه سمن‌هاي مازندران) درباره اجراي طرح گردشگري آشوراده به حضور چند هزار نفري مردم در ايام تعطيلات در اين منطقه حفاظت شده اشاره کرد و مي‌گويد: هميشه يک پنجم مناطق حفاظت شده به عنوان منطقه امن حيات وحش در نظر گرفته مي‌شود و حيات وحش در آن مناطق بايد از امنيت کافي برخوردار باشد. هجوم افراد بيشمار در چنين مناطقي باعث مي‌شود، اين مناطق دستخوش يک سري تخريب‌ها و نابودي‌هايي در عرصه طبيعت شود.
وي با بيان اينکه در کشور ما فرهنگ گردشگري و اکوتوريسم وجود ندارد، ادامه مي‌دهد: حضور افراد مي‌تواند باعث افزايش آلودگي‌هاي زيست‌محيطي و صوتي در اين منطقه مي‌شود. همچنين افزايش زباله در اين منطقه باعث از بين بردن پوشش گياهي مي‌شود. ما در کشور تعداد اندکي از اين مناطق داريم و معتقديم زيستگاه زيست‌کره بايد حفظ شود چراکه زيست‌کره متعلق به همه جهانيان است و تنها متعلق به ما نيست.
چرا بايد امکانات را به يک منطقه بياوريم و سپس جلوي ورود گردشگر را بگيريم. از شمال تا جنوب کشور مناطق بيشمار طبيعي و غيرطبيعي براي گردشگري وجود دارد حتما بايد به آشوراده که نقطه امن ذخيره‌گاه زيست کره و محلي براي پرندگان و جانوران است نيز وارد شويم و براي توجيه اين عمل بگوييم مي‌خواهيم اين منطقه را سامان‌دهي کنيم. وظيفه سازمان حفاظت محيط‌زيست اين است که از ورود اين افراد به اين مناطق جلوگيري کند و جز افراد بومي افراد ديگري وارداين منطقه نشوند.
عبادي با تاکيد براينکه هرگونه ساخت و سازي در منطقه ميانکاله باعث نابودي و سير قهقهرايي اين منطقه خواهد شد، تصريح مي‌کند: ارزيابي زيست‌محيطي که براي پروژه‌هاي مختلف انجام مي‌شود فاقد استانداردهاي بين‌المللي است. پروژه‌هاي اين چنيني بايد براساس شاخص‌هاي زيست‌محيطي ارزيابي شود و براساس اين ارزيابي‌ها نظارت شود.
مگر مي‌شود براي يک زيستگاه دو مدير کل تصميم‌گيري کنند
وي با بيان اينکه به نظر مي‌آيد؛ بيشتر ارزيابي‌ها چانه‌زني است تا ارزيابي خاطرنشان مي‌کند: ارزيابي‌هاي اين منطقه نيز در سازمان حفاظت محيط‌زيست گلستان بررسي شده، در حالي که شبه‌جزيره ميانکاله از نظر تقسيمات استاني زير نظر اداره کل منابع طبيعي استان مازندران است، اما اين پروژه به گلستان واگذار شده است.
وي ادامه مي‌دهد: آيا اصلا قانوني وجود دارد که استان ديگري در حوزه‌اي که تحت اختيارش نيست، پروژه تعريف کند. يک ذخيره‌گاه را نمي‌توانند به دو مديريت واگذار کنند و اين برخلاف قانون است. يک ذخيره‌گاه که 3 الي 4 کيلومتر عرض داشته و در حدود 70 کيلومتر است را به دو مدير واگذار مي‌کنند. اين اشتباه است و ما به شدت با آن مخالف هستيم.
عبادي تاکيد مي‌کند: در زمان مديريت آقاي مهردادي و در دوره خانم ابتکار موضع‌گيري استان در خصوص اين پروژه مشخص شد، اما دوباره اين موضوع از طريق استان ديگري مطرح شد من نمي‌دانم چرا دوباره مطرح مي‌شود در حالي که در زمان خانم ابتکار ارزيابي‌ها منفي اعلام شد، اما در حال حاضر ارزيابي‌ها مثبت اعلام شده است.
هدف پروژه اشتغال جوامع بومي است
امير عبدوس (مدير کل حفاظت محيط‌زيست استان گلستان) با بيان اينکه برداشت‌هايي که برخي از فعالان محيط‌زيست از اين پروژه دارند اشتباه است، مي‌گويد: علت اين برداشت‌هاي اشتباه واگذاري‌هايي است که در دهه گذشته در آشوراده انجام شده است، اما خوشبختانه با ورود جدي سازمان محيط‌زيست و سازمان بازرسي کل کشور واگذاري‌ها منتفي شد.
وي با اشاره به واگذاري‌هايي که در سال 86 صورت گرفته بود، خاطرنشان مي‌کند: بازگشت اين واگذاري‌ها به سازمان حفاظت محيط زيست به اين معنا نيست که ما در جزيره آشوراده نياز به امکانات و تاسيساتي براي مديريت گردشگري و طبيعت‌گردي نداشته باشيم.
در حال حاضر سفرهاي کنترل‌نشده‌اي به اين منطقه انجام مي‌شود، درحالي که اگر امکاناتي در آن منطقه براي مديريت سفرها و کنترل وجود داشته باشد ديگر اين مشکلات وجود نخواهد داشت.
