چه خبر - هديه تهراني مظهر زني که انتخاب مي کرد و تاوان مي داد و از اشتباه نمي ترسيد

هديه تهراني مهم ترين چهره سينمايي دوران اصلاحات بود، شمايل زن مقتدر و قدرتمندي که انگار حاملِ تمام نشانه هاي زمانه خودش بود. تا قبل او اين نيکي کريمي بود که با چهره مينياتوري و بازي اش در نقش زنان بي پناه، دوره گذار را از زن خانه دار به زن فعال در جامعه، نمايش مي داد. اما هديه تهراني نماد يک نسل بود. نسل دختران جسور و بي پروايي که گاه خونسردي و بي اعتنايي شان جلوه اي شرورانه پيدا مي کرد. بازيگري مثل هديه تهراني در هيچ دهه اي نمي توانست اين چنين بازتابنده روح سرکش زنان باشد؛ بازيگري مثل او هرگز نمي توانست در دهه پنجاه يا شصت شانسي داشته باشد.

ورود هديه تهراني به عرضه بازيگري پس از دوم خرداد:

اين دوم خرداد بود که راه تنفس را باز کرد و به جلوه هاي گوناگون افراد در جامعه ايراني اهميت داد. تهراني نمايش دهنده اقتدار رازورزانه زنانه اي بود که تا قبل از آن هرگز ديده نشده بود. زن در جامعه مردسالار و سينماي اولترا مردسالارِ ما، در قالب مادر/ همسر پذيرفته مي شد. اما تهراني دختر سرکشي بود که رفتار خانمانه و اقتداري دروني داشت. چندان به مردان توجه نمي کرد و جز با زبان استهزا با آنها طرف نمي شد. بازي خونسردانه و کاملا کنترل شده اش که احساسات را پس پشت چهره سنگي اش مخفي مي کرد خيلي زود او را به زني اثيري و الگويي براي نسل جوان پرشور آن دوران بدل کرد.

هديه تهراني

قدرت او مرموز بود، در همان بي اعتنايي مخفي شده بود که معمولا به غرور تشبيه مي شد. هديه تهراني مظهر زني بود که انتخاب مي کرد و تاوان مي داد و از اشتباه نمي ترسيد. مثل گرتا گاربو سرد و تکان دهنده بود و مثل بت ديويس، مقهورکننده. از «سلطان» تا «شوکران»، از «قرمز» تا «چهارشنبه سوري» جلوه هاي متنوع و متفاوت زن امروزي را نمايش داد و هيچ وقت، هيچ وقت، از خطرکردن نترسيد. او تا پايان سال 84، درست در پايان دوران اصلاحات که آکنده از سرخوردگي و نااميدي بود، چهره مهم روز بود: فيلم هايش هميشه پرفروش بودند و به شکل اعجاب آوري تنها سوپراستار سينماي ايران بود که مرد و زن دوستش داشتند.
زماني هديه تهراني گفته بود:
«مشتاق تجربه کردن هر چيزي هستم. حتي اگر زندگي در کره ماه باشد.»

تصميم هاي عجيب هديه تهراني:

روحيه جست و جوگر و بي اعتنا به جهان پرحاشيه بازيگري بود که کمک مي کرد هديه تهراني تصميم هاي عجيب بگيرد، مثلا پيشنهاد بازي در «ليلا» را رد کند يا بازي در فيلم «محدوده کنترل» جيم جارموش را هستم نپذيرد. عوض اش اگر نگاه کنيد کلي نقش عجيب و غريب در کارنامه اش هست که نمي دانيد چرا هديه تهراني آنها را قبول کرده است. سفر به افغانستان، درست در روزهايي که طالبان مشغول منفجر کردن مجسمه هاي بودا بود، سفر به عراق بعدِ حمله آمريکا، حضور در بم بعدِ زلزله، دفاع از حقوق حيوانات، عکاسي، آموزش تاي چي، طراحي صحنه و هزار کار ديگري که ما از آن خبر نداريم فقط و فقط از روح ناآرام او بر مي آيد. روح بي پروايي که از شکست نمي ترسد و متوقف نمي شود، اما... اما او مدت هاست که اين تقلاي روحي را جاي ديگري جز سينما تجربه مي کند.