عبدوس در پاسخ به اين سوال که آيا اين طرح باعث توانمندشدن جوامع محلي و بومي مي‌شود؟ مي‌گويد: شان نزول اين پروژه اشتغال جوامع بومي بوده است تا بتوانند از اين ذخيره‌گاه زيست کره و جاذبه‌هاي گردشگري آن منتفع شوند. منافع اين ذخيره‌گاه حيات‌وحش و منطقه حفاظت شده بايد در سر سفره مردم منطقه حس شود تا انگيزه لازم براي حفاظت اين منطقه را داشته باشند تا زماني که مردم ببينند يک منطقه تحت مديريت با منافع آنها تضاد دارد، نمي‌توان انتظار داشت که براي حفاظت منطقه کوشش کنند و نمي‌توان انتظار داشت که بهره‌برداري خود را از تنوع زيستي منطقه يا منابع زيستي موجود در منطقه کاهش دهند.
وي با تاکيد بر اينکه طرح تهيه شده منطبق با اصول طبيعت‌گردي در يک منطقه حفاظت شده است، توضيح مي‌دهد: اين طرح در ابتدا مشتمل بر فعاليت‌هاي گسترده‌اي بود که تقريبا به ده درصد کاهش پيدا کرده و تمامي فعاليت‌هايي که در تضاد با گردشگري منطقه تحت حفاظت بود، حذف شده و فرآيند ارزيابي اثرات زيست‌محيطي 4 سال به طول انجاميد. اين طرح به مرحله‌اي رسيده که هم مورد پذيرش سازمان حفاظت محيط است و هم مورد قبول مجري اما از آنجا که اين ظرفيت را نمي‌توان به يکباره در اختيار جوامع بومي گذاشت نياز به سرمايه‌گذاري دولتي دارد.
وي با تاکيد براينکه براي اين طرح از سرمايهگذار بخش‌خصوصي استفاده نشده است، مي‌گويد: استانداري گلستان مسئوليت اين سرمايه‌گذاري را برعهده گرفته، اما از آنجا که استانداري گلستان نمي‌تواند به صورت مستقيم سرمايه‌گذاري کند سازمان همياري شهرداري‌هاي استان را مسئول اين کار کرد. اين طرح دقيقا منطبق با طرح مديريت پناهگاه حيات‌وحش ميانکاله است که در گذشته توسط سازمان حفاظت محيط‌زيست تهيه شده بود.
عبدوس در پاسخ به اين سوال که آيا از منازلي که در همين محدوده قرار دارد به عنوان بوم‌گردي استفاده مي‌شود، خاطرنشان مي‌کند: قرار است سازه‌هايي در اين منطقه ايجاد شود، از 380 هکتاري که کل جزيره است 22 هکتار اختصاص به اين طرح دارد و از اين مقدار نيز فقط 10 درصد تحت پوشش سازه‌هايي براي خدمات‌رساني و اسکان استفاده مي‌شود و بقيه به شکل فضاهاي روباز است و سازه‌هاي ما کمتر از سه هکتار خواهد بود.
مدير کل حفاظت محيط‌زيست استان گلستان تصريح مي‌کند: در اين طرح پيش‌بيني شده که سازه‌ها به صورت قابل انتقال بوده يا با مصالح بومي منطقه ساخته شوند و حداکثر ارتفاع آنها کمتر از درختان جزيره آشوراده بوده که حداکثر شش متر است. در خصوص مديريت پسماند و پساب اين منطقه نيز از پيشرفته‌ترين امکانات استفاده مي‌شود. از انرژي‌هاي نو متعهد شده که در اين منطقه استفاده شود تا ما انتقال برق نداشته باشيم. اين طرح سبک و منطبق بر استانداردهاي مناطق حفاظت شده در دنيا است.
حضور گردشگر در جزيره براساس اين طرح 500 نفر در روز و 80 نفر در شب
وي با بيان اينکه ممکن است هر طرحي با خود جمعيتي را وارد منطقه کند، مي‌گويد: براي اين منظور 130 هکتار از اراضي بندر ترکمن در نظر گرفته شده تا سرمايه‌گذاري‌هاي سازه‌هاي سنگين مانند هتل در اين منطقه ايجاد شود و سفرهايي که به منطقه آشوراده انجام مي‌شود فقط سفرهاي سبک روزانه باشد براساس اين طرح حداکثر تعداد افرادي که در جزيره حضور خواهند داشت 500 نفر در روز و 80 نفر در شب خواهند بود.
قصد داريم يک مسير پل چوبي بين بندر ترکمن تا جزيره آشوراده ايجاد شود، تا تردد به صورت پياده امکان‌پذير باشد و از تردد زياد قايق‌هاي موتوري در اين منطقه نيز کاسته شود. البته اين جزو طرح نيست و پيشنهادي از سوي ماست.
براي استانداري گلستان مقدور نيست با اداره کل محيط‌زيست مازندران قرارداد امضا کند
وي در خصوص واگذاري اين طرح به استان گلستان خاطرنشان مي‌کند: اداره محيط‌زيست استان مازندران زحمات بسيار زيادي براي حفاظت از منطقه حيات وحش ميانکاله کشيده‌است و براي امر حفاظت از آنجا شهيد هم داد‌ه‌اند اما از آنجا که مجري اين طرح استانداري گلستان است و تمامي عرصه جزيره آشوراده در محدوده سياسي استان گلستان و تحت حفاظت فرمانداري بندرترکمن است، هر گونه اتفاق در آنجا در حوزه قضايي شهرستان بندر ترکمن است.
مدير کل حفاظت محيط‌زيست استان گلستان ادامه مي‌دهد: براي همکاران ما در استان مازندران دشوار است که بتوانند به مراحل اجرايي اين طرح نظارت کنند، ضمن اينکه براي استانداري گلستان هم مقدور نيست که با اداره کل محيط‌زيست استان مازندران وارد قرارداد شود به همين دليل درخواست شد اين طرح و نظارت آن به اداره کل محيط‌زيست استان گلستان تفويض اختيار شود که اين کار نيز صورت گرفت.
منبع: ilna.ir