هديه تهراني زني که مي خواهد به امان خدا رها شود تا قدري روي آرامش ببيند:

پرسوناي سينمايي «هديه تهراني» مدت هاست که آن اقتدار پرشور گذشته را ندارد. جوان هاي دوم خرداد حالا زن و مردهاي ميان سالي هستند که «واقع بين» شده اند و به زندگي روزمره تن داده اند. از ايده آليسم خالي نيستند اما راهش را نه در شر و شور که در پيمايش قدم به قدم و کُند مي دانند. جاي اين ها، نسل تازه بي پروا، جسور و قدرتمند ديگري آمده است. هديه تهراني متعلق به اين نسل نيست و خودش هم باهوش تر از همه ما، زودتر از زماني که نسل دوم خرداد طرد شود، کنار کشيد و زندگي ديگري را شروع کرد. اول، با نقش هاي کوتاه در فيلم هاي مهم و بعد با بازي در نقش هاي کوتاه و بلند در فيلم هاي بي اهميت، پرسوناي او به آرامي از «زن مقتدر» به «زن خسته» تغيير کرد، هيچ گاه مطيع نشد اما انگار اين زن در مسير بازيابي هويتش روز به روز خسته تر مي شد. آن چه امروز از او مي بينيم، نوع کسالت و رخوت است؛ زني که با شرايط کنار آمده، حوصله کسي يا چيزي را ندارد و مي خواهد به امان خدا رها شود تا قدري روي آرامش ببيند. او همچنان تصويري از دوم خردادي هاست؟ شايد.

هديه تهراني

او هيچ وقت زن دردمند عاشق پيشه کلافه نبود، حالا هم انگار از اين رداي قلابي که سينما به زور تن اش کرده راضي نيست. اين نارضايتي با کلافگي در فيلم هايش ديده مي شود: از «آدت نمي کنيم» تا «هفت دقيقه تا پاييز»، از «پل چوبي» تا «بدون تاريخ، بدون امضاء». او بهتر از ما مي داند که اين کالبد سينمايي عاريتي است و مناسبش نيست. از شوربختي اش است که در سينماي ما کسي براي زن ميان سال نقش خوب نمي نويسد و او با همه روح شورشي اش، بايد بازيگر نقش هاي خنثي و زنان آرامي باشد که تب و تاب را پس پشت چشم هايشان مخفي مي کنند.

شروع "هديه" ي ديگر در فيلم اسرافيل:

«اسرافيل» براي هديه تهراني تجربه تازه اي است. هديه تهراني در اوج نيست اما تلاش کرده با شرايط سينما و خودش، کنار بيايد. اين نقش، محصول توافق دروني بازيگر با پرسوناژش است، محصول واقع بيني و تعادل. حالا تمام خستگي، کلافگي، شوربختي و تنهايي در قالب زن داغ دار عاشق اما ساکت متبلور شده است. اين قالبي نيست که بتواند در آن بماند اما شايد شروعي دوباره براي ساخت يک پرسوناي ديگر باشد؛ يک «هديه»ي ديگر.

هديه تهراني در فيلم اسرافيل

زماني ايرج کريمي در تحليل بازي، تهراني را «هديه شيطاني» لقب داده بود و بعدها منتقدي در مجله فيلم او را «هديه آسماني» دانسته بود. حالا نوبت يک هديه ديگر است، شايد زميني تر، واقعي تر و معقول تر. تصويري از زني که هنوز مي جنگد و مقتدر است اما روش اش را عوض کرده است.

پيشنهادهايي که هديه تهراني رد کرد:روز واقعه: هديه تهراني مي گفت اين نقش چيزي جز بله و نه داشت و اصلا مناسب نبود تا او با اين فيلم وارد سينما شود. او تست گريم انجام داد و فيلمنامه را خواند اما در نهايت اين نقش را نپذيرفت.
بودن با نبودن: عياري دنبال بازيگري بود که تا به حال ديده نشده بود. تهراني را به او پيشنهاد کردند و عياري پذيرفت. تهراني کلي براي اين پروژه وقت گذاشت اما وقتي شنيد که ممکن است فيلم ساخته نشود، رفت در فيلم «سلطان» بازي کرد.
ليلا: بعد از يک تصادف سخت، وقتي تهراني قرص کرتُن مصرف مي کرد و ورم کرده بود با مهرجويي ملاقات کرد. فيلمنامه را که آن روزها «يک داستان واقعي» نام داشت خواند و خوشش نيامد. نمي توانست با اين ماجرا که مردي براي بچه دار نشدن، برود و زن دوم بگيرد کنار بيايد، بنابراين پيشنهاد بازي در «ليلا» را نپذيرفت.
محدوده کنترل: جيم جارموش بازي تهراني را در اپيزود «رمئوي من کجاست؟» عباس کيارستمي در مجموعه «هر کس سينماي خودش» ديده بود و خوشش آمده بود. او فيلمنامه عجيب و غريب «محدوده کنترل» را براي تهراني فرستاد اما بازيگر ما آن را نپذيرفت چون از نقش خوشش نيامده بود!
جوايز هديه تهراني در دوره اول:سيمرغ بلورين:
برنده سيمرغ بلورين بهترين بازيگر نقش اول زن از هفدهمين جشنواره فيلم فجر براي فيلم «قرمز» به کارگرداني فريدون جيراني
برنده سيمرغ بلورين بهترين بازيگر نقش اول زن از بيست و چهارمين جشنواره فيلم فجر براي فيلم «چهارشنبه سوري» به کارگرداني اصغر فرهادي.
تنديس:
برنده تنديس زرين بهترين بازيگر نقش اول زن براي بازي در فيلم «چهارشنبه سوري» از دهمين جشن خانه سينما
برنده جايزه بهترين بازيگر زن از جشنواره بين المللي فيلم پيونگ يانگ براي بازي در فيلم «پارتي»
نامزد دريافت جايزه:
نامزد تنديس زرين بهترين بازيگر نقش اول زن براي بازي در فيلم «شوکران» از چهارمين جشن خانه سينما.
نامزد جايزه بهترين بازيگر نقش اول زن جشنواره فيلم پوسان براي بازي در فيلم «چهارشنبه سوري».

هديه تهراني در جشنواره بين المللي فيلم فجر

جوايز هديه تهراني در دوره دوم:نامزد دريافت جايزه:
نامزد سيمرغ بلورين بهترين بازيگر نقش اول زن از سي و پنجمين دوره جشنواره فيلم فجر براي بازي در فيلم «اسرافيل».
نامزد سيمرغ بلورين بهترين بازيگر نقش اول زن از بيست و هشتمين دوره جشنواره فيلم فجر براي بازي در فيلم «هفت دقيقه تا پاييز».
مهم ترين نقش هاي هديه تهراني در دوره اوج:

فيلم هاي سلطان، قرمز، شوکران، کاغذ بي خط، دنيا، چهارشنبه سوري و شبانه از جمله فيلم هايي هستند که هديه تهراني در دوره اوج خود بازي کرد.

فيلم سلطان:

يک فيلم چريکي و خياباني که مسعود کيميايي طي 20 روز ساخت. قبل آن قرار بود کيميايي فيلمي به نام «سيب سرخ حوا» را بسازد که منتفي شد اما با همان گروه فيلم «سلطان» را در حالي که هنوز فيلمنامه اش کامل نشده بود جلوي دوربين برد.

هديه تهراني در فيلم سلطان

اين اولين حضور تهراني بود؛ اولين تصوير از زني خونسرد که نمي خنديد، آرام حرف مي زد و عشقش را بروز نمي داد. با اين فيلم بود که او چهره شد.

قرمز:

فريدون جيراني بهتر از کيميايي و احمد اميني به قدرت بازي تهراني پي برد؛ اين که او در استفاده از بدن و اندام هايش امساک مي ورزد و بيان خوبي دارد. «قرمز» درباره زني بود که استقلالش را در برابر مرد بيماري به دست مي آورد بازي آرام، کم تنش و لحن بيان راحت و سرد تهراني «مشرقي» را به ماندگارترين شخصيت آثار جيراني بدل کرد. اعطاي سيمرغ بلورين بهترين بازيگر نقش اول زن خوشامدگويي به چهره تازه سينماي ايران بود.

شوکران:

اوج بازي هديه تهراني؛ او مثل يک بازيگر پخته در تمام لحظات حضور داشت. بازي دروني که مرز شرارت و دوست داشتني بودن را مي شکند و قالب تازه اي مي آفريند. هنوز خنده هاي او که ناخودآگاه دستش را جلوي دهانش مي گرفت و گريه هايش در پايان فيلم زبانزد است.

هديه تهراني در فيلم شوکران

تهراني در قالب «ديو و دلبر» همه را شوکه کرد؛ پرسوناي او با اين نقش کامل شد. زني که روي پاي خودش ايستاده، جلو مي رود و از هيچ چيز نمي هراسد.

کاغذ بي خط:

فيلمي که انعکاسي از وضع موجود زنان در اواخر دهه هفتاد بود. تضاد مردي که زن را به شکل کليشه اي مي خواست در برابر زني که مولد بود و آفريننده. تهراني رو به روي خسرو شکيبايي، در فيلمي با ريتم تند، جلوه تازه اي از قدرتمندي طبقه متوسط ارائه داده، زني که عقب نمي رود و نقش هاي اجتماعي کليشه اي را نمي پذيرد

دنيا:

احياي همان قالب و شمايل زن اثيري مقتدر، اين بار در فيلمي با لحن کميک. فيلم، باز هم از تضادها مي گفت، از مواجهه مرد سنتي با زن به روز و مدرن، تهراني در قلب يک «زن مرگبار» درخشان بود.

چهارشنبه سوري:

پخته ترين اجراي تهراني که البته با شکستن قالب هميشگي اش ممکن شد. زن قدرتمند اين جا چهره ديگري هم از خودش نشان داد. عاشقي سرتق که نمي توانست با خيانت همسرش کنار بيايد. گريه هاي او در حمام و ديالوگ هايي که بين هق هق اش مي گويد، نمونه اي درست از اجرا و کنترل او بود.

شبانه:

آغاز تغيير هديه تهراني در سينماست؛ بعد از آن که تهيه کننده فيلم، آن را رها کرد اين تهراني بود که حاضر به سرمايه گذاري در اين پروژه شد. فيلمي سخت و پيچيده از نظر روايي که بازيگر مثل ابزار در خدمت اين روايت بود.

دوره فرود هديه تهراني در عرصه بازيگري:

فيلم هاي نسل جادويي، نيوه مانگ، فرزند صبح، هفت دقيقه تا پاييز، پل چوبي، يک روز ديگر، روز مبادا، آدت نمي کنيم، بدون تاريخ، بدون امضاء ار جمله فيلم هايي بودند که هديه تهراني در دوران افول بازيگري خود به ايفاي نقش پرداخت.

نسل جادويي:

فيلم سر به هوا و عجيب و غريب ايرج کريمي درباره آدم هايي با قدرت ماورايي شوکه کننده بود.

هديه تهراني در فيلم نسل جادويي

هديه تهراني مثل تمام بازيگران آن فيلم، مبهوت و متعجب، يا همان ويژگي هاي هميشگي اش بازي مي کرد اما در بلاتکليفي کل روايت، و قصه و فضا، هيچ نکته شگفت انگيز و معقولي نداشت.

نيوه مانگ:

تهراني علاوه بر بازي در نقش زن کرد چهل و خرده اي ساله، دستيار بهمن قبادي هم بود. بيشتر، يک جور طبع آزمايي و تجربه بود و فيلم، نه به خاطر تهراني که حتي به خاطر داستانش هم محبوب نشد. فيلم داستان پرو پيماني نداشت و اين لوکيشن و موقعيت هاي اگزوتيک بود که توجه تماشاگر را جلب مي کرد.

فرزند صبح:

تجربه شکست خورده بهروز افخمي که هنوز معلوم نيست نسخه اصلا آن را ديده ايم يا نه! بازي تهراني در نقش مادر امام (ره) با دوبله اي که نه تنها لهجه را نمي ساخت که بازي بازيگر را هم کاريکاتوري مي کرد، يک شکست ديگر بود.

هفت دقيقه تا پاييز:

مي گويند اين نقش را به اين دليل پذيرفت تا از پس چک هاي برگشت خورده ماجراي نمايشگاه عکس اش برآيد. فيلمي پا در هوا که تهراني هم کمترين انرژي را براي آن گذاشته بود و بي کم و کاست با گارد بسته، فقط شمه اي از قدرتش در اجراي خونسردانه نقش ارائه داده بود. عجيب اين که براي اين فيلم نامزد سيمرغ بلورين شد!

پل چوبي:

مشکل اصلي اين بود که او از نظر سن و سال و سکنات اصلا به نقش نمي خورد. تهراني، انگار خسته و کلافه، در سکانس ها بازي مي کرد و حضورش هيچ حس عاشقانه اي را براي مخاطب ايجاد نمي کرد.

هديه تهراني در فيلم پل چوبي

قرار بود با تماشاي او و بهرام رادان گرماي رابطه اي غني و کهنه به ما رخنه کند ولي انگار سرماي آن بيشتر به جان مي نشست. تهراني سيماي زن کلافه و خسته را با اين فيلم متبلور کرد.

يک روز ديگر:

نقشي بي اهميت در فيلمي نه چندان مهم. ويژگي مهم فيلم، سير داستان در پاريس بود و هديه تهراني چيزي جز همان زن عبوس و خسته براي عرضه نداشت. يک شکست براي حسن فتحي و يک فيلم معمولي ديگر در کارنامه تهراني.

روز مبادا:

خود خوش بود، هديه تهراني در قالب خودش که رو به روي نابازيگرها بايد حرف مي زد. نه از بازي خبري بود نه از روح پيچيده اي که همه سختي هاي دنيا را روي هم تلنبار کرده بود. هديه تهراني خوش برخورد و شاد و شنگول که حضورش در فيلمي خانوادگي غافلگيري محض بود.

آدت نمي کنيم:

قوامي افتن کاراکتر زن خسته و بي حوصله. او به نقش مادر نمي خورد و باورپذير نبود، همان طور که در نقش همسر جاافتاده فيلم هم چيزي براي عرضه نداشت. بازي اش در اين فيلم مثل آتشفشاني بود که با کپسول خاموش شده بود: مي شد شراره هاي آتش براي طغيان را ديد اما نقش و فيلمنامه دستش را بسته بد!

بدون تاريخ، بدون امضاء:

يک نقش معمولي براي تهراني. معلوم نيست چرا او بايد اين نقش فرعي غيردراماتيک را بازي کند. تکرار حضور در نقش هاي فرعي و کم اهميت و کوتاه که انگار تهراني تنها براي تزئين نئون هاي سينماها انتخاب شده است.

هديه تهراني در فيلم بدون تاريخ بدون امضا

دوره بازگشت هديه تهراني به عرصه بازيگري:

فيلم اسرافيل:
حضور موقرانه تهراني نويد ظهور يک پرسوناي تازه ار مي دهد؛ بازي او در سکوت، استفاده حداقلي از اندام، چشم ها و ميميک صورت و کنترل در بروز احساسات، اينجا با غم فقدان گره خورده و نتيجه داده است.

هديه تهراني در فيلم اسرافيل

کلافگي و خستگي اش با غم به ثمر نشسته و شخصيتي ساخته که بيننده را به درون خودش مي کشد؛ مادري که در فراق فرزندش عزادار است، باورپذيرترين نقشي است که تهراني طي ده سال اخير بازي کرده است.

منبع: bartarinha.ir